مراجعه به پزشک در دوران بارداری، کی به کی؟

پس از اینکه مثبت بودن نتیجه آزمایش بارداری خود را جشن گرفتید، حالا دیگر به مسیر پیش رو فکر می کنید. همان معاینه های پیش از زایمان. این زمان طولانی بارداری تا تولد نوزاد به دوران پیش از تولد معروف است. اولین اقدام، ملاقات با پزشک عمومی است. اگر قبل از بارداری به نزد پزشک نرفته اید و اسیدفولیک نخورده اید، سریع بیرون بروید و چند بسته اسیدفولیک بخرید، حتی قبل از مراجعه به پزشک.

چرا این روزها اسیدفولیک اهمیت بسیاری یافته است؟

اسید فولیک چیزی است که مادران شما در دوران بارداری اصلاً به آن فکر نکرده بودند. اما امروزه اسیدفولیک از نیازهای تغذیه ای بسیار مهم برای خانم های باردار است. این تغییر در ۱۹۹۱ ایجاد شد، یعنی زمانی که یک تحقیق و مطالعه معتبر پزشکی در انگلستان نشان داد که مصرف مناسب اسید فولیک در بدن مادران باردار (این ماده ی فولات هم نامیده می شود، که یک ماده ی مغذی در خانواده ویتامین ‌های ب است) موجب کاهش تولید نوزادانی با مشکلات مغزی و نخاعی می شود (که به آن نقایص کانال عصبی می گویند). کاهش ۸۰ درصدی در مواردی اتفاق افتاد که فرزندان قبلی آن مادران به این بیماری مبتلا شده بودند.

مطالعات بعدی نشان داد که مصرف کافی اسید فولیک در بین مادران باردار که هرگز فرزندانی با مشکلات و نواقص نخاعی نداشتند، هم خطر ابتلا به بیماری بیرون زدگی نخاع و مشکل مغزی دیگری به نام آنانسفالی (نقص مغز و جمجمه) یا همان فقدان مادرزادی سقف جمجمه را حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش داده است.

امروزه به تمام خانم هایی که قصد بارداری دارند توصیه می‌شود حداقل از ۳۰ روز قبل از بارداری، روزانه ۰٫۴ میلی‌گرم (۴۰۰ میکروگرم) اسید فولیک مصرف کنند. اگر بیماری بیرون زدگی نخاع، آنانسفالی یا بیماری های دیگری از این دست در خانواده‌تان بود و به ویژه اگر خود شما نوزادی با چنین مشکلاتی به دنیا آورده اید باید مصرف اسید فولیک را خیلی زودتر شروع کنید و میزان آن را به ۴ تا ۵ میلی گرم در روز یعنی حدوداً ده برابر مصرف معمول افزایش دهید.

آژانس استانداردهای غذایی با توجه به فواید اسید فولیک، میزان آن را در رژیم های غذایی افزایش داده است. غذاهای غنی از اسید فولیک، مثل غلات صبحانه و غذا های دیگری از این دست زیاد تولید می‌شود و معمولاً در برخی کشورها علامت می‌زنند که حاوی اسید فولیک اند. علامت آن یک حرف F بزرگ داخل یک دایره آبی است. برخی غذاها مثل سبزیجات برگ سبز، سیب زمینی، تخم مرغ، عصاره مخمر ها و برخی میوه‌های مشخص، مقادیر طبیعی و فراوان اسید فولیک دارند. بنابراین مطمئن شوید در اولین سه ماهه حیاتی بارداری (۱۳ هفته ابتدایی) مقدار کافی اسید فولیک مصرف می کنید، حداقل روزی ۰٫۴ میلی گرم.

بارداری به سه دوره سه ماهه تقسیم می شود. برخی از معاینات در هر دوره سه ماهه ثابت اند. برای مثال گرفتن فشار خون، آزمایش ادرار و بررسی ضربان قلب نوزاد. جدول زیر نگاهی کلی به برنامه قرارهای ملاقات با پزشک در پیش از زایمان می اندازد.

برنامه قرارهای ملاقات با پزشک در طول دوران بارداری

- از ابتدا تا ۲۸ هفتگی: هر چهار هفته یک بار

- ۲۸ تا ۳۶ هفتگی: هر دو هفته یک بار

- ۳۶ هفتگی تا زمان زایمان: هر هفته یا دو هفته یک بار

گروهی از کارشناسان مؤسسه ی ملی تعالی بالینی (NICE)، انواع معالجات پزشکی را بررسی و برای تعداد ملاقات های لازم با پزشک در طول دوره بارداری دستورالعمل‌های را صادر کرده اند. این مؤسسه برای تعدادی از خانم ‌های باردار، به خصوص آنهایی که قبلاً نوزادی سالم به دنیا آورده و هیچ مشکلی نداشته اند، فقط ۷ جلسه معاینه در طول دوران بارداری را توصیه کرده است. بنابراین اگر پزشک لازم نمی بیند که شما را بر اساس جدول بالا ملاقات و معاینه کند، بدان معناست که شرایط بارداری و سلامت شما خوب است! اگر در طول بارداری مشکلی پیش بیاید یا بارداری پرخطر شناخته شود، در این صورت پزشک توصیه می کند که دفعات بیشتری برای معاینه نزد وی بروید.

