نگهداری بند ناف جنین، چه مزایایی دارد؟

از نظر علمی نمونه خون بند ناف فریز شده در دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتی گراد تا بست سال قابل نگهداری می باشد. اما بر حسب آمارهای جهانی بهترین زمان استفاده از نمونه فریز شده پنج سال اول است. خون بند ناف جنین در درمان بیماری های صعب العلاج بسیار کارآمد عمل می کند.

طبق نظریه متخصص زنان و زایمان تعداد سال های نگهداری نمونه با در نظر گرفتن تعداد سلول‌های ذخیره شده در بعضی کشورها متفاوت است، به طور مثال نمونه هایی با تعداد سلول های بالای یک میلیارد، برای بیش از ده سال و کمتر از آن را بین پنج تا ده سال می توان نگهداری نمود. خون بند ناف جنین منبع ارزشمندی از سلول های بنیادی خون ساز است که برای درمان بسیاری از سرطان های خون مورد استفاده قرار می گیرد.

علت ذخیره سازی خون بند ناف و مزایای آن:

هنگامی که اولین پیوند موفق سلول های بنیادی خون بند ناف جنین در درمان کودک مبتلا به آنمی آپلاستیک توسط پروفسورگلوکمن انجام شد، ایده ذخیره خون بند ناف مطرح گشت. خون بند ناف منبع ارزشمندی از سلول های بنیادی خون ساز است که می تواند برای درمان بسیاری از بیماری های بدخیم از جمله درمان سرطان خون مورد استفاده قرار گیرد و تا به حال صدها پیوند با استفاده از این سلول ها انجام شده است.

در دسترس بودن سلول ها، کاهش ریسک انتقال بیماری های ویروسی، تهیه آسان و بدون ریسک آن در زمان زایمان، کاهش میزان بروز بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) و امکان انجام پیوند با تشابه کمتر HLA از مزایای خون بند ناف جنین است. تحقیقات انجام شده در ده سال گذشته، بیان گر این مسئله است که استفاده از سلول های بنیادی خون ساز بند ناف در درمان بیماری های مختلف خونی به علت ماهیت خاص این سلول ها از عارضه های جانبی کمتری برخوردار است. به این علت امروزه شاهد ایجاد بانک هایی در سطح جهان هستیم که اقدام به جمع آوری گسترده سلول های بنیادی بند ناف و نگهداری آنها می کنند.

کم شدن تولد نوزاد لازمه نگهداری خون بند ناف را افزایش داده است. با وجود خانواده های تک فرزند، پیدا کردن دهنده مناسب برای پیوند بین خواهر و برادر هایی که قصد انجام پیوند مغز استخوان دارند بسیار کم است. به همین خاطر از منابعی مانند بانک های سلول های بنیادی غیر خویشاوند برای پیوند استفاده می شود. بانک ها به دو صورت عمومی و خصوصی در این زمینه فعالیت می کنند. در بانک های عمومی که با حمایت دولت و مراکز خیریه اداره می شود نمونه توسط خانواده ها اهداء می شود ولی در بانک خصوصی نمونه متعلق به خانواده بوده و با پرداخت هزینه و عقد قرارداد برای چندین سال نگهداری می شود. در بانکهای خون بند ناف بعد از مراحل انتخاب خون مناسب، پردازش و غربالگری و تست های کنترل کیفی بر روی نمونه انجام شده و در نهایت خونی که مناسب پیوند است ذخیره می گردد.

مقایسه پیوند از خون بند ناف جنین و مغز استخوان یا خون محیطی:

لازم به ذکر است که سلول های بنیادی که از بند ناف جنین گرفته می شوند بسیار توانا و نامیرا هستند و در اثر تکثیرهای پی در پی دچار پیری نمی شوند، به شکلی که با تزریق و یا جایگزینی آنها در بافت هایی که آسیب جدی دیده اند می توان به بهبودی و تشکیل سلول های جدید بافت کمک کرد. علاوه بر این موارد دستیابی به این سلول ها بسیار آسان است. بخاطر برخی از ویژگی های مثبت خون بند ناف که ارزش نگهداری این سلول ها را بسیار افزایش داده است مانند اینکه پس از انجماد، یک واحد خون بند ناف تا زمان استفاده در دسترس است و هیچ خطری هم برای اهدا کننده ندارد، در صورت عدم تطابق HLA نیز پیوند خون بند ناف امکان دارد که همین امر پیدا کردن نمونه مناسب را آسان تر کند است، سبب شده تا امروزه ذخیره سازی این سلول ها مورد توجه قرار بگیرد.

مغز استخوان و بند ناف هر دو واجد سلول های بنیادی خون ساز هستند که به بازسازی مجدد سیستم خونی و نیز سیستم ایمنی بدن کمک می کنند. مغز استخوان حاوی بیشترین درصد از سلول های بنیادی خون ساز به اندازه یک تا سه درصد و خون بند ناف دارای شش دهم تا یک درصد سلول های پیش ساز خونی و بنیادی خون ساز می باشد. در خون محیطی نیز کمتر از دو دهم درصد سلول های بنیادی خون ساز وجود دارد. همچنین می توان خون بند ناف را با روش انجماد مخصوص با نیتروژن مایع ذخیره کرد، سپس دسترسی آسان به منبع سلول بنیادی مورد نظر اتفاق می افتد. به همین منظور تشکیل بانک های خون بند ناف جنین به شکل خصوصی و عمومی با هدف جمع آوری، جداسازی و فریز خون بند ناف که معمولا به عنوان یک زباله بیولوژیک دور ریخته می شدند بسیار مورد توجه قرار گرفته است. امروزه حدود ۷۸۰۰۰۰ نمونه در ۱۳۴ بانک خصوصی و بیش از ۴۰۰۰۰۰ نمونه در بیش از ۱۰۰ بانک عمومی، خون بند ناف را نگهداری می کنند.

مواردی که ذخیره سازی سلول های بنیادی بند ناف را منع می کند:

درباره موارد ممنوعیت ذخیره سازی خون بند ناف باید ذکر کنیم که سابقه دریافت خون و فرآورده های خونی توسط مادر از یکسال گذشته تا زمان زایمان و سابقه ابتلا به سرطان در مادر از جمله این موارد است.

بانک ذخیره خون بند ناف در ایران:

بانک خون بند ناف رویان اولین و تنها بانک خصوصی در ایران می باشد که برای ذخیره سازی و نگهداری سلول های بنیادی خون بند ناف در سال ۱۳۸۴ تاسیس شده است و تا کنون حدود چهل و چهار هزار نمونه خون بند ناف در این بانک ذخیره شده است. بانک خون بند ناف رویان در بیش از بیست و دو استان کشور برای آسانی و در دسترس بودن خانواده ها دفاتر نمایندگی ایجاد کرده است اما فرآیند پردازش و ذخیره سازی فقط در تهران انجام می گیرد. خانواده ها می توانند در ماه آخر بارداری و بعد از هفته ۳۶ بارداری برای انجام آزمایش ها و بستن قرار داد اقدام نمایند.