برنامه خواب نوزاد، تنظیم الگوی مناسب

نوزادان کمتر از شش هفته هنوز ساعت بیولوژیکی داخلی ندارند، الگوهای خوابشان با چرخه روز و شب هماهنگ نیست. در حقیقت آن ها اصلاً از الگوی خواب خاصی پیروی نمی کنند. ایجاد الگوی زمانی مناسب برای چرت زدن کودک را باید به زمانی موکول کرد که ساعت بیولوژیکی او کامل شده باشد. نوزاد در سن ۶ هفتگی شروع به هماهنگ کردن ساعت بیولوژیک بدن خود می کند و شما پیدایش الگوهای منظم خواب را در او خواهید دید.
در این سن وقتی نوزادان به شیوه های گوناگون نیاز به خوابشان را نشان می دهند؛ گریه می کنند و یا چشم هایشان را می مالند، به سرعت خواب شان می برد. این زمان، موقع مناسبی برای آموزش و یادگیری عادت خوابیدن در آن هاست.
بنابراین بهتر است علایم خواب و الگوی خوابیدن نوزادتان را بشناسید. برنامه منظمی برای خواب او طرح ریزی کنید و اتاق مخصوصی برای خواب او در نظر بگیرید و محیطی آرام برایش مهیا کنید.
بچه ها در روزهای نخست تولدشان بیش از هر زمانی می خوابند. شاید در هفته نخست زندگی، ۲۳ ساعت در شبانه روز بخوابند و این، بسیار خوب است، البته، خواب برای همه انسان ها مهم است، اما برای بچه ها در حکم همه چیز است.
وقتی نوزاد به خواب می رود، مغزش سلول های جدیدی می سازد که برای رشد جسمانی، ذهنی و عاطفی او از اهمیت ویژه برخوردار است. کودکانی که خوب استراحت می کنند در حکم بالغ هایی هستند که شبی را به آرامی پشت سر می گذارند.
برعکس، کودکی که خوب نمی خوابد از منابع عصب شناختی لازم برای داشتن کارکرد کارآمد محروم می شود و به احتمال زیاد هماهنگی خود را از دست می دهد. به خوبی شیر نمی خورد و بنابراین انرژی لازم برای سیاحت دنیای پیرامونش را در اختیار نخواهد داشت و بدتر از همه، بیش از اندازه خسته می شود و این خستگی زیاد مانع از آن می گردد که بتواند بخوابد. بعضی از بچه ها به قدری خسته می شوند که نمی توانند خودشان را آرام کنند و تنها وقتی بیش از اندازه فرسوده شدند به خواب می روند.
بدتر از همه، وقتی کودک سرانجام به خواب می رود، خوابش کوتاه مدت است و ممکن است از حد بیست دقیقه تجاوز نکند و به همین دلیل همه اوقات بدخلق و بدمشرب است.
این ها همه مسلم اند و به آن توجه داریم. اما آن چه را بسیاری از مردم به آن توجه ندارند این است که بچه ها برای این که خوب بخوابند به راهنمایی پدر و مادرشان احتیاج دارند. در واقع علت بدخوابی بسیاری از بچه ها این است که پدر و مادرشان متوجه نیستند که آن ها، و نه کودک آن ها، مسئول خوب خوابیدن نوزاد هستند و باید خواب کودک شان را کنترل کنند.
آن چه بر وخامت اوضاع می افزاید فشار است.
همه از والدین می پرسند: «آیا شب راحت می خوابد؟» اگر کودک بیش از چهار ماهه باشد می پرسند: «آیا خوش خواب است؟» و در این میان پدر و مادر که خود از خواب محروم شده اند احساس گناه و تقصیر می کنند. مادری می گفت آن قدر اطرافیانش از او پرسیدند که آیا کودکش نیمه شب از خواب بیدار می شود یا نمی شود که او مجبور شد تا نیمه شب بیدار بماند تا از انگاره خواب فرزندش مطلع گردد.

خواب حساب شده و معقول
هر کس درباره درست خواباندن نوزادها نظریه ای دارد. در سال ۲۰۰۰ دو مکتب متفاوت در زمینه خواب وجود داشته است:
یکی از این نظریه ها به «خوابیدن کودک در کنار پدر و مادر» اشاره دارد. این روش را یک پزشک متخصص کودکان، پیشنهاد کرد. وی معتقد است که کودک آن قدر در رخت خواب پدر و مادرش خوابانده شود تا خود او بگوید که تخت جداگانه می خواهد. منطق این حرف این است که بچه ها به تداعی مثبت در زمینه ساعت خواب احتیاج دارند و باید آن ها را به هنگام خواب آن قدر نوازش کرد تا به خواب بروند. این پزشک، در مقاله ای می پرسد چرا باید پدر و مادر کودکشان را در یک اتاق تاریک جداگانه، روی یک تخت که اطرافش را با میله های راه راه پوشانده اند، تنها بگذارند.
