تولد نوزاد با وزن کم، راه‌های پیشگیری از آن

در ابتدا، لازم است به عنوان یک خانم جوان و بی تجربه به خاطر داشته باشید که وقتی نوزادی با وزن کم تر از ۲۵۰۰ گرم متولد شوفد پزشکان او را زیر وزن ایده آل نوزاد طبیعی تلقی کرده و نوزاد کم وزن می نامند. اگر بدن چنین نوزادی بتواند در طی چند ماه بعد از تولد این مشکل را پوشش داده و وزن خود را به اندازه طبیعی برساند، نگرانی وجود ندارد. اما اگر این اتفاق نیفتد، شرایط مشکل تر از قبل می شود. والدین چنین نوزادانی باید درباره وزن فرزند خود با پزشک متخصص اطفال صحبت کنند و به دنبال حل اساسی مشکل فرزند خود باشند. بنابراین همه مادران باردار باید بدانند که وزن نوزاد خود در هنگام تولد چه میزان است و وزن کم نوزاد در زمان تولد چه تاثیری بر روی سلامت او خواهد داشت. مقاله زیر درباره وزن کم نوزادان در هنگام تولد بحث نموده دلایل و نتیجه وزن کم آن ها را توضیح می دهد. همچنین، در این مقاله راه هایی که والدین می توانند با کمک آن ها بر مشکل فرزند خود غلبه کنند، نیز ارائه شده است.

وزن کم نوزادان هنگام تولد چیست؟
طبق نظر پزشکان متخصص اطفال و محققان، نوزادانی که با وزن کمتر از 2500 گرم (8 اونس) متولد می شوند، نوزاد کم وزن محسوب خواهند شد. به عبارت بهتر، اگر نوزادی بین هفته های 37 تا 42 از دوران بارداری متولد شود، وزن او کمتر بوده و به عنوان یک نوزاد کم وزن در هنگام تولد در نظر گرفته می شود. نوزادانی که با وزن کم در هنگام تولد به دنیا می آیند، نسبت به نوزادان طبیعی و سالم وزن کمتری داشته و سر آن ها بزرگ تر از بدنشان دیده می شود. در چنین شرایطی، معمولا وزن نوزاد بسیار کم بوده و در مقایسه با نوزادان دیگر، حدود 1000 گرم وزن کم تری خواهد داشت.

البته، اگر نوزادی در حدود هفته ۲۷ از دوران بارداری یا زودتر از آن به دنیا بیاید، دوران بارداری مادر با عنوان حاملگی زودرس و نوزادان او هم جزو کودکان خیلی کم وزن شناخته می شود. وزن نوزاد بسیار کم وزن در هنگام تولد کمتر از ۱۵۰۰ گرم بوده و شرایط نگهداری آن ها ممکن است نسبت به نوزادان طبیعی فرق کند، زیرا این نوزادان زودتر از موعد مقرر متولد شده و برخی قسمت های داخلی بدن آن ها هنوز تکامل نیافته است. طبق آمار بیمارستان کودکان در دانشگاه استنفورد، حدود ۸ درصد از نوزادان متولد شده در جهان دارای وزن کم در هنگام تولد هستند. جالب است بدانید که این تعداد روز به روز در حال افزایش است، اما آیا می دانید چرا نوزادی در هنگام تولد دارای وزن کم می باشد؟

