مشکلات پستانی در مادران شیرده، کدامند؟

تقریبا همه زنان در شروع دوران شیردهی سوال ها یا مشکلاتی درباره شیردهی دارند. برخی از مشکلات شروع دوران شیردهی جدی هستند و نیازمند توجه بیشتری هستند اما برخی دیگر به راحتی حل می شوند. رایج ترین مشکلات دوران شیردهی عبارتند از مشکل در جاری شدن شیر از پستان ها؛ احساس پرشدگی و کشیدگی پستان ها؛ التهاب نوک پستان؛ کشیدگی اولیه نوک پستان؛ عفونت پستان؛ ترشح دوباره شیر؛ چکه کردن (نشت) شیر؛ درد ناشی از ترشح شیر و کم شدن میزان شیر. در ادامه ضمن توضیح هر یک از مشکلات شروع دوران شیردهی ، راه حل هایی برای درمان آنها نیز ارائه می دهیم.

استرس زیاد، تحریک ناکافی نوک پستان ها و مصرف زیاد الکل،کافئین و تنباکو ممکن است باعث جلوگیری یا به تاخیر افتادن جاری شدن شیر از پستان ها در دوران شیردهی شود. برای حل این مشکل، استرس را کاهش دهید، برای تحریک پستان به کودک شیر دهید و در دوران دوران شیردهی ، الکل ،کافئین و تنباکو مصرف نکنید. در صورتی که مشکل برطرف نشد به پزشک مراجعه کنید.

زمانی که پستان ها پر از شیر هستند بهترین روش برای برطرف کردن احساس ناراحتی و تورم در پستان ها در دوران شیردهی ، شیر دادن مکرر است. پر شدن پستان ها ممکن است باعث تورم، صاف شدن نوک پستان ها و هاله پستانی شود در نتیجه، کودک نمی تواند پستان را به خوبی در دهانش نگه دارد. می توانید با فشار دست، مقدار کمی از شیر پستان ها را خارج کنید و باعث نرم شدن هاله پستانی و نوک پستان شوید. استفاده از کیسه آب گرم یا دوش آب گرم نیز می تواند باعث جاری شدن شیر از پستان ها و نرمی نوک پستان شود. در این صورت، کودک راحت تر می تواند نوک پستان را در دهانش نگه دارد. اجازه دهید کودک تا زمانی که مایل است از پستان اول شیر بخورد.
‏اگر از دیگر پستان شیر نمی خورد با استفاده از دست یا شیر دوش مقداری از شیر را بدوشید تا ناراحتی ناشی از پرشدگی پستان را کاهش دهید. اگر کودک حتی پس از دوشیدن شیر نمی تواند به خوبی شیر بخورد با پزشک مشورت کنید.
‏اگر پس از شیردهی، پستان ها ملتهب هستند دستمال مرطوب خنک یا کیسه آب یخ روی آنها بگذارید. اگر از کیسه آب یخ استفاده می کنید ابتدا آن را در یک حوله بپیچید یا از روی یک لباس نازک، یخ را روی پستان بگذارید. در صورت داشتن درد و ناراحتی می توانید از مسکن هایی مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
‏احساس ترشدگی و کشیدگی پستان ها هنگام ترشح شیر در دوران شیردهی گاهی ورم پستان نامیده می شود اما این نشانه ها با ورم پستان متفاوتند زیرا ورم پستان، حالتی بسیار شدیدتر از پرشدگی و کشیدگی پستان هاست. این مشکل در دوران شیردهی ممکن است باعث بروز تب بالای ۳۸ ‏درجه سانتی گراد، درد شدید و مداوم در پستان ها، بی حسی و مورمور شدن دست ها و پاها و مشکل در خارج شدن شیر از پستان ها حتی با استفاده از شیر دوش شود. با این که پرشدگی و کشیدگی پستان در دوران شیردهی بیش از ۱‏یا ۲ ‏روز طول نمی کشد و مادر به تنهایی می تواند آن را رفع کند اما برای درمان ورم پستان در دوران شیردهی به کمک پزشک نیاز است.

‏التهاب نوک پستان یکی از شایع ترین مسائل دوران شیردهی است و در هر زمان از دوران شیردهی ممکن است اتفاق بیفتد. ممکن است فقط در شروع دوران شیردهی نوک پستان ها ملتهب شود و یا ممکن است این التهاب در کل دوران شیردهی یا فاصله بین شیردهی ها به وجود آید. التهاب نوک پستان ها باعث احساس ناراحتی و درد شدید در دوران شیردهی می شود اما درمان معمولا همیشه مشکل را رفع می کند. برای مثال یکی از علت های معمول التهاب نوک پستان در دوران شیردهی ، استفاده مکرر و طولانی از شیردوش است.