بعضی نیز معتقدند که اگر کودک روز سختی را پشت سر گذاشته مادرش باید در رخت خواب پیش او بخوابد و نیازهای احساسی اش را بیش از پیش رعایت کند. این نظریه از پدر و مادر می خواهد که تمام اوقات و حتی خواب و خلوت خود را صرف کودک خود بکنند.
از سوی دیگر با روشی دیگر به نام «واکنش با تأخیر» روبه رو هستیم. محققی می گوید: عادات بدِ خواب فراگرفتنی هستند و به همین دلیل می توان کاری کرد که کودک آن چه را آموخته فراموش کند. وی توصیه می کند وقتی کودک هنوز بیدار است در تخت خودش قرار بگیرد تا بیاموزد که به تنهایی باید به خواب برود.
مسلماً این دو مکتب فکری هر کدام امتیازات خود را دارند و کسانی از آن ها حمایت می کنند که کاملاً تحصیل کرده هستند و از اعتبار فراوان بهره دارند. درباره این دو روش جراید و رسانه ها زیاد بحث می کنند. ممکن است شما هم به یکی از این دو روش معتقد باشید.
اما اشکال این جا است که اغلب کسانی که از مشاوران کمک می طلبند هر دو روش را آزمایش کرده اند!
بعضی از شیرخواران هر دو ساعت یک بار در شب بیدار می شوند و شیر می خواهند. بعضی از آن ها بیدار می شوند و برای این که مجدداً بخوابند به دست نوازش احتیاج دارند. بعضی از بچه ها هم گمان می کنند که شب، زمان بازی است.
کودکی که چندین ماه در بستر پدر و مادرش خوابیده و مورد نوازش آن ها قرار گرفته است پدر و مادر تختی برای کودک می خرند تا او به طور مستقل بخوابد. حالا باید ناگهان به اتاق دیگری برود و جدا بخوابد. این جا است که صدای گریه کودک بلند می شود و از پدر و مادرش می پرسد که کجا هستید.
کودک آن قدر گریه می کند که بالاخره کسی به سر وقت او می آید و دست نوازشی بر سر او می کشد، اما اشکال این جا است که تاکنون کسی به کودک نیاموخته که چگونه به تنهایی به خواب برود.
روش های افراط گرایانه در بسیاری از موارد کاربرد مفید ندارند. ا از همان ابتدا راه میانه باید انتخاب شود نام این روش را می توان روش معقول گذاشت.

خواب معقول چیست؟
خواب معقول روش ضد افراط گرایی است. خواهید دید که این روش نکاتی از هر دو روش فوق الذکر را به کار می گیرد. نظریه «بگذار هر چه می خواهد گریه کند» کودک را به حساب نمی آورد و «خوابیدن در کنار پدر و مادر هم» پدر و مادر را اذیت می کند. اما روش معقول یک روش مجموعه ای برای همه خانواده است که به نیازهای همه احترام می گذارد.
بچه ها باید بیاموزند که به خودی خود بخوابند، بچه ها باید روی تخت خود احساس امنیت کنند. اما در ضمن، به ما نیاز دارند که وقتی ناراحت و پریشان هستند به آن ها کمک کنیم. هدف های نخستین بدون رعایت این هدف آخری برآورده نمی شود. در ضمن، پدر و مادر به استراحت کافی احتیاج دارند. به لحظاتی احتیاج دارند که تنها یا با هم باشند. زندگی آن ها لزوماً نباید صددرصد مصروف بچه شود و با این حال، لازم است که پدر و مادر وقت، انرژی و توجه خودشان را به کودکانشان معطوف کنند. این دو مجموعه هدف ضد و نقیض نیستند. برای رسیدن به این هدف به نکات زیر توجه کنید. این ها زمینه خواب معقول و معنی دار را فراهم می سازند.
به هر شکلی که می خواهید شروع کنید. اگر در شروع ترجیح می دهید کودک را در رخت خواب خود بخوابانید خوب فکر کنید. سه ماه دیگر، شش ماه دیگر و بعد از آن چه می خواهید بکنید. وقتی کودک را برای خوابیدن نوازش می کنید یا او را تکان و تاب می دهید در واقع به او می گویید: «قرار است این گونه بخوابی» اگر این روش را انتخاب کردید باید مهیای آن باشید تا کودک خود را مدت ها نوازش کنید تا به خواب برود.