این برنامه زمانی قرارهای ملاقات با پزشک وحی منزل نیست. می‌توانید این قرارها را در مواقعی که برنامه ی مسافرتی چیده اید یا کار دیگری دارید، لغو کنید و از پزشک خود بخواهید وقت دیگری به شما بدهد. اگر بارداری شما عادی و بدون مشکل باشد، تغییر زمان های قرار ملاقات با دکتر مشکل بزرگی ایجاد نمی‌کند، گرچه برخی از آزمایش های دوران بارداری باید در زمان خواص خود در طول این مدت انجام شوند. بنابراین مطمئن شوید که لغو قرارتان تداخلی با زمان آزمایشات ندارد و روی هیچ یک از آن ها تأثیر نمی‌گذارد.

معاینات و تعداد ویزیت های دوران بارداری

معاینات و تعداد ویزیت های دوران بارداری هر خانمی با توجه به نیازهای عمومی و روش کار پزشک متفاوت است. مثلاً برخی خانم ها به انجام برخی آزمایش ها یا معاینات خاص بدنی نیاز دارند. گرچه مراحلی که در زیر آورده شده، استاندارد بوده و برای تمامی خانم های باردار لازم است:

پزشک یا ماما باید فشار خون شما را چک کند.

ممکن است لازم باشد یا نباشد که وزن تان اندازه گیری شود. خانم های باردار و پزشکان شان اهمیت بسیاری به افزایش وزن در طول دوران بارداری می دهند. این روزها افزایش وزن نشانگر پیشرفت خوب بارداری نیست، بلکه برخی معاینات افزایش وزن را برای بیشتر خانم ها غیر ضروری می دانند. به علاوه انحراف و فاصله گرفتن از الگوی افزایش وزن مورد انتظار در طول دوران بارداری، می‌تواند نگرانی های بی موردی را بابت چاقی برای برخی خانم ها که هیچ مسئله ای برای نگرانی ندارند ایجاد کند. بنابراین اگر در هر ویزیت وزن شما چک نشد، تعجب نکنید.

باید آزمایش ادرار بدهید (معمولاً این کار برای تمام خانم های باردار راحت است). پزشک به منظور کشف احتمالی پروتئین یا گلوکز در ادرار که از نشانه های بیماری دیابت بارداری یا تشنج بارداری هستند، درخواست آزمایش ادرار می دهد. البته در این آزمایش می توان وجود عفونت ادراری را نیز تشخیص داد.

گاهی پس از ۱۴ تا ۱۶ هفتگی، ماما یا پزشک ارتفاع رحم شما را اندازه گیری می کند. در این مرحله ماما یا پزشک متخصص با استفاده از یک متر یا با دستان خود از روی شکم، رحم را اندازه می‌گیرد تا بدین ترتیب متوجه شود که نوزاد چقدر رشد کرده یا میزان مایع آمنیوتیک شما کافی است یا خیر. ماما یا پزشک ی اندازه گیری ارتفاع رحم، فاصله ی بین رأس استخوان شرمگاهی تا رأس رحم (قاعده رحم) را اندازه می‌گیرد. در ۲۴ هفتگی، ارتفاع رحم به سطح ناف می‌رسد. پس از ۲۴ هفته ارتفاع رحم هر هفته یک سانتی متر افزایش می یابد.

اندازه گیری ارتفاع رحم

اندازه گیری ارتفاع رحم شاید برای زنانی که فیبروم بزرگ دارند یا قرار است دو یا چند قلو به دنیا آورند، مفید نباشد (در هر دو مورد اندازه رحم بسیار بزرگتر از حد نرمال است) یا در زنان خیلی چاق این اندازه گیری فایده ای ندارد. (چرا که لمس و حس رأس می‌تواند سخت باشد).

ماما یا پزشک به صدای ضربان قلب جنین گوش می‌دهد و تعداد ضربان را می شمرد. به طور طبیعی دفعه ی ضربان قلب بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ در دقیقه است. بیشتر مطب ها از دستگاه شنود ضربان الکتریکی (جعبه ای کوچک که میکروفونی به آن متصل است) برای شنیدن صدای قلب جنین استفاده می‌کنند. با این روش، قلب جنین مثل صدای یورتمه رفتن اسبی در داخل رحم به نظر می‌رسد. (خواهر و برادرهای بزرگتر نوزاد داخل شکم، صدای قلب جنین را همانند صدای یک قطار تصور می‌کنند). مادر یکی از کودکان می‌گوید که او صدای قلب جنین را به صدای موتور تانک تشبیه کرده بود! گاهی اوقات، می توانید صدای قلب جنین را با استفاده از همین روش در ۸ یا ۹ هفتگی بشنوید، اما متعجب نشوید اگر پزشکتان در ۱۲ تا ۱۴ هفتگی هنوز این ضربان را قابل تشخیص نداند. راه سوم بررسی ضربان قلب از طریق سونوگرافی است که معمولاً در هفته ی ششم مشخص می شود.