‏کشیدگی اولیه نوک پستان در دوران شیردهی
‏پژوهش ها نشان می دهند بسیاری از زنان در شروع دوران شیردهی دچار کشیدگی نوک پستان می شوند اما این مشکل معمولا پس از چند هفته بهبود می یابد. زمانی که کودک، شیر خوردن را آغاز می کند با دهانش پستان های شما را می مکد، فشار می دهد و دهان خود را به پستان های شما می مالد که موجب احساس درد و تنفس سریع در شما می شود. پس از حدود ۳۰ ‏یا ۴۰ ‏ثانیه این درد کاهش می یابد. ممکن است پس از پایان شیردهی، نوک پستان ها قرمز، ملتهب و متورم شود. برای رفع این مشکل مقداری از شیر خود را با فشار دست خارج کنید و روی پستان ها بمالید تا نرم تر شوند و شیردهی آسان تر شود.

اگر نوک پستان ملتهب باقی بماند یا دچار ترک خوردگی یا حتی خون ریزی شود ممکن است علت آن، نگه داشتن نادرست پستان توسط نوزاد باشد. اگر پستان ها در دوران شیردهی بیش از اندازه پر یا متورم باشند یا نوک پستان ها صاف باشند، کودک نمی تواند به خوبی پستان را در دهان نگه دارد. اگر کودک به جای مکیدن، گاز می گیرد یا اگر هنگام شیر خوردن لب پایین او به طرف داخل جمع می شود یا دهان او کاملا باز نیست و یا فقط نوک پستان ها را در دهان نگه می دارد، ممکن است در نگه داشتن پستان در دهان مشکل داشته باشد.
‏کودکان بیمار یا نارس نمی توانند پستان را به خوبی در دهان نگه دارند. در کودکان سالم نیز شرایط خاص عصبی یا جسمی ممکن است مانع شیر خوردن صحیح کودک شود. برای مثالی، گاهی پرده نازکی که در زیر زبان قرار دارد به قدری کوتاه است که اجازه نمی دهد زبان از دهان جدا شود.

نگه داشتن نادرست پستان توسط کودک ممکن است باعث درد شدید در پستان ها در دوران شیردهی شود. موارد زیر توصیه هایی برای پیشگیری و درمان این مشکل است:
- به کودک کمک کنید تا به خوبی پستان را در دهان نگه دارد، در این صورت، التهاب به ‏سرعت برطرف می شود حتی اگر پستان، ترک خورده و دچار خون ریزی شده باشد.
- کودک را به طور مرتب شیر دهید. اگر شیردهی را به تعویق بیندازید، پستان ها پر می شوند ‏و نگه داشتن آنها برای کودک سخت می شود.
- شیر دادن در دوران شیردهی را از پستانی که التهاب آن کمتر است شروع کنید زیرا کودکان در شروع شیر ‏خوردن با ولع بیشتری شیر می خورند.
- برای نرم کردن نوک پستان، قبل از شیر دادن با فشار دست مقداری از شیر را خارج کنید ‏و روی پستان بمالید تا نرم شود.
- قبل از جدا کردن کودک از پستان، انگشت خود را به آرامی درون دهان او ببرید و مکیدن ‏او را قطع کنید تا پستان را به راحتی از دهان او خارج کنید.
- از مسکن هایی مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
- در صورت ادامه مشکل به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است پماد خاصی برای مصرف موضعی تجویز کند. اگر علت مشکل، عفونت باشد ممکن است شما را به متخصص پوست معرفی کند. اگر علت مشکل، کوچک بودن پرده زیر زبان باشد ممکن است کودک را به متخصص ارجاع دهد تا با یک عمل جراحی سرپایی، مشکل برطرف شود.

