دلبستگی ایمن در کودکان، نحوه ایجاد

دلبستگی به مجموعه رفتارهائی گفته میشود که باعث ایجاد یک ارتباط عاطفی قوی بین دو نفر می شود. یکی از مهمترین ویژگی های انسان توانائی در شکل دادن به روابط بین فردی و حفظ آن روابط است. این روابط که برای هر یک از ما جهت حفظ بقا، تولید مثل، عشق، شغل و … کاملاً ضروری است، شکل های مختلفی به خود می گیرد؛ اما ابتدایی ترین و مهم ترین نوع دلبستگی که پایه و اساس همه ی روابط عاطفی بعدی ما را شکل می دهد دلبستگی بین مادر ( یا پرستارکودک دائمی ) و کودک در دوران شیرخوارگی (دوسال اول زندگی) می باشد.

چرا کودک وابسته می شود
دلبسته شدن کودک به مادر یا پرستار کودک در نخستین سال زندگی، مبنای محکمی برای رشد بعدی او فراهم می آورد. کودک و مادر به صورت غریزی به یکدیگر وابسته می شوند . کودک با غان و غون کردن، لبخند زدن و سینه خیز رفتن سعی می کند مادر را نزدیک خودش نگه دارد. این پیوند به کودک کمک میکند که در مقابل خطرات از خودش محافظت کند و زنده بماند . در واقع تکامل با قراردادن امکان ایجاد دلبستگی بین انسان ها به رشد زندگی اجتماعی و زنده ماندن آنها کمک می کند. کودک به خصوص در شش ماه دوم زندگی نشانه هائی از دلبستگی را به افرادی خاص مانند مادر و یا پرستار ش نشان می دهد.

یک دلبستگی ایمن را شکل بدهید .
از مهم ترین عوامل پیشگیری از بروز اضطراب و بسیاری از مشکلات روانی و بین فردی در بزرگسالی این است که سبک دلبستگی کودک را به شیوه ی ایمن شکل دهید. دلبستگی ایمن در سنین بسیار پایین در کودک شکل می گیرد. یعنی دقیقاً در همان زمانی که نوزاد شروع به شناخت دنیا می کند. اگر او هرباری که گریه می کند و نیازهایی مثل گرسنگی ؛ در آغوش گرفته شدن و تعویض پوشک را با گریه ابراز میکند، پاسخ فوری و متناسب با نیازش دریافت کند ، کم کم به این نتیجه می رسد که دنیا جای قابل اعتمادی برایش است. این اعتماد به طور تدریجی رشد می کند و به حدی می رسد که در سنین دو سالگی ، یعنی وقتی کودک میتواند مستقلانه حرکت کند ، از والدینش به آسانی جدا می شود.
کودک دارای دلبستگی از نوع ایمن، در صورتی که در مکانی مانند یک فروشگاه قرار گیرد می تواند بدون اضطراب و ناراحتی، کمی از والدین خود (تا جایی که در دیدرس باشند) فاصله بگیرد و هرگاه فاصله زیاد شود به دنبال آنان می گردد.
کودک دارای دلبستگی آشفته یا نا ایمن، ممکن است به لحاظ عدم اعتماد به محیط و احساس تهدید و دشمنی از جانب آن، هرگز از والدین خود حتی هنگامی که در دیدرس کودک هستند دور نشوند و به آنها بچسبند. کودک دارای سبک دلبستگی اجتنابی نیز ممکن است بی توجه به مقدار فاصله، آن قدر دور شود که یافتنش دشوار شود. در واقع کودک به گونه ای سرد و بی تفاوت رفتار می کند که گویی اصلاً حس دلبستگی نسبت به والدینش ندارد.

