خلاقیت ذهنی کودکان، جنینی تا پنج سالگی

در نخستین لحظات، ماه‌ها و سال‌های زندگی، هر لمس، حرکت و ابزار علائم عاطفی در زندگی یک کودک، در مغز او به شکل انفجاری از فعالیت‌های الکتریکی و شیمیایی درمی‌آید، زیرا در آن سنین میلیاردها سلول مغزش دارند خود را به‌صورت شبکه‌هایی سازمان می‌دهند که مستلزم وقوع میلیاردها میلیارد سیناپس‌ (‌روابط میان سلول‌های مغز و اعصاب ) در میانشان است.

این سال‌های اول زندگی کودک مصادف‌اند با زمانی که تجارب و کنش و واکنش‌ها با پدر و مادر و سایر اعضای خانواده و دیگر بزرگتران، نحوه و مسیر رشد مغز کودک را ترسیم می‌کند و در شکل دادن به این مسیر عوامل بی‌شماری چون تغذیه کافی، تندرستی و بهداشت، آب آشامیدنی سالم و غیره اثر می‌گذارند. به‌علاوه چگونگی رشد و تکامل مغز در این دوره است که موفقیت بعدی کودک در مدرسه و خصایل دوره‌های نوجوانی و بزرگسالی او را پایه‌گذاری می‌کند .

وقتی کودک خردسال را در آغوش می‌گیرند و با مهربانی دست‌به‌سر و رو و تنشان می‌کشند، آن‌ها رو به شکوفایی می‌روند. مراقبت گرم و پاسخگویان ظاهراً کارکردی حفاظتی دارد و طفل خردسال را در برابر اثرات فشار روحی که بعدها در زندگی تجربه می‌کند، تا حدودی مصونیت می‌بخشد.

اما قابلیت شکل‌گیری یا به‌اصطلاح ((چکش‌خواری )) مغز در این سال‌های نخستین کودکی ضمناً بدین معناست که کودکان - اگر برعکس - مراقبت موردنیازشان را دریافت نکنند یا گرسنگی بکشند و مورد ستم یا بی‌توجهی قرار گیرند، رشد مغزشان ممکن است به خطر بیفتد.

اثرات آنچه در دوره‌ای قبل از تولد یا در طول نخستین ماه‌ها و سال‌های زندگی کودک روی می‌دهد، می‌تواند در تمام طول عمر ادامه یابد. همه عوامل کلیدی ذهنیت عاطفی - از قبیل اعتماد، کنجکاوی، هدفمندی، خویشتن‌داری، حفظ رابطه، ظرفیت برقراری ارتباط با دیگران و برخوردار بودن از روح همکاری - یعنی عواملی که تعیین می‌کنند: کودک چگونه در مدرسه درس یاد بگیرد و چه طور در آنجا و کلاً در زندگی با دیگران ارتباط برقرار سازد. بستگی به نوع مراقبت‌های نخستینی دارند که او از پدر و مادر، آموزگاران دوره پیش‌دبستانی و مددکاران دریافت کند. البته برای کودکان هیچ‌وقت دیر نیست که تندرستی و بالندگی خود را بهبود بخشند، مهارت‌های تازه بیاموزند، بر ترس‌های خود غلبه کنند یا باورهایشان را تغییر دهند، اما چنانکه غالباً نیز اتفاق می‌افتد وقتی‌که کودکان از ((‌سر آغازی )) درست و شایسته برخوردار نشده باشند هرگز از عهده جبران آثار کوتاهی‌هایی که در حق آن‌ها شده است برنمی‌آیند یا به شکوفا کردن کامل استعدادهای خود نائل نمی‌شوند.