استقلال به معنای قصور و کم کاری نیست. وقتی به پدر و مادر نوزاد یک روزه می گویم: «می خواهیم به او کمک کنیم تا مستقل شود»، گاه به من نگاه می کنند. «مستقل؟ او که چند ساعت بیشتر از عمرش نمی گذرد» از آن ها می پرسم: «از کی می خواهید شروع کنید؟» و این سؤالی است که کسی به آن جواب نمی دهد. حتی دانشمندان هم برای این سؤال جوابی ندارند. از چه زمانی باید شروع کرد. بنابراین به آن ها می گویم از همین حالا شروع کنند. اما مستقل کردن او بدین معنا نیست که بگذارید گریه کند. معنایش این است که نیازهای او را برآورده سازید و از جمله نیازهای او این است که وقتی گریه می کند او را از زمین بردارید. به هر صورت، کودک با گریه کردن می خواهد مطلبی به شما بگوید. اما بعد باید بلافاصله پس از برآورده ساختن نیازش او را به زمین بگذارید.
بدون این که دخالت کنید نظاره گر باشید. بچه ها برای این که بخوابند چرخه به خصوصی را طی می کنند. والدین لازم است که این چرخه را بشناسند. به جای مداخله در کار عادی کودک، باید قدمی به عقب برداریم و نظاره گر خوابیدن فرزندمان بشویم.
کودک خود را وابسته به شی ء خاصی نکنید. منظور این است که اجازه ندهید کودک به چیزی عادت کند که اگر آن را از او بگیرید پریشان شود. نمی توانیم کودک را به خواب مستقل عادت دهیم اگر هر بار خوابیدن مستلزم آن باشد که روی سینه پدرش بخوابد، یا بیست دقیقه او را در اتاق راه ببریم. وقتی برای خواباندن کودک او را بیش از اندازه نوازش می کنیم در واقع مستقل خوابیدن را از او می گیریم.
اما باید توجه داشت میان شی ء یا دستاویزی که کودک به آن وابسته می شود و یک اسباب بازی که به او می دهید تفاوت قابل ملاحظه ای وجود دارد.
آداب زمان خواب و زمان چرت زدن را مشخص کنید. خوابیدن و چرت زدن باید همیشه از آداب و رویه واحدی پیروی کنند. همان طور که قبلاً توضیح دادم بچه ها دوست دارند که بدانند بعد از این نوبت چیست و بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که حتی نوزادها می توانند شرطی شوند و حرکت بعدی را پیش بینی کنند.
بدانید که کودک شما چگونه به خواب می رود. نکته مهم در مورد برنامه خواب این است که هر کودکی به شکلی می خوابد. توصیه می شود که والدین با طرز خوابیدن کودک شان آشنا شوند.
بهترین کاری که می توانید بکنید این است که چگونگی خوابیدن فرزندتان را یادداشت کنید. از صبح شروع کنید. زمان بیدار شدن کودکتان را بنویسید و شروع و ختم چرت زدن های روزانه را یادداشت کنید. بنویسید که کودکتان کی به رخت خواب می رود و در شب چه ساعتی از خواب بیدار می شود. این کار را چندین روز تکرار کنید تا انگاره خواب کودکتان را به دست آورید.
مادری می گفت نمی تواند برای نوزاد هشت ماهه خود، برنامه خوابش را یادداشت کند. معتقد بود که کودک او هر روز در ساعتی می خوابد. اما وقتی برای چند روز پیاپی برنامه خوابیدن کودکش را یادداشت نمود به این نتیجه رسید که خواب کودکش آهنگی دارد.
مثلاً نوزادش همه روزه بین ساعت نه و ده صبح می خوابید. در فاصله ساعت ۳۰ : ۱۲ و ساعت ۲ هم حدود چهل و پنج دقیقه می خوابید. حدود ساعت پنج خواب آلوده می شد که بیست دقیقه ای می خوابید. مادر با دانستن این برنامه، توانست برای روز خودش برنامه ریزی کند.
پدر و مادر باید بدانند که مسؤل عادت دادن نوزادشان به خوابیدن درست هستند. خوابیدن فرایندی آموختنی است که پدر و مادر آن را تقویت می کنند.
بنابراین، پدر و مادر باید راه چگونه خوابیدن را به فرزندان شان آموزش بدهند.
