آیا پستانک برای کودک ضرر دارد؟

فک و دندان‌های کودک با مکیدن شیر مادر تقویت شده و رشد مناسبی در آینده خواهد داشت.تجربه نشان داده است کودکانی که در ۲ سال نخست زندگی از سینه مادر شیر می‌خورند، دارای فک قوی‌تر و دندان‌های سالم‌تری نسبت به دیگر کودکان هستند. این کودکان در بزرگسالی دارای فک، صورت و چهره متقارن‌تری خواهند بود.
هرگز فکر نکنید که مکیدن پستانک و شیشه شیر می‌تواند جای مکیدن سینه مادر را برای نوزادان پر کند. شکل سینه مادر با شکل پستانک و سر شیشه شیر تفاوت دارد و به همین دلیل مکیدن سینه مادر باعث تغییر شکل فک کودکان نمی‌شود، اما پستانک خوردن به مدت طولانی شکل فک را تغییر می‌دهد و باعث جلوزدگی آن می‌شود و به همین علت بسیاری از دندانپزشکان هشدار می‌دهند که عوارض مکیدن پستانک و انگشت شست در کودکان تقریبا مشابه است. ضمن این‌که فاصله افتادن بین دندان‌های فک بالا و پایین و عمیق شدن کام کودک از دیگر عوارض استفاده طولانی‌مدت از پستانک است.
اگر به محض اینکه کودک گریه کرد پستانک ویا شیشه شیر را در دهانش بگذارید بدانید که با این کار به کودکتان خیانت کرده‌اید. مکیدن انگشت، پستانک و سرشیشه به علت اثرگذاشتن روی ساختمان فک و دندان‌ها و جلو آمدن زبان می‌تواند باعث اشتباه تلفظ کردن کلمات توسط کودک و حتی در بعضی موارد ایجاد اختلال در بلع شود.
‌به طور طبیعی کودک باید تا چهار سالگی بتواند تلفظ کلمات را به طور صحیح ادا کند که البته برای تلفظ صحیح حرف «ر» و «ژ» شاید به زمان بیشتری نیاز باشد چراکه حرف «ر» آخرین حرفی است که کودک تلفظ آن را یاد می‌گیرد.

‌کارشناسان گفتار و زبان ‌توصیه می‌کنند که فرزندان خود را از ماه‌های اول تولد برای معاینات دوره‌ای و گرفتن شناسنامه سلامت به مراکز توان‌بخشی و درمانی ببرند و تلاش کنند پستانک را از فهرست وسایل مورد نیاز کودک حذف کنند. اگر کودک به مکیدن پستانک عادت دارد با کمک دندانپزشک سعی کنند این عادت را از سر کودک بیندازند. ‌البته بیشتر کودکان مکیدن انگشت و پستانک و دیگر اشیا را خود به خود در سنین ۲ تا ۴ سالگی ترک می‌کنند و همین باعث می‌شود که دندان‌ها و فکین دچار آسیب نشوند ولی بعضی از آنها این عادات را به مدت طولانی تکرار می‌کنند که ممکن است باعث بی‌نظمی در قوس‌های دندانی شده و ضمناً دندان‌های جلو بیرون زده شوند.

پستانک و و تاثیر آن بر پوسیدگی دندان‌ها
عفونت قارچی دهان، برفک و پوسیدگی دندان از دیگر عوارض پستانک هستند.

میکروب‌های مولد پوسیدگی در کنار مواد قندی و تغذیه نامناسب به مرور زمان پوسیدگی‌ های شدید دندانی را به دنبال می‌آورد. هم‌زمان با رویش دندان‌ها در کودکان، میکروب‌های پوسیدگی‌زا نیز در دهان شروع به فعالیت می‌کنند ؛که هر چه اقدامات بهداشتی ضعیف‌تر باشد، این میکروب‌ها فعالیت بیشتری خواهند داشت.برخی از مادران نکات بهداشتی دهان و دندان کودک را به خوبی رعایت نمی‌کنند و در مواردی نیز با گذاشتن پستانک یا قاشق در دهان کودک به منظور تمیز کردن آن، عملا میکروب‌های پوسیدگی‌زا را وارد دهان او می‌کنند. مشاهده شده است کودکانی که مادران آنها از وضعیت بهداشتی مناسبی برخوردار نیستند، برابر بیشتر از سایر کودکان دچار پوسیدگی‌های دندانی می‌شوند.