علل بروز مشکل کم وزنی در هنگام تولد نوزادان چیست؟
به عنوان یک مادر باردار یادتان باشد که دلیل بروز وزن کم در هنگام تولد نوزادان به روند حاملگی، وضعیت سلامت مادر و عادات رژیم غذایی او در دوران بارداری بستگی دارد. در حالت کلی، علل بروز مشکل کم وزنی در هنگام تولد نوزادان عبارتند از:
۱. انجام زایمان زودرس توسط مادران باردار:
طبق نظر پزشکان متخصص اطفال و محققان، نوزادانی که قبل از هفته 37 از دورانبارداری (زودرس) متولد می شوند، نوزادان کم وزنی خواهند بود، زیرا نوزاد در هفته های آخر دوران بارداری نسبت به هفته های قبل، وزن بیشتری را به دست می آورد. به همین علت، نوزادانی که به صورت زودرس به دنیا می آیند، زمان کمتری برای رشد و توسعه در رحم مادر داشته و با وزن کم متولد خواهند شد. نوزادان نارس دارای وزن کمی بوده و نمی توانند وزن ایده آل در هنگام تولد را به دست آورند. اما این شرایط در مورد نوزادان کامل فرق خواهد کرد!
۲. محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) نوزاد در دوران بارداری مادر:
نوزادان متولدشده با محدودیت رشد داخل رحمی معمولا کوچک تر از سایر نوزادان بوده و سن حاملگی مادر این نوزادان نیز کم است (البته وزن کم نوزاد تنها در 10 درصد بارداری ها به سن حاملگی مادر بستگی دارد). نوزادنی که به طور کامل و در موعد مقرر زایمان به دنیا می آیند، باز هم ممکن است دارای وزن کم در هنگام تولد باشند، که بروز این مشکل هم به شیوه نادرست زندگی مادر یا عوامل ژنتیکی بستگی داشته باشد . IUGR دو نوع بوده و عبارتند از:
- IUGR نامتقارن زمانی در یک نوزاد اتفاق می افتد که مادر از BP بالا یا سوء تغذیه شدید در طول دوران بارداری خود رنج ببرد. معمولا، این کودکان با اندازه کوچک تر از حد متوسط متولد شده و دارای پوست بسیار نازک و کبدی با اندازه نامتقارن خواهند بود.
- IUGR متقارن به علت بروز عفونت های داخل رحمی، ناهنجاری های کروموزومی و وجود عوامل دیگر در سبک زندگی مادر مانند سوءمصرف الکل رخ می دهد. در چنین شرایطی، جنین در دوران بارداری رشد نسبتا کندی داشته و با وزن کمتر از اندازه متوسط متولد خواهد شد. البته، وجود مسائل و مشکلات بهداشتی در طول زندگی مادر قبل از باردار شدن هم در بدن آن ها باقی مانده و می تواند رشد جنین داخل رحم را به تاخیر اندازد.
۳. حاملگی های چندقلویی در زنان باردار:
اگر مادری در دوران حاملگی خود بیش از یک جنین را در داخل رحمش داشته باشد: یعنی دوقلو، سه قلو یا بیشتر، وزن فردی هر نوزاد کمتر از 2500 گرم خواهد بود. بروز حالت ذکرشده به این دلیل است که نوزادان متعدد برای دریافت مواد مغذی با هم رقابت کرده و در نتیجه باعث بروز کشش رحم و ایجاد فشار بیش از حد در بدن مادر خود می شوند.
۴. فشار خون بالا در مادران باردار:
اگر مادری در دوران حاملگی خود BP بالایی داشته باشد، این جریان خون از طریق جفت به جنین داخل رحم منتقل شده و باعث بروز مشکل کاهش وزن نوزاد در هنگام تولد خواهد شد.
۵. مصرف مواد مخدر توسط مادر حامله:
به عنوان یک خانم جوان و بی تجربه به خاطر داشته باشید که مصرف نیکوتین، برخی داروها یا الکل در دوران بارداری بر روند رشد کودک داخل رحم تأثیر گذاشته و میزان توسعه وزن او را به شدت کاهش می دهد. در واقع، مواد شیمیایی مضر نیکوتین، برخی داروها یا الکل توسط جفت وارد بدن نوزاد شده و اکسیژن لازم برای رشد نوزاد را کاهش می دهد. این فرایند نیز به طور مستقیم رشد و تکامل نوزاد را مهار خواهد نمود.
۶. وجود مسائل Placental در طی دوران بارداری:
اگر مادر بارداری قبلا با مشکلات مربوط به جفت مواجه بوده و یا قبلا عمل جراحی بر روی رحم خود انجام داده باشد(مقطعی از رحم او طی عمل جراحی برداشته شده باشد) و یا مادر مبتلا به بیماری پره اکلامپسی (عوارض بارداری مانند فشار خون بالا و آسیب دیدن کلیه) باشد، بر روند رسیدن جریان خون و مواد مغذی به جنین تاثیر گذاشته و منجر به تولد نوزاد با وزن کم در هنگام تولد خواهد شد.
۷. وجود اختلالات رحمی در مادران باردار:
