فلج زایمانی چیست؟

گاهی زایمان به دلایلی همچون زمانیکه بچه خیلی بزرگ است یا وقتی بچه با پا بدنیا میاید یا وقتی روند زایمان خیلی طولانی شده به سختی انجام میشود. یا وقتی که ماما برای اینکه بچه زودتر بدنیا بیاید کشش زیادی به نوزاد وارد میکند تا زودتر او را از کانال زایمانی خارج کند. در این اوقات ممکن است گردن نوزاد با کشش زیادی بشدت به یک طرف منحرف و کشیده شود. براثر این کشش اعصاب شبکه گردنی کشیده میشوند و این کشیده شدن موجب صدمه و آسیب به عصب و در نتیجه فلج زایمانی میشود ...

بیماری Erb نوعی از ضایعه شبکه بازویی است و منجر به ضعف در دست نوزاد می شود.

و به دلیل کشیده شدن دست و آسیب به شبکه بازویی ایجاد می شود.

شبکه بازویی, شبکه اعصابی نزدیک گردن است که تمامی اعصاب دست از آن منشعب می شوند. این اعصاب باعث ایجاد حس و حرکت در بازو, دست و انگشتان می شود. یک یا ۲ در هر هزار کودک مبتلا به این عارضه هستند. اکثر کودکان مبتلا به ضایعه شبکه بازویی در حین تولد, حس و حرکت را در دست مبتلا از دست می دهند. والدین باید همکاری دقیق و فعالانه ای در فرآیند درمان برای اطمینان از حداکثر بهبودی در عملکرد داشته باشند.

محل ضایعه

در این ضایعه, دست به سمت بدن و به داخل چرخیده است و کودک نمی تواند دست خود را به طور کارآمدی حرکت دهد. شبکه اعصاب بازویی شامل اعصاب بازو, دست و انگشتان می شود که از نخاع و از بین مهره های گردنی منشاء گرفته و به سمت بدن می روند, در قسمت جانبی گردن, این اعصاب با هم یکی شده و در اینجا آنها یک سیستم عصبی یا شبکه اعصاب را تشکیل می دهند.

بعدها این سیستم عصبی به زیر استخوان ترقوه منتقل می شود و به طرف دست گسترش می یابند. در ناحیه گردن, اعصابی که به شانه می روند بالاتر از اعصابی که به دست و انگشتان می روند, قرار می گیرند و اعصابی که حس را در دست و انگشتان ایجاد می کنند پائین تر و درست در بالای قفسه سینه قرار می گیرند. اعصاب زیادی در شبکه بازویی وجود دارد که هر یک از آنها شامل فیبرهای عصبی کوچکتر همراه با لایه هایی از بافت همبند می باشند.

علل ضایعه

آسیبهای کششی شبکه بازویی در نوزادان معمولا همزمان با زایمان سخت مادر رخ می دهد که می تواند شامل جثه بزرگ کودک در حین زایمان, زایمان با پا یا یک زایمان طولانی مدت باشد. همچنین متخصص باید در هنگام زایمان, سریع و دقیق بوده و با کمترین فشار کودک را به دنیا بیاورد اگر گردن کودک به شدت کشیده شود, اعصاب نیز ممکن است کشیده شوند و موجب آسیب به کودک شود.

اغلب اوقات, اعصاب بالاتر درگیر می شوند که این آسیب در شبکه بازویی به بیماری Erb معروف است. کودک قادر نیست دستش را حرکت دهد ولی انگشتانش را تکان می دهد. اگر اعصاب بالا و پائین با هم کشیده شوند, عارضه ایجاد شده معمولا شدیدتر از بیماری Erb است و به نام ضایعه کامل شبکه بازویی شناخته می شود.

علائم

به طور کلی چهار نوع آسیب عصبی وجود دارد و یک کودک ممکن است یک یا چند نوع آن را به طور همزمان داشته باشد:

آسیب کششی خفیف: که به صورت یک شوک است و پارگی در آن وجود ندارد, اعصاب حالت عادی داشته و این ضـــایعه به نام نوروپراکسی شناخته می شود. این کودکـــان معمولا به صورت خود به خود و در طول سه مـــاه بهبود می یابند. نوروپراکسی به کودکان محدود نمی شود و در بزرگسالان نیز ممکن است روی دهد, برای مثال در بازیکنان فوتبال که در حین بازی آسیب دیده اند روی می دهد, که آن به صورت سوزن سوزن و گزگز دردناک ابراز می کنند.

