سکته در دوران بارداری، بلا از آسمان نازل شد

هفته پیش در خبرها خواندم احتمال سکته مغزی در بارداران نسبت به سایر زنان جوان با شرایط عادی بیشتر است. بعلاوه خطر سکته مغزی در خانم‌های بارداری که برخی بیماری‌های روماتولوژیک یا قلبی دارند نیز به مراتب بیشتر می‌شود . ناگفته نماند سکته مغزی از شایع ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است که اگر در زمان طلایی یعنی تا ۴/۵ ساعت پس از بروز سکته درمان نشود، عوارض مغزی و فیزیکی حادی به جا می‌گذارد. با توجه به اهمیت مساله پای صحبت دو متخصص مغز و اعصاب دکتر علی امینی هرندی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دکتر فرزاد اشرافی نشستیم تا از نشانه ها، عوارض، پیشگیری و درمان سکته مغزی در بارداران بیشتر بدانیم.

سکته مغزی را با بارداران چه کار‌؟

بارداران طی دوران بارداری و حتی چند هفته پس از زایمان به دلیل تغییرات هورمونی و انعقادی، بیشتر به سکته مغزی مبتلا می‌شوند. البته بیشترین خطر مربوط به چند هفته پس از زایمان است. این خطر در آنها که مشکلات قلبی، کلافه‌های عروقی داخل مغز، مشکلات انعقادی خون، مسمومیت حاملگی (اکلامپسی) و جدا شدن ذراتی از مایع کیسه آب جنین دارند بسیار

بیشتر است.

مراقبت از اختلالات متابولیکی حین بارداری

بی‌دلیل نیست که بارداران باید نسبت به خطر دیابت و فشار خون بالا بسیار مراقب باشند. عواملی مانند دیابت، فشار خون کنترل نشده، اختلال در دیواره عروق، بیماری‌های التهابی رماتیسمی، میگرن و مصرف سیگار، الکل یا آمفتامین از عللی هستند که خطر سکته مغزی را در خانم‌های باردار بیشتر می‌کنند.

افزایش وزن از علل خطر برای بیماری‌های قلبی و مغزی در دوران بارداری محسوب می‌شود. ناگفته نماند بالا رفتن سطح استروژن به دلیل تغییرات هورمونی دوران بارداری به نوبه خود از عوامل خطر در بروز سکته مغزی است .

خطر سکته مغزی و ختم بارداری

به دلیل شرایط خاص در دوران بارداری و جلوگیری از عوارض احتمالی روی جنین از حیث روش‌های تشخیصی و نیز انتخاب روش درمان، تمهیدات ایمنی و محدودیت‌های ویژه‌ای وجود دارد.

بی‌شک اولین وظیفه در زمان بروز علائم مشکوک به سکته مغزی چون لکنت زبان یا ضعف نیمه‌ای از بدن به طور ناگهانی، مراجعه سریع و بموقع به یک اورژانس بیمارستانی ضروری است.حفاظت از جان مادر و جنین هردو بسیار با اهمیت است؛ ولی در موارد خاص بسته به شرایط در صورت امکان، ختم حاملگی اعلام می‌شود. به بیان دیگر، در چنین شرایطی انجام سقط برای حفظ جان مادر اجتناب‌ناپذیر است.

ایمنی در برابر سکته مغزی حین بارداری

مهم‌ترین نکته برای پیشگیری از سکته مغزی طی بارداری، کنترل و درمان فاکتورهای خطر مانند فشار خون و دیابت یا بیماری انعقادی زمینه‌ای است. مصرف سیگار و الکل نیز باید متوقف و از کم‌آبی بدن نیز پرهیز شود. بعلاوه داشتن فعالیت بدنی مناسب و کافی نیز بسیار کمک‌کننده است.

