تشنج پنهان در کودکان، علائم و درمان

تشنج نهفته نوعی اختلال صرعی است که به صورت حملات کوتاه‌مدت (کمتر از ۱۵ ثانیه) به صورت مات شدن، خیره شدن یا وقفه هوشیاری بروز می‌کند. این نوع از صرع بیشتر در کودکان دیده می‌شود و ناشی از فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغز است. تشنج نهفته هیچ آسیبی به مغز نمی‌زند و تأثیری بر هوش کودکان ندارد. اگر تشنج نهفته در مدرسه و سر کلاس به صورت مکرر تکرار می‌شود، ممکن است در یادگیری کودک اختلال ایجاد کند چرا که وقفه‌های زیادی در هوشیاری او ایجاد می‌شود. سایر کودکان یا افراد بزرگسال در هنگامی که شخص دچار حمله می‌شود، ممکن است فکر کند که او توجهی به اطراف ندارد و یا در حال رؤیاپردازی است. احتمال آن وجود دارد که کودک براثر ابتلا به این بیماری دچار مشکلات رفتاری و یا انزوای اجتماعی شود و این حالت خصوصاً زمانی رخ می‌دهد که دیگران متوجه بیماری او می‌شوند. در برخی از موارد ممکن است تشنج نهفته تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و حتی تبدیل به تشنج‌های کلی تونیک-کلونیک شود.

تشنج یا صرع نهفته در کودکان معمولاً در سنین بین ۴ تا ۷ سالگی آغاز می‌شود. در موارد نادری ممکن است این تشنج‌ها قبل از سن ۴ سالگی یا بعد از سن ۸ سالگی آغاز شوند. این بیماری به میزان کمی، در بین دختران بیشتر از پسران شایع است. تعداد دفعت تشنج در روز می‌تواند متفاوت باشد‌ از ۱۰ بار در روز گرفته تا حتی بیشتر از ۱۰۰ بار. بسیاری از کودکانی که به فضا خیره‌ی شوند، لزوماً در حلت تشنج ناشی از صرع نهفته نیستند. ممکن است کودک شما در حال رؤیاپردازی در مورد چیزی است که به آن علاقه دارد. اگر دیدید که طی زمانی که کودک شما به فضا خیره شده است نمی‌توانید توجه او را به هیچ روشی جلب کنید، بهتر است که برای بررسی این موضوع به متخصص اطفال مراجعه کنید.

متخصص اطفال با توجه به شرح‌حال گفته شده، معاینه کودک و نتایج تست‌های تشخیصی می‌تواند وضعیت کودک شما و مشکل او را به درستی تشخیص دهد. نتایج درمان تشنج نهفته بسیار خوب هستند و اغلب کودکان قبل از وارد شدن به سن بلوغ، کاملاً درمان شده و تشنج نهفته را پشت سر می‌گذارند.

انواع

برخی از کودکان مبتلا به تشنج ممکن است سایر انواع تشنج‌ها مانند تشنج‌های کامل (تشنج‌های تونیک کلونیک)، لرزیدن یا تپش قلب (میوکالونوس) یا کاهش ناگهانی قدرت عضلانی را نیز تجربه کنند.

تشنج نهفته‌ی معمول

- حملات تشنجی به دفعات بیشتر رخ می‌دهند

- شخص به طور ناگهانی فعالیت خود را متوقف می‌کند و به نظر می‌رسد که به فضا خیره شده است.

- ممکن است چشم‌ها به سمت بالا بروند و شخص سریعاً پلک بزند.

- این تشنج معمولاً کمتر از ۱۰ ثانیه طول می‌کشد.

تشنج نهفته‌ی غیرمعمول

این تشنج با نام غیرمعمول شناخته می‌شود چرا که مدت‌زمان بیشتری طول می‌کشد و با علائم متفاوتی همراه است.

- این تشنج هم با خیره شدن به فضا یا نگاه کردن به نقطه‌ی نامعلوم آغاز می‌شود.

- معمولاً در حرکات عضلات و حجم عضلانی تغییری ایجاد می‌شود:

- سریع پلک زدن که مانند لرزش پلک‌ها است.

- مکیدن لب یا انجام حرکاتی مانند جویدن غذا

- مالیدن انگشتان به هم یا سایر حرکات دست

- تشنج نهفته غیرمعمول بیشتر از تشنج نهفته‌ی معمول طول می‌کشد و ممکن است تا ۲۰ ثانیه ادامه پیدا کند.

علل

سلول‌های عصبی مغز در حالت عادی برای برقراری ارتباط با قسمت‌های مختلف بدن، سیگنال‌های الکتریکی را تولید می‌کنند. بروز تشنج ناشی از تولید پالس‌های الکتریکی غیرعادی در مغز است. در طی حملات تشنج نهفته، این سیگنال‌های الکتریکی تغییریافته معمولاً به صورت سه الگوی تخلیه الکتریکی مختلف که در هر ثانیه ایجاد می‌شوند، بروز می‌کنند. در افرا مبتلا به تشنج ممکن است میزان مواد شیمیایی پیام‌رسان در مغز نیز تغییر کند. در اغلب موارد ابتلا به تشنج نهفته، نمی‌توان هیچ عامل زمینه‌ای برای بروز این اختلال در پالس‌های الکتریکی پیدا کرد. در بسیاری از کودکان ممکن است عوامل ژنتیکی در بروز این مشکل نقش داشته باشند. در برخی از کودکان ممکن است تابش نور یا نفس کشیدن سریع موجب بروز تشنج یا تشدید آن شود.