آسیب کششی نوع اول: که باعث آسیب دیدن برخی از فیبرهای عصبی می شود. ممکن است نتیجه یک بافت اِسکار (اثر زخم) باشد که در آن این بافت بر روی عصب سالم باقی می ماند. این عارضه را نوروما می نامند که در برخی از موارد و نه به صورت کامل معمولا بهبودی ایجاد می شود.

آسیب کششی نوع دوم: که باعث پارگی عصب شده و خودبخود بهبود نمی یابد, پارگی در صورتی رخ می دهد که خود عصب به شدت کشیده شود.

نوع سوم: یک کشش شدید روی می دهد که باعث کشیده شدن عصب از نخاع می شود و عصب پاره می شود. این نوع آسیب شدیدترین نوع آسیب عصبی است. پارگی ممکن است با پیوند یک عصب دیگر ترمیم شود ولی در این حالت که پارگی از نخاع ایجاد شده, قابلیت ترمیم وجود ندارد. در برخی موارد, بعضی از عملکردهای دست با استفاده از عضلات دیگر برمی گردد.

علائم یک آسیب عصبی (کاهش حس و ضایعه کامل یا جزئی) مشابه هستند و ارتباطی به نوع آسیب ندارند؛ در حالیکه شدت آسیب, برنامه های درمانی و میزان بهبودی کودک را تحت تأثیر قرار می دهد.

تشخیص

پزشکان اطفال اولین کسانی هستند که ضایعه شبکه بازویی را براساس ضعف در دست و معاینه جسمی تشخیص می دهند.

پزشک ممکن است دستور انجام رادیوگرافی ساده یا بررسی های تصویری دیگر را بدهد تا مطمئن شود که به استخوانها و مفاصل گردن و شانه آسیبی نرسیده باشد.

پزشک همچنین برای پی بردن به وجود علائم عصبی در عضلات فوقانی دست تستهایی را انجام می دهد که این تستها شامل EMG یا NCV (بررسی هدایت عصبی) می شود. با وجود اینکه اکثر نوزادان مبتلا به ضایعه شبکه بازویی به صورت خود به خود بهبود می یابند ولی باید کودک مجددا و به طور مکرر آزمایش شود تا اینکه بهبودی عصبی مشاهده شود و ممکن است تا بهبودی کامل دو سال طول بکشد. در طی این مدت والدین باید تمریناتی را برای حفظ انعطاف و نرمی مفاصل و برای حفظ شرایط مناسب در دست کودک انجام دهند.

گاهی اوقات, دست مبتلا به طور محسوسی کوچکتر از دست سالم است که در موارد کمی مشاهده شده است و دلیل آن استفاده خیلی کم از دست می باشد. این مورد همچنین ممکن است به علت رشد طبیعی که توسط اعصاب سالم ایجاد می شود, رخ دهد. اگرچه تفاوت در اندازه دائمی است وبی باید به این موضوع توجه کرد که دست رشد می کند تا وقتی که رشد کودک ادامه داشته باشد.

درمان

درمان غیر جراحی: به دلیل اینکه کودک به تنهایی نمی تواند دست مبتلا را تکان دهد, حفظ نرمی مفاصل و تناسب عملکرد عضلانی توسط والدین اهمیت زیادی دارد. کاردرمانی به صورت مداوم و تمرینات دامنه حرکتی در صورت امکان انجام شود. این تمرینات بایستی زمانی که کودک به سن سه هفتگی رسید شروع شوند. همچنین این تمرینات, دامنه حرکتی شانه, آرنج, مچ و دست را حفظ می کنند و باعث پیشگیری از سفتی و خشکی مفصلی و در پی آن کانتراکمپر مفصل می شوند.

