انواع تومور مغزی در کودکان، علائم و درمان

هنگامی‌که سلول‌های مغز به‌طور غیرطبیعی یا غیرقابل‌ کنترل رشد می‌کنند، یک تومور (یک توده سلول) در مغز شکل می‌گیرد. چنانچه تومور نواحی خاصی از مغز را تحت ‌فشار قرار دهد، می‌تواند بر عملکرد بدن تأثیر بگذارد. تومورها از رایج‌ترین انواع سرطان‌ها در کودکان هستند. برخی از تومورها خوش‌خیم بوده و سرطانی نمی‌باشند، اما درعین‌حال جدی می‌باشند. تومورهای بدخیم سرطانی هستند.

تومورهای مغزی زمانی که زودهنگام تشخیص داده شوند، به‌طور معمول قابل ‌درمان می‌باشند. اکثر تومورهایی که دارای رشد کند هستند، با عمل جراحی درمان می‌شوند. انواع دیگر که سریع‌تر رشد می‌کنند ممکن است به درمان بیشتر با پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی یا هر دو درمان نیاز داشته باشند. متخصص اطفال با ارائه مشاوره تخصصی در مورد علل و علائم انواع تومورهای مغز و سر در کودکان، متناسب با نوع تومور، درمان‌های لازم را به شما معرفی می‌کند.

علت

پزشکان از علت بروز تومورهای مغزی آگاه نیستند، اما محققان معتقدند که این عارضه ممکن است علت ژنتیکی و زیست‌محیطی داشته باشد. در برخی از کودکان مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی خاص، احتمال رشد تومورهای مغزی بیشتر است. بیماری‌هایی مانند نوروفیبروماتوزیس، بیماری فون هیپل لینداو و سندرم لیفرامونی همگی با خطر بالای تومورهای مغزی مرتبط هستند.

علائم

تومور مغزی می‌تواند با اعمال فشار مستقیم بر نواحی اطراف مغز که عملکردهای خاصی از بدن را کنترل می‌کنند، یا با ایجاد یک مایع نخاعی و ایجاد فشار در سرتاسر مغز (وضعیتی که به هیدروسفالی شناخته می‌شود) موجب ایجاد علائم گردد.

علائم یا نشانه‌ها بسته به سن کودک و محل تومور مغزی متفاوت هستند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- استفراغ

- تشنج

- ضعف در صورت، تنه، بازو، یا پاها

- لکنت زبان

- اختلال در ایستادن یا راه رفتن

- عدم تعادل

- سردرد

- در نوزادان و کودکان نوپا، رشد سریع سر

از آنجایی‌که علائم ممکن است به‌ تدریج گسترش پیدا کند و با علائم دیگر بیماری‌های شایع در کودکان شباهت داشته باشد، تشخیص تومورهای مغزی دشوار است. چنانچه در مورد علائم فرزندتان نگران هستید، فوراً با پزشک کودک خود صحبت نمایید.

انواع تومور مغزی

انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد. برخی از آن‌ها سرطانی هستند (به این معنی که می‌توانند به نواحی دیگر بدن خارج از مغز گسترش یابند)، و برخی دیگر سرطانی نیستند. پزشکان تومور مغزی را بر اساس محل، نوع سلول‌های درگیر و سرعت رشد آن طبقه‌بندی می‌کنند.

تومورها در دسته‌بندی‌ها زیر قرار می‌گیرند:‌

درجه پایین در مقابل درجه بالا

معمولاً تومورهای درجه پایین به‌ کندی رشد می‌کنند، درحالی‌که سرعت رشد تومورهای درجه بالا سریع است و می‌توانند سرطانی باشند. تومورهای مغزی درجه بالا می‌توانند به بافت‌های نزدیک حمله کرده یا در نواحی دیگر بدن گسترش پیدا کنند (متاستاز)، و احتمال عود مجدد آن‌ها پس از درمان بیشتر می‌باشد. تومورهای درجه بالا به‌طورکلی با ظاهر ضعیف‌تر در ارتباط هستند.

موضعی در مقابل تهاجمی

یک تومور موضعی محدود به یک ناحیه است و خارج کردن آن، در صورت قرار گرفتن در بخشی از مغز که دسترسی به آن راحت می‌باشد، عموماً راحت‌تر است. تومور تهاجمی به نواحی مجاور گسترش ‌یافته و برداشتن کامل آن دشوارتر یا غیرممکن می‌باشد.