ارتباط پستانک با نامرتب شدن دندانها
پستانک سبب حرکات غیرطبیعی و تداخل در رشد طبیعی فک و دهان شده و در نتیجه موجب رشد دندانی نامناسب و چفت نشدن دندان‌ها می‌شود.این امر باعث می‌شود کودک شیر مادر را کمتر مصرف کند که بر هوش او نیز اثر سوء داشته و باعث مشکلات عصبی رفتاری می‌شود.
متفاوت‌بودن شکل پستانک با سینه مادر سبب می‌شود کودکانی که به مکیدن پستانک عادت می‌کنند نتوانند به راحتی از سینه مادر شیر بمکند. همچنین استفاده طولانی‌مدت از پستانک به خصوص در کودکان زیر ۲ سال، تأثیر نامطلوبی روی سیستم فک و دندان آن‌ها می‌گذارد و این مساله تمایل شیرخوردن در کودک را کاهش می‌دهد.
ایجاد هر نوع عادت یا فشار نامتعادل طولانی مدت از قبیل مکیدن انگشت، خوردن پستانک و یا زبان زدن به دندان ها در عرض ۴ تا ۶ ساعت در طول روز می تواند دندان ها را نامرتب و نامنظم کرده و در ساختار دندان ها مشکل ایجاد کند. البته نسبت به شرایط سنی کودک اگر در سن ۴ الی ۵ سالگی عادت رو ترک کند ، مشکلی پیش نخواهد آمد و این مشکل خود به خود رفع خواهد شد.

اگر کودک در سن ۵ سالگی شروع به مکیدن انگشت کرد با بررسی از نظر روحی و همچنین پذیرش از سوی خود کودک که اگر مکیدن ادامه یابد باید درمان صورت بپذیرد.

چگونه پستانک را از کودک بگیریم؟
اگر می‌خواهید پستانک را از کودکتان بگیرید، این کار را به آرامی و در چند مرحله انجام دهید.
با کودکتان درباره محدود شدن مکیدن پستانک صحبت کنید و از مضرات آن برای او بگویید.
در ابتدا ساعت‌های مکیدن پستانک و یا مکان مکیدن آن را محدود کنید. مثلاً می توانید مکیدن پستانک را با وضع قانونی محدود به اتاق خود کودک کنید.
دور از چشم کودک، مقدار کمی از قسمت پلاستیک سر پستانک را با قیچی ببرید و این مقدار را هر چند روز یک بار اضافه کنید. تمایل کودکتان به مکیدن چنین پستانکی کم خواهد شد!
نگذارید کودک در تمام طول خواب پستانک بمکد. وقتی به خواب رفت، پستانک را از دهانش بیرون بکشید.
درمان جایزه ،در این روش درمانی؛اگر کودک در طول هفته دفعات مکیدن را کم کرد؛ برای تشویق او جایزه دهید .
یادآوری کردن ، اقداماتی از قبیل چسب زدن به دور دست کودک،که باید در مرحله اول خود کودک این موضوع را پذیرفته باشد که بتواند همکاری کند.

اگر درمان جایزه و یادآوری تاثیر گذار نبود ؛در داخل دهان کودک دستگاه می گذاریم واین درمان را نیز کودک باید بپذیرد.

ارتباط پستانک باگوش‌درد بچه‌ها
بد نیست بدانید ‌استفاده از پستانک، می‌‌تواند علاوه بر خطرات و زیان‌های قبلی، احتمال ابتلای شیرخوار به عفونت‌های گوش را ‌نیز افزایش دهد.
پیش از این بیشتر پزشکان به‌ طور تجربی اعتقاد داشتند که استفاده از پستانک، راه ورودی برای انواع باکتری‌هایی است که باعث عفونت گوش می‌شود اما شواهد پژوهشی نداشتند تا اینکه این مطالعه جدید انجام شده صحت این مسئله ثابت شده است .
از آنجا که حلق و گوش، به هم مرتبط هستند، دهان راه خوبی برای ورود باکتری‌ها محسوب می‌شود، ضمن اینکه اولین نوبت عفونت، باعث حساس شدن مجاری و بدن کودک به آن باکتری خاص شده و دوره‌های بعدی عفونت را به ‌دنبال دارد. درمان عفونت گوش میانی معمولاً پرهزینه است و عوارض خاص خود را دارد، به همین دلیل، تکیه اصلی روی پیشگیری از این عفونت است.
اگر شیرخواری همزمان هم پستانک می‌‌مکد و هم به طور مکرر دچار عفونت گوش میانی یا «اوتیت مدیا» می‌‌شود، بهتر است به والدین او توصیه کرد او را از پستانک بگیرند.
استفاده از پستانک می‌‌تواند راه خوبی برای ورود عفونت‌های گوارشی نیز باشد چون کودک دائما پستانک‌ را از دهان خود بیرون می‌‌اندازد و دوباره آن را برمی‌دارد شاید اگر بررسی دقیقی روی ‌پستانک‌ها انجام ‌گیرد، مشخص شود که چه تعداد زیادی از انواع میکروب‌ها روی آن رفت‌وآمد دارند.

گرچه استفاده از پستانک در کوتاه‌مدت ممکن است سبب آرامش شیرخوار شود، اما به دلیل عدم تمایل به مکیدن و تحریک پستان و کاهش برداشت شیر، موجبات قطع تغذیه با شیر مادر را فراهم می‌کند.همچنین احتمال قطع شیردهی توسط مادرانی که نوزادشان را به مکیدن پستانک عادت می‌دهند چهار برابر بیشتر از مادرانی است که این عادت در نوزادشان وجود ندارد.

