عوارض دیابت بارداری، تشخیص و درمان

دیابت بارداری به افزایش بیش از حد انتظار گلوکز در دوران بارداری اشاره دارد. ۱۴ درصد خانم های باردار به دیابت بارداری دچار می شوند. همانند سایر انواع دیابت، در دیابت بارداری گلوکز در خون نمی تواند به طور موثر وارد سلول هایی مانند سلول های ماهیچه ای شود، که به طور نرمال از گلوکز به عنوان سوخت استفاده می کنند. انسولین کمک می کند تا گلوکز وارد سلول های بدن شود. در دیابت بارداری، بدن به خوبی به انسولین پاسخ نمی گوید، مگر آن که انسولین بتواند در مقادیر زیاد تولید شود. در اغلب خانم ها بعد از پایان یافتن دوران بارداری، این اختلال خود به خود برطرف می شود، اما خانم هایی که دیابت در بارداری مبتلا هستند، در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده قرار دارند. دیابت بارداری به این دلیل اتفاق می افتد که هورمون های تولید شده در این دوران بدن را نسبت به تاثیرات انسولین مقاوم می کنند. این هورمون ها عبارتند از هورمون رشد و لاکتوژن جفت انسان. هر دوی این هورمون ها برای داشتن بارداری سالم ضروری است، اما آن ها می توانند عملکرد انسولین را بلاک کنند. در اغلب خانم ها، پانکراس با تولید انسولین بیشتر می تواند به مقاومت انسولینی ایجاد شده غالب شود. در خانم های مبتلا به دیابت بارداری انسولین اضافی تولید نمی شود و بنابراین گلوکز در جریان خون تجمع می کند.

- همانطور که جنین رشد می کند و بزرگ تر می شود، مقادیر بیشتری هورمون تولید می شود. در این زمان مقدار هورمون ها در بیشترین میزان خود قرار دارد، بنابراین دیابت بارداری اغلب در سه ماهه آخر بارداری مشخص می شود. بعد از زایمان هورمون های بدن به سرعت به میزان قبل از دوران بارداری باز می گردد. معمولا مقدار انسولین تولید شده توسط پانکراس برای نیاز دوباره بدن کافی است و قند خون دوباره به حالت طبیعی باز می گردد.

علائم دیابت بارداری

برخی خانم های باردار مبتلا به دیابت در بارداری دارای علائم زیر می باشند که با افزایش میزان قند خون (هایپرگلایسمی) ارتباط دارد. این علائم عبارت است از:

- افزایش تشنگی

- ادرار مکرر

- کاهش وزن با وجود افزایش اشتها

- خستگی

- تهوع یا استفراغ

- عفونت های ناشی از yeast

- اختلال در دید

اما برخی خانم ها علائم بالینی مشخصی ندارند. به همین دلیل انجام تست های غربالگری برای بیماری دیابت به همه خانم های باردار توصیه می شود.

تشخیص دیابت بارداری

دیابت در بارداری معمولا با استفاده از تست های معمولی مشخص می شود، که به عنوان بخشی از مراقبت های درمانی پریناتال انجام می شود، قند خون در خانم هایی با بارداری نرمال، ۲۰ درصد کمتر از خانم های غیر باردار است، زیرا جنین در حال رشد گلوکز مصرفی خود را از خون مادر به دست می آورد. اگر مقدار قند خون بیش از حد مورد انتظار برای دوران بارداری باشد، دیابت مشهود می شود. به منظور تشخیص زودهنگام، پزشکان معمولا نوشیدنی فوق العاده شیرینی را قبل از تست به فرد می دهند، به این ترتیب قابلیت پردازش قند خون به چالش کشیده می شود. به این تست، تست تولرانس گلوکز می گویند.

- این تست برای خانم هایی که دچار اضافه وزن هستند، یا سابقه خانوادگی در ابتلا به دیابت دارند و یا آن هایی که علائمی دارند که نشان دهنده دیابت می باشد، در اولین ویزیت دوران بارداری انجام می شود. سایر خانم ها باید بعد از هفته های ۲۴ بارداری این تست را انجام دهند. اغلب این تست ها بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می شود.

دوره مورد انتظار:

دیابتی که در طول بارداری ایجاد می شود بعد از پایان بارداری از بین می رود. خانم هایی که به دیابت دوران بارداری مبتلا می شوند ممکن است در زندگی آینده به دیابت نوع ۲ دچار شوند. در ۲۰ درصد خانم های مبتلا به دیابت بارداری، افزایش مقدار قند خون تا چند هفته بعد از زایمان ادامه دارد. این خانم ها در زندگی آینده بیشتر در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند.