به عنوان یک مادر حامله در نظر داشته باشید که وجود اختلالات فیبروئیدی در رحم زنان می تواند رشد نوزاد درون رحم را محدود کرده و باعث تولد نوزاد با وزن بسیار کم شود.
۸. مبتلا شدن مادر حامله به بیماری دیابت دوران بارداری:
همانطور که می دانید مبتلا شدن مادر به بیماری دیابت دوران بارداری، تولد نوزاد با وزن بسیار بالا را به همراه خواهد داشت. اما در بعضی موارد هم ممکن است سبب زایمان زودرس در مادر شده و وزن نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد.
۹. بروز ناهنجاری های دهانه رحم در مادران حامله:
وجود ناهنجاری های دهانه رحم در زنان باردار می تواند زایمان زودرس را به دنبال داشته باشد، زیرا با تحریک دهانه رحم، آن را تحت فشار قرار داده و باعث باز شدن قبل از موعد مقرر عضلات این قسمت از بدن می شود. نوزادانی که از چنین مادرانی متولد شوند، دارای وزن کم در هنگام تولد نوزاد خواهند بود. با این حال، اگر شما یکی از این مادرانی هستید که در مورد وضعیت بدنی فرزند خود نگران می باشید، پزشکان متخصص زنان و زایمان می توانند این وضعیت را با قرار دادن یک سوزن به نام سرکلاژ در دهانه رحم شما درمان کرده و به شما پیشنهاد استراحت کامل را دهند.
۱۰. عفونت هایی که در دوران بارداری در بدن مادران ایجاد می شوند:
این گفته پزشکان کاملا معمول است که همه زنان باید در طول دوران حاملگی، با مراقبت بیش از حد، خود را در مقابل ابتلا به انواع عوارض و بیماری ها محافظت کنند! زیرا بیمار شدن مادر باردار و مصرف داروهای مختلف برای درمان این افراد می تواند تاثیر قابل توجهی بر روی وزن نوزاد داشته و آن را به شدت کاهش دهد.
۱۱. سابقه پزشکی مادران حامله در بارداری های گذشته:
اگر مادری در گذشته سابقه انجام زایمان زودرس یا زایمان قبل از موعد مقرر را داشته باشد، شانس او در انجام زایمان زودرس فعلی هم بالا بوده و باعث تولد نوزاد او با وزن کم خواهد شد.
۱۲. رژیم غذایی نامناسب مادران باردار:
اگر زن حامله در دوران بارداری خود از یک رژیم غذایی نامناسب برخوردار بوده یا به سوءتغذیه مبتلا شود، بدن او نیاز جنین داخل رحم را برآورده نکرده و کودک متولدنشده مبتلا به کمبود وزن خواهد شد. در واقع، جنین برای رشد مناسب نیاز به مواد مغذی کافی دارد و مواد غذایی مصرفی مادر در دوران بارداری نقش برجسته ای را در روند رشد او بازی می کند. با این حال، مادرانی که نوزادانی با وزن کم به دنیا آورده اند، نباید زیاد نگران شوند! چون می توانند با پرورش دقیق و تغذیه نوزاد با شیر مادر این مشکل را جبران کنند. نتایج تحقیقات اخیر پزشکان متخصص اطفال نشان داده است که برخی از این نوزادان در چند ماه اول زندگی، کمبود وزن خود را با تغذیه و نگهداری درست مادر پوشش می دهند. با این حال، مادرانی که نتوانند در ماه های اولیه زندگی نوزاد خود، کمبود وزن او را جبران کنند، باید نگران باشندً زیرا در برخی موارد نادر ممکن است این مشکل اثرات طولانی مدتی بر روی بدن کودک داشته باشد.
تأثیر وزن کم نوزاد در هنگام تولد بر روی رشد کودک در زندگی آینده او:
به عنوان یک مادر باردار یادتان باشد که اثرات کمبود وزن در نوزادان مختلف، متغیر بوده و به علت و میزان وزن کم او در هنگام تولد بستگی دارد. والدین کودکانی که دارای وزن کم هستند و با این میزان وزن هیچ مشکلی ندارند، نباید نگران باشند. اما اگر وزن کم اثرات طولانی مدتی بر روی بدن کودک داشته و او را دچار عوارض مختلف کند، باید در اسرع وقت به دنبال درمان باشند. عوارض مختلفی که وزن کم نوزادان ایجاد می کند، عبارتند از:
- ایجاد مشکلات تنفسی مانند سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (RDS)
- افزایش خطر ابتلا به انواع عفونت ها در نوزاد
- بروز مشکلات تغذیه ای و افزایش وزن کودک
- پایین آمدن قند خون نوزاد (هیپوگلیسمی)
- افزایش تعداد گلبول های قرمز خون نوزاد که می تواند خون او را به شدت ضعیف کند.
- ناتوانی در خواب
- رسیدن اکسیژن ناکافی در هنگام تولد به نوزاد
- بروز مشکلات دستگاه گوارش مانند انتروکولیت رقیق (بیماری روده)
- بروز مسائل عصبی، از جمله خونریزی داخل عروقی در نوزاد
- SIDS (سندرم مرگ ناگهانی در نوزاد)