راه را برای خوابیدن هموار کنید. از آن جا که بچه ها می خواهند بتوانند شرایط را پیش بینی کنند و از تکرار درس بیاموزند باید قبل از خواب آن ها در شب و در روز حرف های واحدی بزنیم و اقدامات مشابهی انجام دهیم، به طوری که کودک در ذهن کودکانه اش بگوید: «آه معنایش آن است که باید بخوابم.» تمام کارهای تان را با نظم مشابهی انجام دهید.
«خب، حالا وقت خواب است.» وقتی او را به اتاق خوابش می برید آرام و ساکت باشید. همیشه قبل از خواب کنترل کنید که آیا باید پوشک او را عوض بکنید یا نه.
مراقب نشانه ها و علامت ها باشید. بچه ها هم مانند بزرگ ترها به هنگام خسته شدن و وقتی می خواهند بخوابند خمیازه می کشند. در بزرگ ترها علت خمیازه کشیدن این است که وقتی ما خسته می شویم کارایی خود را از دست می دهیم و میزان اکسیژنی که به ریه ها و سیستم خونی ما می رسد کاهش می یابد. خمیازه کشیدن وسیله رساندن اکسیژن بیشتر به بدن است. والدین به اولین خمیازه کودکشان واکنش نشان دهند و یا دست کم، حتی اگر به اولی واکنش نشان نمی دهند به سومی واکنش نشان دهند.
نکته: به نقش استراحت در شکل دادن روحیه کودک توجه داشته باشید. خوابیدن را مجازات تلقی نکنید. اگر به کودک به شکلی بگویید «باید بخوابی» که در ذهن او این گونه تداعی شود که می خواهید او را به سیبری تبعید کنید در مورد خوابیدن احساس بدی پیدا می کند.
وقتی به مقصود نزدیک می شوید، اسباب آرامش کودک را فراهم سازید. بسیاری از بزرگ ترها با نزدیک شدن زمان خواب شان کتاب می خوانند یا تلویزیون تماشا می کنند. بچه ها هم به چیز مشابهی احتیاج دارند. می توانید آن ها را حمام کنید و یا، اگر به سه ماهگی رسیده باشند، آن ها را ماساژ دهید.
نکته: به هنگام خواباندن نوزادتان مهمان به خانه دعوت نکنید. این منصفانه نیست. کودک شما می خواهد بخشی از این فعالیت باشد. با خوابیدن این فرصت را از دست می دهد.
قبل از این که کودک به خواب رود او را در رخت خوابش قرار دهید. خیلی ها فکر می کنند مادام که کودک به طور کامل نخوابیده است نباید او را روی تخت خوابش بگذارند. این حرف درست نیست. اگر او را در شروع مرحله چُرت، حالتی که سر کودک به سمتی متمایل می شود، روی تختش بگذارید به او کمک می کنید تا مهارتی را که برای به خواب رفتن به آن احتیاج دارد به دست آورد.
می توانید وقتی کودک را در رخت خوابش می خوابانید به او بگویید:
«می خواهم تو را روی تختت بگذارم تا به خواب بروی و سر حال از خواب بیدار شوی.»
ممکن است کودک لحظاتی بدخلقی کند. در این زمان والدین اغلب به اتاق کودک شان می روند. بچه ها ممکن است در این مواقع خودشان به آرامش برسند و بخوابند. اما اگر گریه کردند با دست به ملایمت به پشت آن ها بزنید. کودک در این زمان متوجه می شود که تنها نیست. اما به خاطر داشته باشید که وقتی بدخلقی را کنار گذاشت شما هم نوازش کردن و به پشت او زدن را متوقف سازید.
نکته: بچه را به پشت روی تختش بگذارید. اما می توانید هنگامی که کودک می خواهد بخوابد، او را روی پهلو بخوابانید و برای این که نیفتد حوله هایی در دو سمتش قرار دهید. برای راحتی کودک دقت کنید که همیشه او را روی یک پهلو نخوابانید.
وقتی راه رسیدن به خواب آرام کمی ناهموار است، از پستانک استفاده کنید. توصیه می شود که در سه ماه نخست زندگی کودک از پستانک استفاده کنید. استفاده از پستانک تا حدود زیاد کار مادر را راحت می کند. با این حال، باید از پستانک به طور محدود استفاده کرد تا کودک به آن عادت و دلبستگی پیدا نکند. اگر از پستانک به طور صحیح استفاده کنید کودک به مدت شش تا هفت دقیقه آن را با شدت می مکد. بعد از سرعت خود می کاهد و سرانجام پستانک را از دهانش بیرون می اندازد. علتش این است که انرژی کودک تحلیل می رود و برای خوابیدن مهیا می گردد.