پیشگیری از دیابت بارداری

دیابت در بارداری معمولا قابل پیشگیری نیست. اما کنترل دقیق وزن قبل از بارداری می تواند این ریسک را کاهش دهد. داشتن رژیم غذایی با کالری کم در طول بارداری توصیه نمی شود زیرا تغذیه کافی در این دوران اهمیت دارد.

- با کنترل دقیق قند خون و معاینات مرتب پزشک متخصص زنان و زایمان در طول بارداری می توان از بروز عوارض احتمالی پیشگیری کرد.

- بعد از بارداری، شما می توانید ریسک بروز دیابت نوع 2 را کاهش دهید. داشتن ورزش منظم و رژیم غذایی با کالری کم می تواند ریسک دیابت را در خانم هایی که در خطر بالا قرار دارند، کاهش دهد. متفورمین (با نام تجاری گلوکوفان) می تواند به پیشگیری از دیابت در افرادی کمک کند که میزان قند خون آن ها خارج از دوران بارداری تا حد متوسطی بالاست، اما این مقدار برای تشخیص دیابت کافی نیست.

درمان دیابت بارداری

برخی خانم های باردار می توانند قند خون خود را با کنترل رژیم غذایی در حد مناسبی نگاه دارند. به این منظور لازم است برنامه غذایی منظمی داشت، همچنین باید قند خون را به طور مرتب مانیتور کرد. اگر رژیم غذایی نتواند به طور مناسبی قند خون را کنترل کند، پزشک انسولین را برای شما تجویز خواهد کرد. داروی خوراکی متفورمین، گلیبوراید و آکاربوز نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. انسولین در دوران بارداری می تواند خانم های مبتلا به دیابت نوع ۱ و دیابت در بارداری را درمان کند و زمانی که مانیتور قند خون به طور مناسبی صورت گیرد برای جنین نیز خطری ندارد.

عوارض دیابت بارداری بر جنین:

دیابت در بارداری خطراتی را برای جنین به همراه دارد. بر خلاف دیابت نوع 1، دیابت بارداری به ندرت می تواند نقایصی را در جنین ایجاد کند. اما در دیابت دوران بارداری، فرزند ممکن است دچار عوارض و مشکلاتی باشد از جمله آن که ممکن است بزرگتر از حد نرمال باشد (که به آن ماکروزومیا گفته می شود). اندازه بزرگ نوزاد ناشی از مجاورت بیش از حد با گلوکز می باشد. اگر دیابت به دقت درمان نشود، افزایش مقدار قند خون می تواند شانس مرگ جنین را قبل از زایمان افزایش دهد (مرده زایی). زایمان ممکن است با دشواری هایی رو به رو شود، در این شرایط معمولا انجام سزارین رایج است. اگر زایمان تا هفته 38 بارداری انجام نشد، پزشک احتمالا برای اجتناب از ماکروزومیا، زایمان را القا کرده و یا جراحی انجام می دهد.

- عوارض و پیامدها می تواند تا بعد از زایمان نیز ادامه داشته باشد. قبل از زایمان پانکراس جنین برای کنترل مقدار بالای قند خون ناچار به تولید مقدار زیادی انسولین می شود. بعد از زایمان تنظیم شدن پانکراس زمان می برد. اگر فرزند در طول ساعات اولیه بعد از تولد مقدار انسولین زیادی تولید کند، ممکن است به طور موقت دچار افت مقدار قند خون شود. اگر به دیابت در بارداری مبتلا هستید مقدار قند خون فرزندتان باید بعد از زایمان اندازه گیری شود. در صورت لزوم استفاده از گلوکز وریدی مورد نیاز خواهد بود. سایر عدم تعادل های شیمیایی ممکن است در این میان دخالت داشته باشند، بنابراین مقدار کلسیم و سلول های خونی باید مانیتور شود.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

همه خانم های باردار باید تحت نظر پزشک یا مامایی حاذق باشند. اغلب خانم ها باید تست چالش گلوکز خوراکی را در هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری خود انجام دهند و خانم هایی که در خطر دیابت قرار دارند باید زودتر این تست را انجام دهند.

نکات مهم:

اغلب اوقات، دیابت بارداری کوتاه مدت است. در سه چهارم خانم های مبتلا به دیابت دوران بارداری، قند خون با پایان بارداری به حالت نرمال بازمی گردد. خطر ابتلا به دیابت بارداری در بارداری های بعدی نیز برای خانم هایی که در بارداری شان به دیابت دچار شده اند، وجود دارد. آن ها همچنین در زندگی آینده خود نیز در خطر ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند. بنابراین با پایان یافتن دوران بارداری باید همچنان مقدار قند خون را چک کنند.