اولیه در مقابل ثانویه

تومورهای مغزی اولیه در مغز بروز می‌کنند. تومور های مغزی ثانویه از سلول‌هایی تشکیل ‌شده‌اند که از جایی دیگر در بدن به مغز متاستاز شده‌اند. در کودکان، بیشتر تومورهای مغزی اولیه هستند.

در کودکان، برخی از رایج‌ترین انواع تومورهای مغزی اولیه عبارت‌اند از:

- آستروسیتوما: این تومور از سلول‌های ستاره‌ای شکل مغز به نام آستروسیت شکل می‌گیرد. این تومور سر می‌تواند سرطانی و درجه پایین (شایع‌تر در کودکان) یا درجه بالا (بیشتر در بزرگسالان) باشد.

- اپاندیموم تومورهای سرطانی هستند که از بخشی از سیستم عصبی مرکزی به نام اپاندیما شکل می‌گیرند. این تومورها می‌توانند درجه پایین یا درجه بالا باشند.

- گلیوم ساقه مغز در بافت مغز استخوان، بخشی از مغز که به ستون فقرات متصل است، شکل می‌گیرد. این تومورها می‌توانند سرطانی باشند و به‌طورمعمول درجه بالا و دارای رشد سریع هستند.

- مدولوبلاستوما یا تومورهای اولیه نوروآکتودرمال تومورهای سرطانی و درجه بالا هستند که در ناحیه حفره خلفی، بخشی از مغز در نزدیکی پایه جمجمه بروز می‌کند.

- کرانیوفارنژیوما تومورهای غیر سرطانی هستند که در پایه مغز در نزدیکی غده هیپوفیز شکل می‌گیرند.

- تومورهای ژرم سل (سلول زایا) معمولاً در بیضه‌ها یا تخمدان‌ها تشکیل می‌شوند اما می‌توانند در مغز و سیستم عصبی مرکزی نیز ایجاد شوند. این تومورها می‌توانند سرطانی باشند.

- گلیوم پلی تومورهای سرطانی و درجه بالا هستند که در بخشی از ساقه مغز به نام پل مغز تشکیل می‌شوند.

- گلیوم عصب چشمی در عصب بینایی یا اطراف آن، که چشم را به مغز متصل می‌کند، شکل می‌گیرد. اکثر تومورهای گلیوم عصب بینایی غیر سرطانی و دارای رشد کند هستند.

تشخیص

پزشک پس از مشکوک شدن به ابتلای کودک به تومور مغزی، یک معاینه کامل عصبی انجام خواهد داد و بررسی‌های تصویربرداری از مغز را تجویز می‌کند: یک سی‌تی‌اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا احتمالاً هر دو). این بررسی‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا درون مغز را مشاهده کرده و نواحی غیرطبیعی را شناسایی کند. اگرچه این تصویربرداری‌ها بدون درد هستند، اما کودک باید در حین انجام آن کاملاً بی‌حرکت باشد. بعضی از کودکان، به‌ویژه کودکان سنین پایین‌تر، باید آرام نگه داشته شوند.

چنانچه مطالعات تصویربرداری یک تومور مغزی را نشان دهند، احتمالاً عمل جراحی گزینه بعدی خواهد بود. یک جراح مغز و اعصاب اطفال سعی می‌کند تا تومور را خارج سازد؛ اگر خارج‌سازی کامل امکان‌پذیر نباشد، برداشتن بخشی از تومور سر یا نمونه‌برداری (برداشتن یک نمونه جهت بررسی) ممکن است انجام شود. نمونه تومور در زیر میکروسکوپ مورد آزمایش و بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود که تومور از چه نوعی است و آیا درجه پایین یا درجه بالا می‌باشد. با استفاده از این اطلاعات، پزشکان می‌توانند بهترین برنامه درمان را برای یک کودک مبتلابه تومور مغزی ترتیب دهند.