توجه داشته باشید که به خواب رفتن کودک حدود بیست دقیقه طول می کشد. بنابراین، برای خواباندن او شتاب نکنید. اگر بخواهید شتاب کنید فرایند سه مرحله ای او (خمیازه کشیدن، خیره شدن به جایی، چرت زدن) را مخدوش می کنید. مثلاً اگر در مرحله سوم به خواب رفتن، دری محکم به هم بخورد کودک به جانب بیدار شدن حرکت می کند و شما مجبور می شوید که همه برنامه را از نو تکرار کنید. در این شرایط ممکن است کودک به اصطلاح بدخواب شود و نتواند به درستی بخوابد.
وقتی متوجه مرحله خمیازه های کودک، که اولین مرحله خواب است نمی شوید، اگر کودک آرامی داشته باشید اشکالی تولید نمی شود و خیلی زود در مسیر خواب قرار می گیرد. اما در مورد کودکان نازک نارنجی و تا حدودی کودکان عبوس و پرشور، اگر مرحله خمیازه کشیدن را متوجه نشوید باید کارهایی صورت دهید، زیرا کودک تا حدودی به مرحله خستگی بیش از اندازه رسیده است؛ و یا یک صدای بلند ممکن است کودک را به هم بریزد. در این زمان کودک به شما احتیاج دارد.
ابتدا کارهایی را که نباید انجام دهید توضیح داده می شود. کودک را برای به خواب رفتن به شدت تکان ندهید، او را در بغلتان نگیرید و راه نبرید، توجه داشته باشید که کودک شما پیشاپیش تحریک شده است. از آن جهت گریه می کند به قدر کافی تحریک شده است و شما نباید کاری کنید که به برانگیختگی او بیشتر کمک کنید. این گونه است که عادات بد شکل می گیرند. پدر و مادر برای خواباندن کودکشان او را راه می برند یا تکان می دهند. وقتی وزن کودک به ۷ کیلوگرم یا بیشتر می رسد سعی می کنند بدون تکان دادن او را بخوابانند و کاملاً طبیعی است که کودک گریه می کند و می خواهد او را تکان بدهند.
برای اجتناب از این برنامه می توانید به شیوه های زیر عمل کنید.
- پیچیدن: روش به ظاهر قدیمی برای خواباندن کودک است، اما به کودک برای
خوابیدن کمک می کند. منظور این است کاری کنید که از حرکت دست و پای کودک جلوگیری شود.
می توانید در شش هفته اول پتوی او را به حالت سه گوش تا کنید. پتو را روی زمین پهن کنید و کودک را تا نزدیک گردنش روی پتو بخوابانید. یک دست کودک را در زاویه ۴۵ درجه روی بدنش بگذارید و یک سمت پتو را روی او برگردانید. بعد دست دوم را روی پتو و بدن او قرار دهید و سمت دیگر پتو را به روی او بیندازید. این گونه، کودک که نمی تواند بیش از حدی دست و پایش را تکان دهد، به راحتی بیشتری می خوابد. بعد از هفته ششم، که کودک ممکن است بخواهد شست بمکد، دست های او را نزدیک تر به دهانش قرار دهید و بر آزادی حرکت دادن آن بیفزایید.
- مطمئن ساختن: بگذارید کودک شما بداند که شما نزدیک او هستید و در صورت نیاز به او کمک می کنید. با دست ضربات نوازشی به پشت کودک بزنید. می توانید به طور کلامی به او شو… شو… شو بگویید. این گونه، کودک راحت تر می خوابد.
- مناظر تحریک کننده را از او دور کنید: تحریکات چشمی مانند روشنایی و حرکت کردن اشیاء کودک خسته را ناراحت می کند، که در این میان شدت ناراحتی در کودکان نازک نارنجی بیشتر است. به همین دلیل است که توصیه می شود قبل از این که کودک را برای خوابیدن روی تختش قرار دهید، محیط او را تاریک کنید.
- عقب نشینی نکنید: بسیاری از والدین پس از آن که کودکشان گریه می کند و به خواب نمی رود، تسلیم می شوند و به شیوه های گذشته مانند راه بردن کودک، تکان دادن و اقداماتی از این قبیل روی می آورند. بسیاری از بدعادتی ها ناشی از این قبیل اقدامات پدر و مادر است.
بهتر است هرگز کودک در حال شیون کردن را به حال خود نگذارید. به صدای بچه توجه کنید. اگر به او کمک نکنید چه کسی نیازهایش را برآورده می سازد؟ اما وقتی نیاز کودک را برآورده ساختید به محض آن که کودک آرام گرفت او را روی تختش قرار دهید. این گونه، به او کمک می کنید تا مستقل شود. استقلال به مفهوم قصور و کم کاری نیست!