نوزادان با مکیدن آرام می شوند
نوزادان متولد شده میل به مکیدن دارند. بعضی از آنها حتی قبل از تولد انگشتان و شست خود را می مکند. ورای مسأله تغذیه ، مکیدن روشی برای آرام شدن است، مکانیسمی آرام ، راحت و آشنا با دنیای جدید. اما سؤالی که این جا مطرح است این است که آیا پستانک به راستی برای کودکان مفید است؟ به گفته محققان اگر چه پاسخ به این سؤال هنوز مشخص نیست، اما متخصصان اجازه استفاده از آن را در اولین سال تولد نوزاد بدون مانع می دانند.

اگر نیاز به مکیدن باشد

نوزادی که به نظر می رسد تمایل داشته باشد بلافاصله پس از خوردن شیر مجدداً پستان بگیرد (البته در صورتی که حداقل به مدت ۱۰ دقیقه صدای بلعیدن شیر شنیده شود و مطمئن باشید که سیر است) یا یک شیشه دیگر را مصرف کند ممکن است احتیاج به مکیدن چیز دیگری داشته باشد. چنین نوزادی با پستانک راضی خواهد شد. دادن پستانک به نوزاد (در صورتیکه شما آگاهانه تشخیص می دهید که به نفع اوست نه به نفع خودتان!) اشکالی ندارد ولی نباید جایگزین شیر دادن و نوازش کردن نوزاد شود. بعضی از والدین از تصور اینکه یک کودک ۳ ساله با پستانک دور خانه راه برود خوششان نمی آید. ولی در صورتیکه شما آگاهانه تصمیم گیری کنید و فقط وقتی که نوزادتان واقعاً به پستانک احتیاج دارد، در اختیارش قرار دهید، بعید است که وابستگی شدید به آن پیدا کند.

چه کسانی نباید پستانک به فرزندشان بدهند؟

اگر نوازد را با شیر مادر تغذیه می کنید بهتر است از مصرف پستانک اجتناب ورزید تا وقتیکه نوزاد یاد بگیرد که خوب به سینه بچسبد و آنرا بمکد و شیر شما نیز کافی باشد. از آنجائیکه پایه پستانک از سینه شما باریکتر است اگر نوزاد قبل از عادت کافی به سینه مادر پستانک بمکد ممکن است ذهنش مشوش شود.

آیا پستانک باعث نیاز به ارتودنسی می شود؟
اگر مادری به فرزندش پستانک داده و حالا متوجه این ناهنجاری شده، بهترین کار این است که سریع‌تر پستانک را از فرزندش بگیرد زیرا با افتادن دندان‌های شیری، امکان اصلاح وجود دارد اما اگر پستانک طولانی‌مدت استفاده شود، ممکن است تغییرات شدید به دنبال داشته باشد و حتی با ریزش دندان‌های شیری و رویش دندان‌های دائمی‌ تغییرات به وجود آمده باقی بماند و درنهایت به ارتودنسی نیاز شود. برخی مادر‌ها پستانک را از کودک می‌گیرند و انگشت شست را جایگزین آن می‌کنند. این عادت بسیار بدتر از پستانک مکیدن است.

پستانک چه بلایی سر دلبستگی فرزندتان می آورد؟
به نظر می‌رسد استفاده از پستانک یا «گول‌زنک»، برای رسیدن به آرامش کمکی به کودک نمی‌کند. در یک سال اول که کودک بیشتر نیازهایش را از طریق تماس دهانی ارضا می‌کند، آغوش و سینه مادر جایگاه ویژه‌ای برایش دارد و این وسیله به هیچ‌وجه جای آغوش مادر را نمی‌گیرد. ارتباط عاطفی از طریق تماس پوست‌به‌پوست آغاز می‌شود.در ساعت‌های اولیه برای تقویت این رابطه یا شکل‌گیری حس وابستگی، نوزاد را در آغوش مادر می‌گذارند. به‌تدریج احساس دلبستگی شیرخوار به مادر در ماه‌های اول بیشتر می‌شود و هر چه مادر به نیازهای کودک بیشتر پاسخ دهد، حس دلبستگی امن در نوزاد بیشتر تقویت خواهد شد و به کمک آن یاد می‌گیرد دنیا جای امنی است. یک مادر باهوش بعد از ۳ ماه می‌تواند نوع گریه فرزندش را تشخیص دهد. اگر در سال اول با شنیدن این گریه‌ها نوزادش را در آغوش بگیرد و به او پاسخ مناسب دهد، حس دلبستگی امن در او شکل می‌گیرد اما اگر وسایلی مثل پستانک مانع تماس فیزیکی مادر و فرزند شود، این حس به درستی شکل نخواهدگرفت.پستانک شاید در لحظه باعث آرامش کودک شود اما در درازمدت جلوی شکل‌گیری درست حس دلبستگی او را می‌گیرد و از نظر روانی برای کودک مشکل‌ساز می‌شود. مادر کودکی که به شدت بی‌تابی و بی‌قراری می‌کند، می‌تواند هرازگاهی از پستانک استفاده کند اما ترک عادت مکیدن پستانک نیز کار سختی است و گذراندن دوره سختی را به شیرخوار و مادر تحمیل می‌کند.