عفونت پستان در دوران شیردهی
التهاب دائم پستان و نوک پستان ها در در دوران شیردهی ممکن است به علت عفونت باکتریایی، قارچ یا تب خال باشد. اگر علت عفونت، تب خال باشد باید شیردهی را تا بهبود کامل عفوتت قطع کنید. برای تشخیص قارچی بودن عفونت، پزشک مقداری از آن را در آزمایشگاه کشت می کند. اگر عفونت باکتریایی باشد پزشک کرم آنتی بیوتیک موضعی یا کرم ترکیبی به منظور بهبود عفونت باکتریایی قارچ تجویز می کند. پزشک به ندرت آنتی بیوتیک خوراکی تجویز می کند.
‏عفونت های قارچی در مقایسه با عفونت های باکتریایی التهاب کمتری ایجاد می کنند. در صورتی ‏که در دوران شیردهی به عفونت قارچی مبتلا شده باشید ممکن است نوک پستان ها صورتی پر رنگ، براق و ملتهب به ‏نظر برسند اما ممکن است نوک پستان ها طبیعی باشند و تغییر نکنند. ممکن است جوش های کوچکی روی پوست نیز ظاهر شود.
‏به طور معمول قبل از بروز عفونت های قارچی در دوران شیردهی ، آنتی بیوتیک تجویز می شود. عفونت های قارچی مهبلی ممکن است موجب عفونت قارچی نوک پستان شوند. علت د‏یگر عفونت در دوران شیردهی قارچی ممکن است عفونت قارچی کودک و جوش های محل پژشک باشند که باعث عفونت قارچی در د‏هان کودک می شوند.
‏در عفونت قارچی، شما و کودک نیاز به درمان دارید. در صورت مبتلا شدن به قارچ به پزشک مراجعه کنید. خوردن ماست به تنهایی یا با دیگر درمان ها در برطرف کردن قارچ مؤثر است. استرس و انتی بیوتیک ممکن است باعث به هم خوردن تعادل میکروارگانیسم های بدن و تشدید قارچ شود.
‏پژوهشگران میزان ماستی را که برای درمان نیاز دارید مشخص نکرده اند اما خوردن زیاد ماست ضررتی ندارد. اگر ماست دوست ندارید قرص های اسیدی یا پروبیوتیک مصرف کشید.
‏ممکن است پزشک داروی خوراکی تجویز کند یا برای بهبود دانه های قرمز ناشی از قارچ که روی پستان شما و محل پوشک کودک به وجود آمده اند کرم ضد قارچ تجویز کند. ممکن است پزشک برای درمان عفونت دهان کودک از محلول نیستاتین استفاده کند. در صورتی که این درمان ها مؤثر نباشند، پزشک درمان های دیگری را استفاده خواهد کرد

در صورتی که به علت قطع شیردهی، شیرتان خشک شده است، ترشح د‏وباره شیر با تلاش، حمایت دیگران و کودکی که مایل به شیر خوردن است امکان پذیر است. بهترین روش برای شروع ترشح شیر در دوران شیردهی ، شیردهی مکرر و ۲۴ ‏ساعته است. پس از شیردهی نیز استفاده از شیردوش باعث تحریک غده های شیری و افزایش ترشح می شود. به علاوه، مصرف داروهای گیاهی یا پزشکی خاص نیز به ترشح دوباره شیر در دوران شیردهی کمک می کند.
‏مادرانی که کودکی را به فرزندی پذیرفته اند نیز با وجود این که بارداری نداشته اند، با استفاده از روش های ذکر شده می توانند کودک را شیر دهند. با این که میزان شیر این زنان زیاد نیست اما می توانند مقداری شیر تولید کنند. تغذیه کودک با شیر مادر حتی اگر کم باشد احتمال عوارض منفی شیر خشک (مانند یبوست) را کاهش می دهد.

‏در شروع در دوران شیردهی ، برخی زنان هنگام خارج شدن شیر، در پستان خود احساس درد شدیدی دارند. این درد نشانه مشکل خاصی نیست و با گذر زمان به خودی خود از بین می رود. به نظر می رسد هورمون خاصی به نام اکسی توسین علت این درد باشد زیرا این هورمون باعث انقباض و انبساط مجاری شیر در دوران شیردهی می شود و در نتیجه، هنگاه جریان پیدا کردن در آنها فشار به مجاری شیر افزایش می یابد. اگر قبلا جراحی پستان داشته اید ممکن است خارج شدن شیر در دوران شیردهی باعت کشیده شدن زخم جراحی و موجب درد شود. تنفس آرام باعث کاهش درد می شود.

‏در طی روزها یا هفته های اول دوران شیردهی ممکن است شیر از پستان های شما به صورت قطره خارج شود. پس از مدتی که میزان شیر مورد نیاز کودک مشخص شد این مشکل رفع می شود. این مشکل ‏به طور معمول زمانی بروز می کند که پستان ها پر از شیر هستند یا زمانی که صدای گریه کودک خود را می شنوید و یا زمانی که از نظر جنسی تحریک می شوید.
روشهای رفع مشکل چکه کردن (نشت) شیر در دوران شیردهی
‏- زمانی که احساس می کنید شیر در حال جریان پیدا کردن از پستان است با دست یا بازوهای خود پستان را فشار دهید تا جریان شیر را کاهش دهید.
- نوک پستان خود را با انگشت شست و اشاره محکم نگاه دارید تا مانع خروج شیر شوید.
- برای جلو گیری از خیس شدن لباس های خود از دستمال های نخی یا پشمی قابل شست وشو استفاده کند.

‏در صورتی که در دوران شیردهی میزان شیر شما برای سیر کردن کودک کافی بوده اما اخیرا کم شده است علت آن ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- استفاده از کرم های حاوی استروژن برای برطرف کردن خشکی واژن.
- کم شدن دفعات شیردهی به علت مشغولیت کاری یا گرفتاری های دیگر.
- تغذیه کودک با شیشه پستانک و مواد غذایی به جز شیر.
- بارداری دوباره.
‏اگر علت کم شدن حجم شیر را فهمیدید از راه کارهای بخش قبلی استفاده کشید. در ‏صورتی که میزان شیر زیاد نشد از متخصص کمک بگیرید.