اگر کودکان در امور روزمره دارای یک الگوی خاص باشند، بسیار بهتر عکس العمل نشان می دهند. این امر برای خواباندن نیز صدق می کند.
اگر از ابتدا برای نوزاد یک برنامه مداوم خاص درست کنید او سریعاً به این برنامه عادت کرده و بر طبق آن می خوابد. برای ایجاد یک برنامه مداوم مناسب برای خواب کودک از همان هفته اول باید شروع کنید.
این که ما چگونه و به چه میزان می خوابیم، تا حد زیادی مطابق با عادات ما می باشد و این که بدن ما چه پیام هایی (سیگنال هایی) را مربوط به خواب می داند. این امر برای نوزادان نیز متفاوت نیست. بنابراین هر طور که از ابتدا نوزاد خود را عادت دهید بدن او نیز همان گونه پاسخ می دهد.
برای ایجاد برنامه مداوم و منظم خواب برای نوزادتان باید ثابت قدم و مدام باشید. بدین معنا که هر شب سر یک ساعت خاص او را برای خواب شبانه در تخت خواب و یا گهواره اش بگذارید. برای او سیگنال های مربوط به خواب درست کنید تا کم کم او بداند با دیدن این سیگنال ها وقت خوابش فرا رسیده است. روش های خوبی که می توانید امتحان کنید حمام کردن، کتاب خواندن و یا در آغوش گرفتن می باشد.
برای این که کودک تان در طول شب راحت تر و طولانی تر بخوابد درست پیش از خوابش یک وعده کامل به او شیر بدهید. ولی مراقب باشید که او در بغل شما به خواب نرود بلکه او را تا هنگامی که بیدار است در تختش بگذارید و با تاریک کردن اتاق یک سیگنال دیگر به او بدهید که وقت خواب فرار سیده است.
در چند ماه اول ممکن است که نوزادتان در طول نیمه شب برای شیر خوردن بیدار شود ولی اگر از ابتدا برای او برنامه مداوم مناسب خواب درست کرده باشید و در طول روز به او میزان کافی شیر بدهید، از ماه های اول او می تواند در تمام طول شب بدون وقفه تا صبح حدود ۶ و یا ۷ صبح بخوابد.
حمام کردن پیش از خواب به بهتر خوابیدن نوزاد بسیار کمک می کند زیرا که بدن کوچک او را خسته کرده و نیز با گرم شدن بدنش، بیشتر از حد معمول خواب آلود می شود. اگر که نوزادتان در طول شب برای شیر از خواب بیدار می شود سعی کنید که در نهایت سکوت و آرامش و بدون این که با او حرف بزنید و یا او را تحریک کنید در یک نور خیلی کم به او شیر داده، او را عوض کنید، و سپس بدون برانگیختن او، دوباره در تختش بگذارید تا خود به خواب رود.

گونه های خواب
خوابیدن معمولاً از سه مرحله تشکیل می شود و با این حال ضرورت دارد که طرز خوابیدن فرزندتان را شناسایی کنید. اگر چرخه خواب از سوی کسی مورد تجاوز قرار نگیرد، برخی کودکان به راحتی و به طور مستقل می خوابند.
اما در مورد کودکان نازک نارنجی باید یک مشاهده گر به تمام معنا باشید. اگر این کودک به خشم آید و گریه کند آرام کردن او بسیار دشوار است.
در مورد کودکان پرشور باید صحنه های دید آن ها را محدود کنید تا کمتر تحریک شوند.
کودک عبوس ممکن است کمی بدخلقی کند، اما از این که بخوابد شادمان می شود.

خوابیدن در شب
به خاطر داشته باشید که مطالبی که درباره زمان خواب کودک بیان می گردد راهنمای کلی و تقریبی هستند که با توجه به تجربیات و اطلاعات برخی روان شناسان به دست آمده است و تنها بعضی از کودکان دقیقاً از این روش پیروی می کنند.
می دانیم که شبانه روز کودک شما از ۲۴ ساعت تشکیل می شود. کودک تفاوت میان روز و شب را تشخیص نمی دهد و بنابراین، موضوع خوابیدن در شب برای او معنا و مفهومی ندارد. اما این کاری است که شما می خواهید او انجام دهد. این یک اتفاق طبیعی نیست. این شما هستید که به او آموزش می دهید چنین کاری بکند. شما هستید که به او می گویید تفاوتی میان شب و روز وجود دارد. در این خصوص به توصیه های زیر توجه کنید.