شیوه ی شکل دادن دلبستگی ایمن در کودک به مادر و پرستار کودک دائمی :
در دو سال اول زندگی ، پدر نقش چندانی در زندگی هیجانی کودک ندارد و نقش اصلی بر عهده ی مادر کودک می باشد. مگر اینکه مادر کودک به هر دلیلی غایب باشد و وظیفه ی مراقبت اصلی کودک (تغذیه و… ) برعهده پدر باشد. لذا مخاطب این بخش ، مادر یا پرستار اصلی کودک است.
۱ - از زمان تولد تا ۲ الی ۵/۲ سالگی، نیازهای کودک باید به طور فوری و متناسب با نوع نیاز، رفع شود.
۲- حداقل درشش ماه اول زندگی کودک ، پرستار کودک باید یک فرد ثابت (ترجیحاً مادر یا جانشین مادر) باشد . اگر به هر دلیلی قرار است مراقبت از کودک به فرد دیگری واگذارشود، بهتر است در شش ماهگی یعنی قبل از شکل گیری مرحله ی اضطراب جدایی کودک با او آشنا شود و به او عادت کند. مادران شاغل باید توجه داشته باشند که بین سنین ۸ تا ۱۴ ماهگی اقدام به تعویض پرستار اصلی کودک نکنند. ایده آل ترین حالت این است که مادر دو سال تمام به طور کامل و تمام وقت مراقبت از کودک را بر عهده داشته باشد که البته ممکن است در شرایطی این ایده آل محقق نشود.
۳- برای شکل دادن به یک دلبستگی ایمن، فقط حضور مادر یا پرستار کودک ثابت نمی تواند کافی باشد. بلکه پاسخگویی هیجانی او نیز مهم است . نوزاد باید درک کند که مادر او را می بیند و به او توجه مثبت دارد . او را لمس کند، به او لبخند بزند و با او ارتباط چشمی برقرار کند و حالات چهره ای اش را به نوزاد نشان دهد. شیردهی با پستان به نوزاد ؛ میتواند نقش مهمی در این فرایند داشته باشد ، هرچند مادرانی که به هردلیلی چنین امکانی را ندارند، میتوانند هنگام تغذیه با شیشه نیز این تماس مثبت را برقرار کنند.
۴- این ایده آل است که سعی کنید که ساعت خواب و بیداری؛ تغذیه و تعویض پوشک نوزاد، الگوی منظم و برنامه خاصی داشته باشد. با این وجود، باید به محض گرسنگی نوزاد، حتی اگر خارج از این برنامه باشد، نیاز کودک سریعآً مرتفع شود.
یادتان باشد که نوزاد اسباب بازی شما نیست. برخی والدین با نوزاد یا کودک شان شبیه به عروسک رفتار می کنند. به این معنا که هر زمان خودشان حوصله و انرژی دارند، با او بازی می کنند یا برای او وقت می گذارند و او را بغل می کنند، در حالی که هرزمان حوصله ندارند یا کارهای دیگری دارند به سادگی او را نادیده می گیرند. این شیوه ی غلط می تواند باعث شکل گیری دلبستگی نا ایمن در کودک شود. زیرا در واقع این والدین بر اساس نیازهای خودشان به کودک پاسخ می دهند ، نه بر اساس نیازهای کودک.
۵- برای مراقبت از کودک آرامش خودتان را حفظ کنید. مادران مضطرب، وقتی نوزاد گریه یا بی قراری میکند، خودشان هم دستپاچه و مضطرب می شوند . این هول شدن و برانگیختگی انها از طریق حالات چهره شان و نیز لمس نوزاد، به او نیز انتقال پیدا می کند. این اضطراب باعث می شود مادر نتواند به شیوه ی مطلوب نیاز کودک را پاسخگو باشد . نوزاد خیلی خوب میتواند ضربان تند قلب مادر و تنفس سریع او را تشخیص دهد . چرا که ۹ ماه در رحم مادر زندگی کرده است.
۶- رفتار مداوم و پایدار داشته باشید. بهتر است همیشه یک روند ثابت و منطقی را در مراقبت با نوزاد و کودک تان حفظ کنید .در این صورت نوزاد یا کودک به محض این که می خواهد اعتماد کند و دلبستگی را شکل دهد، ناکام می شود. مقصود از رفتار ثابت و مداوم این نیست که ۲۴ ساعت وقت تان را صرف نوزاد کنید. بلکه ، مقصود این است که یک تعادل را بین وقتی که برای مراقبت از کودک میگذارید و زمانی که صرف خودتان می کنید باید رعایت کنید. این گونه نباشد که یک دوره انرژی زیادی صرف کنید و از خواب و نیازهای شخصی تان به خاطر او صرف نظر کنید و بعد یکباره خسته شوید و او را به حال خودش رها کنید. بهتر این است که همیشه تعادل را رعایت کنید.
۷- حس استقلال را در کودک تشویق و تقویت کنید. به جای اینکه از آن دسته والدینی باشید که کودک را به خود آویزان می کنند ، سعی کنید که کودک را تقویت کنید که متناسب با سن شان ، مستقل عمل کنند . کارهای شخصی شان را خودشان انجام دهند، با دیگران ارتباط برقرار کنند و تنها بازی کنند. اگر کودک ۵-۴ ساله تان اظهار علاقه میکند که شبی را در منزل مادربزرگش بخوابد ، به او این اجازه را بدهید.