علاوه بر این موارد، نتایج مطالعات محققان نشان داده است نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند، از لحاظ فکری، هوش کمتری داشته و IQ پایینی دارند. به همین دلیل، در بزرگسالی هم در دانشگاه ها ضعیف عمل کرده و یا مشکلات رفتاری از خود نشان می دهند. پس، می توان استنباط کرد که وزن پایین نوزادان در هنگام تولد، مشکلات بیشتری را در بزرگسالی به دنبال خواهد داشت.

روش تشخیص نوزادان با وزن کم در هنگام تولد، در دوران بارداری:
جالب است بدانید که پزشکان متخصص زنان و زایمان برای بررسی وزن جنین داخل رحم مادران باردار از روش های مختلفی استفاده می کنند، که عبارتند از:
- اندازه گیری جنین با روش فوندوس: بعد از هفته هشتم از دوران بارداری، پزشک متخصص زنان و زایمان ارتفاع قدامی رحم مادر را اندازه گیری کرده و با بررسی هر سانتی متر از ابعاد رحم، تعداد هفته های بارداری را مشخص می کند. اگر این ارتفاع از تعداد مشخص هفته ها کم باشد، احتمال دارد کودک درون رحم مادر از حد معمولی کوچک تر بوده و با وزن کم در هنگام تولد به دنیا بیاید.
- سونوگرافی: این روش نوعی غربالگری اولیه برای تشخیص وزن کم نوزادان در هنگام تولد نیست! با این حال،ا نجام آن وزن کم نوزاد در هنگام تولد را تجزیه و تحلیل نموده و طبقه بندی می کند، زیرا در این روش، تصویری از ساختارهای داخلی جنین مانند سر، فک بالا و شکم او کاملا مشخص خواهد بود.

بنابراین هنگامی که مادری با استفاده از روش های ذکرشده، از رشد کم کودک درون خود آگاه شود، ممکن است بخواهد با تغییر سبک زندگی و عادات غذایی خود، روند رشد فرزندش را بالا برده و وزن کم او را تا موقع به دنیا آمدن جبران کند. علاوه بر این موارد، استفاده مادران باردار از یک رژیم غذایی مغذی ممکن است برای اصلاح ناهنجاری ها موجود دیگر در بدن جنین هم بسیار مفید باشد.