درمان

جراحی

جراحان مغز و اعصاب ممکن است از دستگاه‌های استرئوتاکسی استفاده کنند، که با ایجاد تصاویر 3 بعدی از مغز در طی عمل جراحی به شناسایی تومورهای هدف کمک می‌کند. جراحی‌های مرحله‌ای نیز شایع‌تر است. این بدان معنی است که به‌جای تلاش برای خارج کردن یک تومور بزرگ در یک مرحله، جراحان فقط بخشی از تومور تشخیص داده‌شده را خارج می‌سازند. سپس بیمار تحت شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی را برای کوچک شدن تومور قرار می‌گیرد. سپس جراح در مرحله دوم یا سوم تلاش می‌کند تا بقیه تومور مغزی را خارج سازد. پس از جراحی، برخی از بیماران ممکن است تنها به درمان‌های پیگیری (بررسی‌های دوره‌ای و اسکن‌های تصویربرداری برای بررسی مشکلات) نیاز داشته باشند.

رادیوتراپی

پرتودرمانی (استفاده از نور انرژی بالا برای از بین بردن سریع سلول‌های در حال تکثیر) در درمان بسیاری از تومورهای مغزی کودکان بسیار مؤثر است. با این‌حال، از آنجایی‌که مغز در حال رشد در کودکان زیر 10 سال (و به‌ویژه کودکان زیر 5 سال) به عوارض این درمان بسیار حساس است، پرتودرمانی می‌تواند عواقب جدی درازمدت داشته باشد. این عوارض ممکن است شامل تشنج، سکته مغزی، تأخیر رشد، مشکلات یادگیری، اختلالات رشد، و مشکلات هورمونی باشد.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی استفاده از داروها به‌منظور کشتن سلول‌های سرطانی است. شیمی ‌درمانی اغلب از طریق یک کاتتر داخل وریدی خاص (IV) که خط مرکزی نامیده می‌شود، ارائه می‌گردد و ممکن است به چند روز بستری در بیمارستان نیاز داشته باشد. شیمی درمانی برای درمان تومورهای مغزی در کودکان به‌ طورمعمول نتایجی مثبت به دست می‌دهد. اگرچه شیمی ‌درمانی دارای بسیاری از عوارض جانبی کوتاه‌مدت (مانند خستگی، تهوع، استفراغ و ریزش مو) است، اثرات جانبی طولانی‌مدت آن کمتر از پرتودرمانی می‌باشد. در واقع، بسیاری از کودکان مبتلا به تومورهای مغزی به ‌منظور تأخیر و یا ممانعت از دریافت پرتودرمانی تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند.

مراقبت پس از عمل

عوارض دیررس به عوارضی گفته می‌شود که پس از پایان درمان برای بیمار ایجاد می‌شوند. برای کودکانی که از تومورهای مغزی جان سالم به دربرده‌اند، عوارض دیررس ممکن است شامل تأخیر شناختی (مشکلات یادگیری و تفکر)، تشنج، اختلالات رشد، کمبود هورمون، مشکلات بصری و شنوایی و احتمال ابتلا به سرطان دوم، از جمله تومور دوم مغز باشد.

از آنجایی‌که این مشکلات گاهی تا سال‌ها پس از درمان آشکار نمی‌شوند، مراقبت‌های دقیق و پیگیری‌های پزشکی برای بررسی آن‌ها لازم است. در بعضی موارد، عوارض کوتاه‌مدت ممکن است از طریق کمک‌های فیزیکی، حرفه‌ای یا گفتاردرمانی بهبود یابد و ممکن است با بهبودی مغز برطرف شوند.

در موارد دیگر، کودکان ممکن است عوارض جانبی طولانی‌تر از جمله معلولیت‌های یادگیری؛ مشکلات پزشکی مانند دیابت، تأخیر در رشد، بلوغ دیررس یا زودرس؛ معلولیت‌های جسمی مربوط به حرکت، گفتار یا بلع؛ و مشکلات عاطفی مرتبط با تنش‌های تشخیص و درمان را تجربه کنند. برخی از این مشکلات ممکن است در طول زمان تشدید شوند.

از عوارض دیررس فیزیکی و روانی بالقوه دیررس آگاه باشید، به‌ویژه هنگامی‌که فرزند شما به مدرسه می‌رود و در فعالیت‌ها و اجتماعات دوستی شرکت می‌کند. با معلمین در مورد تأثیرات درمان بر کودک خود صحبت نمایید و خواستار تسهیلات لازم، از جمله محدود کردن برنامه درسی، افزایش زمان استراحت یا دفعات رفتن به دستشویی، تعدیل تکالیف، یا فعالیت‌های تفریحی و برنامه مصرف دارو، شوید. پزشک شما می‌تواند در مورد اینکه چگونه این دوران را آسان‌تر سپری کنید، توصیه‌هایی به شما ارائه دهد.