علائم

مات شدن چشم‌ها و خیره شدن به فضا، اصلی‌ترین نشانه‌ی تشنج نهفته است. البته، خیره شدن می‌تواند نشانه‌ی سایر مشکلات مانند اوتیسم یا بیش فعالی نیز باشد.

برخی از نکاتی که کمک می‌کنند تشنج نهفته را از رؤیاپردازی روزانه جدا کنید عبارت‌اند از:

-رؤیاپردازی روزانه ممکن است دفعات زیادی در طول روز باشد اما بیشتر در زمانی است که کودک حوصله‌اش سر رفته است

- تشنج به طور ناگهانی بروز می‌کند

- در زمان بروز حمله تشنج نمی‌توان توجه کودک را جلب کرد (در هنگام خیال‌پردازی می‌توان با صدا کردن کودک توجه او را جلب کرد)

- تشنج ظرف ۲۰ ثانیه به‌خودی‌خود متوقف می‌شود اما رؤیاپردازی ممکن است بسیار بیشتر طول بکشد.

بعد از هر تشنج بیمار به طور کامل به خالت عادی بازمی‌گردد و بهبود پیدا می‌کند و در ادامه هیچ آشفتگی، سردرد یا کسالتی ندارد. شخص معمولاً بعد از حمله‌ی تشنج نهفته به کاری قبلاً مشغول آن بوده است ادامه می‌دهد و آنچه در حین تشنج رخ داده بوده را به یاد نمی‌آورد. در این حالت، ممکن است بیمار اصلاً متوجه اشخاصی که در اطراف او سعی می‌کنند با او صحبت کنند نمی‌شود. در صورتی که خود شخص در حال صحبت باشد‌ ممکن است جمله‌ی خود را نیمه‌کاره رها کند. ممکن است سالها طول کشد تا خود شخص متوجه شود که مشکلی وجود دارد. ممکن است شخص در مدرسه یا خانه برای لحظاتی به محیط توجه نکند. اگر چنین اتفاقی چندین در روز بیافتد می‌تواند در روند زندگی روزمره بیمار اختلال ایجاد کند.

اثرات تشنج نهفته بر کودک

کودکانی که به تشنج نهفته مبتلا هستند، معمولاً در طی حمله تشنجی در خطر نیستند. با این حال تشنج نهفته ممکن است باعث شود که کودک شما:

- در یادگیری در مدرسه مشکل داشته باشد

- در روابط اجتماعی خود مشکل پیدا کند

- بیشتر مورد بدرفتاری قرار گیرد

تشخیص

پزشک در ابتدا شرح‌حال کامل بیمار را می‌گیرد و سپس معاینات فیزیکی را انجام داده و عملکرد سیستم عصبی را به دقت بررسی می‌کند. ممکن است پزشک از کودک بخواهد که برای ۳ یا چهار دقیقه نفس بلند بکشد، در حالی که با صدای بلند شمارش می‌کند و احتمالاً چشمان او بسته است. اگر تشنج نهفته رخ دهد، کودک از کشیدن نفس عمیق دست می‌کشد و چشمان خود را باز می‌کند. معمولاً در ۹۰ درصد از کودکان، کشیدن نفس‌های بسیار عمیق موجب تحریک به تشنج می‌شود و این موضوع برای تشخیص بیماری به کمک پزشک می‌آید.

تستهای تشخیصی که ممکن است تجویز شوند عبارت‌اند از:

- نوار مغزی (EEG یا الکترووانسفالوگرام) این تست، فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند. افراد مبتلا به صرع معمولاً پالس‌های تخلیه الکتریکی غیرعادی دارند. در برخی از موارد در این تست، ناحیه خاصی از مغز که دچار اختلال شده است، مشخص می‌شود. حالت نوار مغزی بین تشنج‌ها و بعد از آن ممکن است عادی باشد.

- اسکن مغزی: اسکن‌های مغزی مانند اسکن ام.آر.آی یا سی.تی اسکن برای تهیه تصاویر دقیق از مغز انجام می‌شوند تا وجود مشکلات دیگر در مغز بررسی شود. در صورتی که با انجام درمان، تشنج کنترل نشود، گرفتن اسکن ام.آر.آی می‌تواند به بررسی علت مشکل کمک کند.

- آزمایش خون: برای بررسی سایر بیماری‌ها و مشکلاتی که می‌توانند باعث تشنج شوند.

درمان

پزشک در ابتدا یک داروی ضدتشنج با دوز پایین تجویز می‌کند و با توجه به شرایط بیمار در صورت لزوم به‌تدریج دوز دارو را افزایش می‌دهد تا تشنج تحت کنترل در بیاید. لازم است که این داروها تا زمان تجویز شده توسط پزشک مصرف شوند. زمانی که کودک برای دو تا سه سال هیچ تشنجی نداشته باشد، ممکن است پزشک کم کردن و قطع دارو تجویز کند و در این حین وضعیت کودک را تحت نظر خواهد داشت. تشنج نهفته معمولاً به خوبی به درمان دارویی پاسخ می‌دهد. داروهایی که به این منظور معمولاً تجویز می‌شوند عبارت‌اند از والپروات سدیم، اتوکسوئیدها و لاموتریژین. در موارد خاصی ممکن است ترکیبی از دو مورد از این داروها تجویز شود تا تشنج به طور کامل کنترل شود. در موارد نادری ممکن است داروهای توپیرامات و زونیسامید تجویز شود. گرفتن رژیم کتوژنیک ممکن است برای برخی از کودکان مفید باشد و این در صورتی است که هیچ ترکیب دارویی برای کنترل تشنج آن‌ها مفید نباشد.