چگونه می توان از تولد نوزادان با وزن کم در هنگام تولد جلوگیری کرد؟
به عنوان یک مادر باردار یادتان باشد که افزایش میزان تحرک جنین با پیشرفت دوران بارداری، به تغذیه مادر و سبک زندگی او در دوران حاملگی بستگی دارد. همچنین، لازم است بدانید که مراقبت از نوزادان نارس که با زایمان زودرس متولد می شوند، بسیار سخت می باشد. بنابراین، هر مادر باردار برای پیشگیری از تولد نوزاد خود با وزن کم در هنگام تولد، باید مراحل مختلفی را انجام دهد که عبارتند از:
۱. آغاز مراقبت زودهنگام از خود و جنین داخل رحم قبل از تولد:
انجام مراقبت های خاص دوران بارداری یکی از بهترین راه های جلوگیری از تولد نوزادان کم وزن بوده و از زایمان زودهنگام پیشگیری می کند. در این دوره از زندگی، بیماری های خاصی مانند پره اکلامپسی و دیابت حاملگی که بر رشد جنین تأثیر می گذارد، به راحتی تشخیص داده می شود. علاوه بر این موارد، در هنگام مراجعات مادر باردار به پزشک متخصص زنان و زایمان، افزایش بیش از حد وزن، فشار خون، رشد کودک و ضربان قلب جنین کنترل خواهد شد.
۲. افزایش وزن سالم مادر و جنین داخل رحم با تغذیه مناسب در دوران بارداری:
همانطور که می دانید استفاده زنان از یک رژیم غذایی سالم و مغذی، به خصوص در ابتدای دوران بارداری تاثیر ویژه ای در روند رشد جنین داخل رحم دارد. بنابراین، همه زنان باید با شروع دوران حاملگی مصرف غذاهای غنی از اسید فولیک مانند دانه های کامل غذایی، میوه ها و سبزیجات را به میزان قابل توجهی افزایش دهند، تا بدین طریق بتوانند به افزایش وزن نوزاد خود و سلامتی او کمک کنند.
۳. ایجاد تغییر در شیوه زندگی مادران باردار:
کشیدن سیگار توسط زنان باردار باعث افزایش احتمال تولد نوزادان با وزن کم می شود. پس، هر زن بلافاصله بعد از آگاهی از بارداری خود، باید سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر را متوقف کند. البته، برخوردار بودن از خواب کافی و استرس کم نیز در این دوره به رشد جنین داخل رحم مادران باردار کمک زیادی خواهد نمود.
۴. شرایط پزشکی مادران باردار باید توسط دکتر متخصص زنان و زایمان تحت کنترل نگه داشته شود:
همانطور که قبلا هم گفته شد، مبتلا شدن مادران به فشار خون بالا یا دیابت حاملگی احتمال تولد نوزاد با وزن کم در هنگام تولد را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. بنابراین، زنان باید سعی کنند تا در صورت ابتلا به این مشکلات و بیماری ها، عوارض موجود در بدن خود را تحت کنترل نگه داشته و خطر تولد نوزاد با وزن کم را به حداقل برسانند.
اگر به رغم تلاش های مادر در دوران بارداری، نوزاد او با وزن کم به دنیا آمد، والدین باید بعد از تولد نوزاد، مراقبت و تغذیه او را به خوبی انجام دهند، زیرا ایجاد تغییرات در روند نگهداری نوزاد می تواند میزان وزن او را تغییر دهد.
آنچه مادران می توانند برای کمک به نوزادان کم وزن خود در هنگام تولد انجام دهند:
نکته اول در مورد نگهداری از نوزادان با وزن کم این است که والدین باید نگرانی در مورد وزن کودک خود را فراموش کرده و به جای آن، برای جبران مشکل، بیشتر از قبل فعال باشند.
- تغذیه نوزادان کم وزن با شیر مادر: تغذیه مناسب و بلافاصله بعد از تولد با شیر مادر نه تنها وزن در نوزادان کم وزن را بهبود می بخشد، بلکه سیستم ایمنی بدن این نوزادان را نیز به میزان قابل توجهی تقویت می کند.
- معاینه شدن منظم نوزادان کم وزن توسط پزشک متخصص اطفال: زمانی که کودک کم وزن به طور منظم توسط پزشک متخصص اطفال معاینه شود، نقاط عطف رشد او مشخص خواهد شد.
- وزن نوزادان کم وزن باید به طور منظم توسط والدین آن ها کنترل شود: همان طور که می دانید وزن نوزاد کم وزن با رشد او، کم کم بالا خواهد رفت. بنابراین، چگونگی بالا رفتن وزن چنین نوزادانی باید با دقت توسط والدین او بررسی شود تا اگر وزن او به میزان زیادی افزایش می یابد، کنترل گردد، زیرا این حالت هم ممکن است خطرناک بوده و باعث ایجاد مشکلات وزنی و قدی در زندگی آینده این نوزادان شود.
- تلاش والدین برای افزایش وزن سالم نوزادان کم وزن خود: به عنوان مادر یک نوزاد کم وزن یادتان باشد که اضافه کردن قند یا غذاهای تصفیه شده برای به دست آوردن وزن نوزادان کار بسیار خطرناک و غیرمفیدی است. هر مادر باید نوزاد خود را تا زمان شش ماهگی فقط با شیر خود تغذیه کند و تنها بعد از پایان شش ماهگی، استفاده از سایر مواد غذایی برای تغذیه چنین نوزادانی مجاز است.
- مادرانی که نوزاد کم وزنی به دنیا آورده اند، باید صبر بیشتری داشته باشند: به عنوان والدین یک نوزاد کم وزن یادتان باشد که افزایش وزن فرزند شما یک شبه اتفاق نخواهند افتاد، چون بالا رفتن وزن نوزادان دارای روند تدریجی می باشد و ممکن است ماه ها طول بکشد. پس، کار رسیدگی به نوزاد ضعیف خود را با دقت انجام داده و امید خود را از دست ندهید. سعی کنید در چنین مواردی صبور بوده و تنها جنبه های مثبت کار را ببینید.