- به غذا خوردن و خواب های روزانه کودکتان توجه کنید. این گونه، بهتر نیازهای او را تشخیص می دهید. مثلاً اگر صبح ها کودک شما غرولند می کند و نیم ساعت از وقت غذا خوردن بعدی را در خواب می گذراند، این اجازه را به او بدهید. بی جهت او را از خواب بیدار نکنید. با این حال نباید طی روز کودک شما آن قدر بخوابد که یکی از وعده های غذا خوردنش حذف شود. به عبارت دیگر، کودک نباید در هر وعده بیش از سه ساعت بخوابد، زیرا در این صورت خواب شب او مختل می شود.
- هر کودکی که در روز شش ساعت بدون وقفه بخوابد شب بیش از سه ساعت به خواب نخواهد رفت. اگر کودک شما این گونه رفتار کرد بدانید که روز او تبدیل به شب شما شده است. تنها راه جلوگیری از این موقعیت بیدار کردن او است.
- شکم کودک را سیر کنید. اگر می خواهید بچه ها شب ها بهتر بخوابند شکمشان را سیر کنید. از این رو، می توانید در ساعات قبل از خواب هر دو ساعت یک بار به آن ها غذا بدهید و وقتی هم خودتان به رخت خواب می روید یک بار شکمش را سیر کنید. به عبارت دیگر، غروب و سر شب ساعت ۶ و ۸ به او غذا بدهید و یک بار هم ساعت ده ونیم یا یازده که خودتان به رخت خواب می روید.
ولی اگر بیدار شد و برای شیر گریه کرد، به آرامی او را بردارید و به او شیر بدهید؛ تا جای ممکن کم صحبت کنید و پوشکش را فقط اگر خیلی خیس یا کثیف بود عوض کنید. او به تدریج خواهد آموخت که شیردادن زمان شب فقط انجام وظیفه است و نه وقت معاشرت.
- شب ها، کودک را نرم بپیچید تا با پرتاب دست ها و پاهایش بیدار نشود، و او را در تختش بخوابانید.
با گذشت هفته ها الگوی خواب نوزاد بیشتر شبیه شما خواهد شد.
از حدود نه ماهگی، برنامه ای برای وقت خواب تنظیم کنید، و سپس همیشه به آن پای بند باشید. اگر کودک شما عادت کرد که هنگام خواب ناآرامی کند، یک هفته پیروی قاطعانه از راهکارهای ذیل قاعدتاً این عادت را از بین خواهد برد. او به زودی این پیام را در خواهد یافت که شما همیشه در صورت گریه کردن به سراغ او خواهید رفت، اما دوباره او را برنخواهید داشت.
- برنامه ای همیشگی برای زمان خواب تنظیم کنید، که برای کودک سرگرم کننده و در عین حال آرامش بخش و محبت آمیز هم باشد. اگر شب ها بعد از این که جایش را گرم و نرم کردید و ترکش کردید گریه کرد، بازگردید و او را ببوسید، اما او را برندارید و بیش از یکی دو دقیقه نزد او نمانید.
- اگر باز هم گریه کرد، او را با محبت صدا بزنید، اما قبل از این که دوباره به سراغ او بروید پنج دقیقه صبر کنید.
- اگر به سراغ او رفتید، بررسی کنید که اشکالی وجود نداشته باشد، مثل این که پوشکش خیس باشد یا چیزی بدنش را بخراشد. اگر اشکالی نبود، به پشتش بزنید تا آرام شود، دوباره او را ببوسید و جایش را گرم و نرم کنید. با کودک با محبت اما با قاطعیت رفتار کنید، و سپس بروید، تردید به خود راه ندهید، در این مرحله عزم کودکتان قوی تر از شماست، و ممکن است شما به آسانی متقاعد شوید که بمانید.
- اگر کودک به گریه کردن ادامه داد، هر پنج دقیقه یک بار به مدت کوتاهی به او سر بزنید. پس از نیم ساعت، شروع به افزایش فاصله بین سرزدن ها کنید، اما هرگز بیش از ربع ساعت او را در حال گریه کردن رها نکنید.
- سرانجام کودک درخواهد یافت که این پاداش مختصر که شما سری به او می زنید ارزش تلاشی را که می کند ندارد، و به خواب خواهد رفت.
کودک شما نمی تواند خودش را بیدار نگه دارد؛ و وقتی که به خواب رفت، هیچ چیز نمی تواند خواب او را مختل کند مگر وقتی که به اندازه ای که نیاز دارد خوابیده باشد.