درمان جراحی: ضعف شانه,‌بازو و دست در کودکان مبتلا به ضایعه شبکه بازویی دیده می شود. اگر در طول 3-6 ماه اول زندگی تغییری رخ نداد, پزشک ممکن است جراحی اعصاب را برای بهبودی بیشتر و بروز توانایی بالقوه پیشنهاد کند. جراحی اعصاب باعث بازگشت عملکرد طبیعی نمی شود و معمولا برای کودکان بزرگتر مفید نیست. زیرا اعصاب به کندی بهبود می یابند. به طوری که ممکن است چندین ماه یا چندین سال طول بکشد تا اعصاب ترمیم شده در ناحیه گردن به عضلات انتهایی دست برسند. اکثر کودکان مبتلا به ضایعه شبکه بازویی ضعفهایی در شانه, بازو یا دست دارند و استفاده از روشهای جراحی برای بهبود عملکرد در آینده ممکن است مفید باشد. پزشک با در نظر گرفتن موقعیت ویژه هر کودک, گزینه های درمانی مختلفی را پیشنهاد می کند. اکثر این کودکان والدینی دارند که می توانند به بازگشت عملکرد در آنها کمک کنند.

کودکان سازگاری زیادی دارند و والدین باید حامی و مشوق آنان باشند و بر روی توانایی های فرزندشان تمرکز کنند. این کار باعث رشد بهتر عزت نفس در کودک و افزایش تلاش وی برای جبران محدودیت های عملکردی می شود.

شبکه بازویی یک شبکه عصبی است که حس و حرکت دست را کنترل می کند. نتیجه عمده ناشی از ضایعه شبکه بازویی, ضعف یا فلج عضلانی در شانه, بازو و دست می باشد. خوشبختانه اکثر کودکان مبتلا به این عارضه بهبودی کامل را به صورت خودبخودی کسب می کنند درحالیکه برخی از آنان با درجات مختلفی از ضعف عضلانی در دست باقی می مانند.

در بین کودکانی که به صورت خودبخود بهبود نمی یابند برخی از آنان فقط نیاز به توانبخشی و کاردرمانی دارند و برخی دیگر علاوه بر کاردرمانی نیاز به جراحی نیز دارند. کودکانی که دفورمیتی هایی در شانه, بازو یا دست آنان ایجاد شده است یناز به درمانهای ارتوپدی دارند. در همه موارد, برای دستیابی به حداکثر بهبودی, درمان باید زود شروع شود.

ضایعه شبکه بازویی در نوزادن شیرخواره تشخیص داده می شود, پزشکان باید بیماری را مشخص کرده و کودک را به تیم درمان شبکه بازویی ارجاع دهند. در طول 2-6 ماه بعد از تولد, متخصصین با انجام کار گروهی با یکدیگر, سعی در حفظ و افزایش عملکرد طبیعی در دست کودک دارند.

کاردرمانی و توانبخشی

- ارزیابی عملکرد دست

- اجرای برنامه درمانی برای دستیابی به حداکثر بهبودی در عملکرد دست

- استفاده از دستورالعمل هایی برای والدین به منظور انجام تمرینات درمانی در منزل

انواع ضایعه شبکه بازویی

این ضایه به دو نوع تقسیم می شود:

1- ERB : که در آن ریشه های عصبی C5- C6 آسیب می بیند. (فوقانی)

2- Klumpke : که در آن ریشه های عصبی T1- C8 آسیب می بیند. (تحتانی)

میزان شیوع و بروز

میزان بروز ضایعه شبکه بازویی ۲/۰- ۵/۲ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد برآورد می شود و تعداد کسانی که با ضعف دائمی محسوس باقی می مانند ۴/۰- ۵ نفر در هر ۱۰ هزار تولد می باشد.

آسیب شناسی

شبکه بازویی با ایجاد کشش بر روی شانه در حین زایمان آسیب می بیند. کودکان آسیب دیده معمولا جثه بزرگی دارند به طوریکه نیروی زیادی برای بیرون کشیدن آنها از کانال زایمان وجود دارد. زمانی که شانه با نیروی زیادی به سمت پائین کشیده می شود, شبکه بازویی کشیده شده و آسیب می بیند. نوع زایمان ارتباط مستقیمی با نوع ضایعه شبکه بازویی دارد. بر طبق یک گزارش, کودکان مبتلا به ضایعه شبکه بازویی فوقانی (بیماری ERB) به احتمال زیاد به صورت زایمان با پا متولد شده اند. در صورتیکه کودکان با ضایعه کامل شبکه بازویی به احتمال زیاد با سر متولد شده اند. با این حال, ضایعه شبکه بازویی ممکن است در زایمان به صورت سزارین نیز مشاهده شود.