در نهایت، این نکته مهم را به یاد داشته باشید که با انجام اقدامات ساده در منزل، کنترل وزن نوزادان به آسانی امکان پذیر خواهد بود، زیرا اگر پیگیری اقدامات خانگی مادر برای بالا بردن وزن نوزاد او مناسب باشد، کودک باید در بیمارستان بستری شده و نیاز به درمان طولانی مدت خواهد داشت.

روش های معمول درمانی برای جبران کمبود وزن نوزادان:
روش های معمولی که برای جبران وزن کم نوزادان در هنگام تولد انجام می شود، عبارتند از:
- استفاده از واحد مراقبت های ویژه نوزادان (NICU).
- تنظیم دمای محیطی که تخت نوزاد در آن قرار گرفته است.

- استفاده از تغذیه ویژه نوزادان نارس: اگر نوزاد نارس نتواند به صورت طبیعی از شیر مادر تغذیه کند، غذای نوزاد از طریق یک لوله مستقیم به معده اش فرستاده می شود. البته در برخی موارد هم ممکن است غذا از طریق ورید (IV) وارد بدن نوزاد شود.

مدیریت درست درمان ویژه نوزادان نارس به عوامل خاصی بستگی دارد، که عبارتند از:
- سن نوزاد متولد شده، وضعیت سلامتی کامل و تاریخچه پزشکی او
- میزان تحمل داروها، درمان ها و روش های خاص پزشکی توسط بدن نوزاد
در نهایت، می توان نتیجه گرفت که وضعیت سلامتی کودک در زندگی، بستگی زیادی به وزن او در زمان تولد دارد. نوزادانی که با وزن کم تر از 2500 گرم به دنیا می آیند، بیشتر از دیگر کودکان آسیب پذیرند. اما اگر دکتر متخصص اطفال، وزن کم کودک شما را تایید کرد، زیاد نگران نشوید!