از بدو تولد کودک، سعی کنید رفتار شما در مورد خواب هنگام روز و خواب در شب تمایز آشکاری داشته باشد، تا به کودکتان کمک کنید که یاد بگیرد کدام وقت برای بازی و کدام وقت برای خواب است.
در طول روز، او را در کالسکه، گهواره، یا سبد بخوابانید. اگر تخت کودک دارید، از آن فقط برای خواب شب ها استفاده کنید. در بیرون از خانه می توانید کالسکه یا گهواره کودک را در سایه بگذارید (همیشه روی آن پشه بند قرار دهید و ترمز آن را قفل کنید). نیازی نیست خانه را برای کودک آرام و بی صدا نگه دارید.
وقتی کودک گریه می کند، او را بردارید و بیشترین بهره را از زمان بیداری او ببرید. به او کمک کنید تا ساعات روشنایی روز را با بازی و بیداری مرتبط بیابد.
اکثر نوزادان در موقع خواب سازگارترند. می توانید ساعاتی از روز را که فکر می کنید برای خوابیدن مناسب تر و راحت تر است و یا ساعتی که خود خسته ترید انتخاب کنید و در همان ساعت کودک را آماده خواب کنید.
سعی کنید یکی دو هفته در همان ساعت با نوزاد خود در بستر دراز بکشید و تا جایی که امکان دارد به همان حال باقی بمانید. اکثر نوزادان و کودکان نیاز به چند مرحله دارند تا برای خوابیدن آماده شوند. این مراحل می توانند انجام چند نرمش، خوردن غذا، شنیدن یک داستان، یک لالایی در تاریکی باشد. زمانی که کودکی به این شرایط عادت کرد، پس از طی این مراحل در نهایت به خواب می رود.
این شرایط در مورد کودکان نوپا و بچه های بزرگ تر به مراتب آسان تر است. اگر کودکی دارید که از خوابیدن ناراضی است، مجبورید دو هفته تمام را در ساعاتی معین با او بخوابید. روزهای نخست ممکن است در برابر خوابیدن مقاومت کند ولی اصلاً مهم نیست. کنار او در اتاق تاریک و ساکت دراز بکشید، داستانی بخوانید و خود نیز بخوابید. پس از چند روز کودک یاد می گیرد که این ساعت مخصوص خوابیدن است و خواهد خوابید.
- میان واکنش نشان دادن و نجات دادن مرز ظریفی وجود دارد. با شتاب به سر وقت کودک خود نروید. عاقلانه نیست اگر به هر سر و صدایی که از کودکتان می شنوید واکنش نشان دهید. این کار پدر و مادر را همیشه نگران و گوش به زنگ می کند. کودکی که پدر و مادرش واکنش معقول نشان می دهند، اعتمادبه نفس پیدا می کند اما کودکی که پدر و مادرش پیوسته در حد ناجی ظاهر می شوند به توانمندی های خود تردید می کند و هرگز نیرو و مهارت لازم برای سیاحت کردن دنیای پیرامونش در او ایجاد نمی شود.

خواب میان روز
در ابتدا نوزادان بیشتر زمان روز و شب را در خواب سپری می کنند. ولی هرچه که بر سن آن ها اضافه می شود میزان خواب روزانه آن ها نیز کم تر می شود. با این حال تا هنگامی که آن ها به مدرسه بروند بدن شان به این خواب میان روز نیاز دارد. بیشتر کودکان از چند ماهگی تا ۱۸ ماهگی دو خواب میان روز، یکی در صبح و یکی بعد از ناهار دارند. برای کمک به فرزندتان برای این که خواب میان روز خوبی داشته باشد باید:
برنامه زمانی منظم برای خواب او در روز داشته باشید. بدین معنا که هر روز سر یک ساعت خاص او را برای خواب نیم روزی در تختش بگذارید. حتی اگر این به این معنا باشد که باید برنامه های روزانه خود را تغییر دهید. پیش از خواباندن او را آرام کنید و یک زمان خلوت با او داشته باشید تا او از شرّ و شور و هیجان روز دور باشد.
اتاق او را تاریک کرده تا او بهتر به خواب برود. از ایجاد سر و صدا و برانگیختن او در هنگام خواب خودداری کنید.
از دلایل اهمیت خواب میان روزی این است که کودکان در طول روز بیشتر خواب (سبک) Rem خواهند داشت که این نوع خواب به استراحت کردن و آرامش گرفتن مغز کمک می کند. هم چنین خواب های میان روزی باعث کاهش سطح هورمون استرس (کورتیزول) می شوند.