خطر فشار خون بالا طی بارداری

میزان بروز سکته‌های مغزی طی بارداری از ۱۱ تا ۳۴ نفر در هر صدهزار زن باردار گزارش شده است که حدود سه برابر جمعیت غیرباردار در همین سنین است. حدود ۱۰ درصد از این موارد ابتدای بارداری ۴۰ درصد نزدیک به زایمان و ۵۰ درصد پس از زایمان اتفاق می‌افتد. عوامل خطر سکته‌های مغزی در بارداری به دو دسته مرتبط و مستقل از بارداری تقسیم می‌شوند. اما مهم ترین عامل خطر در این افراد، فشار خون چه قبل از بارداری و چه در زمان بارداری گزارش شده است. البته سکته‌های مغزی در بارداری یا ناشی از لخته (سکته‌های مغزی ایسکمیک و لخته‌های وریدی) است یا از خونریزی (خونریزی داخل سر و خونریزی تحت عنکبوتیه) ناشی می‌شود. گرچه دیابت، بیماری‌های دریچه‌ای قلب، اختلالات انعقادی، بیماری گلبول‌های داسی شکل، لوپوس، مصرف سیگار و مواد مخدر، بارداری در سنین بالای ۳۵ سال، سابقه میگرن، چاقی و اضافه وزن در سنین جوانی و افزایش وزن بیش از حد هنگام باروری می‌توانند از عوامل خطر سکته مغزی در بارداری باشند.

نشانه‌های سکته مغزی در حاملگی

علائم و تشخیص سکته‌های مغزی در بارداری مشابه سایر گروه‌های بیمار است. علائمی چون ضعف یک نیمه بدن، اختلال تکلم، اختلال تعادل، سردرد شدید، تاری دید و سرگیجه می‌تواند از علائم سکته مغزی باشد. برای تشخیص سکته مغزی در بارداری با توجه به گسترده بودن طیف علائم استفاده از یک ابزار تصویربرداری الزامی است. بهترین ابزار تصویر برداری در دسترس ام.آر.آی است که با دقت بالایی می‌تواند ما را به تشخیص برساند. همچنین ام.آر.آی به دلیل نداشتن تشعشعات یونیزان هیچ گونه خطری برای جنین نیز ندارد.

نجات جان مادر در کمتر از ۴ ساعت

پس از تشخیص سکته مغزی حاد در خانم باردار براساس نوع آن (خونریزی یا لخته) در مورد درمان حاد تصمیم گیری می‌شود. در مورد لخته‌ها براساس نظر پزشک می‌توان از داروهای ضد لخته خون یا ضد پلاکت استفاده کرد. در موارد بسیار معدودی در صورت مراجعه بیمار در کمتر از چهار پنج ساعت بعد از شروع علائم می‌توان از داروهای حل‌کننده لخته استفاده کرد. در درمان حاد خونریزی‌ها نیز کنترل فشار خون، علائم حیاتی و تثبیت وضعیت بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه درمان برای بیماران اکوی قلبی و بررسی عروق گردن انجام می‌شود که کاملا بی خطر است. به طور کلی در این بیماران بررسی‌های آزمایشگاهی از نظر اختلالات انعقادی انجام می‌شود. در درمان دراز مدت این بیماران نیز ابتدا باید عامل اصلی ایجاد کننده این حادثه را یافت و براساس آن درمان را متمرکز کرد. در هر صورت بسته به نظر پزشک و وضعیت مادر از داروهای ضد لخته و ضد پلاکت مانند آسپرین نیز می‌توان استفاده کرد.

نجات جان باردار پس از سکته مغزی

با توجه به شرایط بالینی و میزان مرگ و میر حدود ۴ درصد سکته‌های مغزی در بارداری قطعا با تشخیص و درمان بموقع می‌توان از بروز عوارض و مشکلات پیشگیری کرد. البته پیشگیری از بروز سکته مغز با کنترل عوامل خطر، همچون سایر بیماری‌ها عاقلانه تر از درمان است. کنترل‌های مداوم و پیوسته فشار خون، قند خون، وزن و ترک سیگار در بارداری بویژه در بارداران بالای ۳۵ سال در این راستا می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.