آموزش شیردهی به مادران، سی نکته تخصصی

تغذیه کودک با شیر مادر کار آسانی نیست. بعضی وقت‌ها سختی شیردهی طبیعی باعث می‌شود مادران جوان ترجیح دهند به سراغ شیشه شیر بروند که کار درستی نیست.

تغذیه کودک با شیر مادر کار آسانی نیست. بعضی وقت‌ها سختی شیردهی طبیعی باعث می‌شود مادران جوان ترجیح دهند به سراغ شیشه شیر بروند که کار درستی نیست. خوشبختانه ما مجموعه‌ای از نکات شیردهی برای شما گردآوری کرده‌ایم که حاصل تجربیات متخصصانی است که در کاربرد زیرکانه‌ترین ترفندها، میانبرها و راهکارها استاد هستند. با دانستن این نکات می‌توانید دوره شیردهی را راحت‌تر و بهتر پشت سر بگذارید.
یکی از زنانی که به تازگی مادر شده است می‌گفت قبل از تولد دخترش زحمت خریدن شیشه شیر به خودش نداده بود. طبق گفته‌هایش او از زمانی که یک دختر بچه بود هم رویای شیردادن به فرزندش را در سر می‌پرورانده است و معتقد بود که می‌تواند به خوبی از عهده تغذیه نوزاد با شیر خودش برآید اما با تولد نوزاد جدید او با شگفتی تمام متوجه شد دچار مشکل شده است به طوری که حتی قبل از ترک بیمارستان نوک سینه‌هایش خشک و دردناک شده بودند و با حقیقت تلخی روبرو شد که برای اکثر مادران آشنا بود.
شیردهی به نوزاد ممکن است عملی طبیعی باشد اما به همان اندازه هم سخت است. به قدری سخت که بسیاری از مادران از آن صرف‌نظر می‌کنند. طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در حالی که ۷۹ درصد از مادران درست بعد از تولد نوزاد شیردهی به او را شروع می‌کنند اما تنها ۴۹ درصد از آنان این کار را تا ۶ ماهگی نوزاد و بعد از آن ادامه می‌دهند. پایین بودن تعداد مادران شیرده با توجه به این مطلب که انجمن پزشکان کودکان آمریکا (AAP) تاکید صریحی بر تغذیه کودک با شیر مادر تا ۶ ماهگی دارد اما در عمل آمار شگفت‌آوری دیده می‌شود. به‌علاوه، شواهد بیانگر این هستند که تغذیه نوزاد با شیر مادر خطر ابتلای او به عفونت‌های گوش، ویروس‌های دستگاه گوارش، آسم، آنفولانزا و دیابت را کاهش می‌دهد.

این مادر در ادامه افزود بیشترین کمک ممکن را از یک مشاور عالی در زمینه نکات شیردهی به نام ژان الن براون (Jan Ellen Brown) گرفته است و تا زمان تولد ۱ سالگی استلا او را با شیر خود تغذیه کرده است. از این گذشته براون و ۹ متخصص دیگر را تشویق کرده است که کارآمدترین تکنیک‌های خود برای مهارت یافتن در شیردهی به نوزادان را در اختیار سایر مادرانی بگذارند که در این مسیر با دشواری مواجه شده‌اند. در این مطلب به همین نکات شیردهی مهم می‌پردازیم.

الف) آمادگی‌های شیردهی پیش از تولد
۱. قبل از تولد آموزش ببینید
قبل از بچه‌دار شدن با یک مشاور در زمینه نکات شیردهی یا متخصص تغذیه با شیر مادرملاقات داشته باشید. او می‌تواند در شروع این کار به شما کمک کند و شما نیز خواهید دانست که در هنگام مواجهه با مشکل با چه کسی تماس بگیرید.
۲. شیردادن را به شکل عملی ببینید
اگر دوستی دارید که در حال تغذیه نوزادش با شیر خود است از او بخواهید اجازه دهد که نحوه شیردادن به نوزاد را تماشا کنید. در غیر اینصورت با یک انجمن مادران یا سایر گروه‌های حمایتی شیردهی ملاقات داشته باشید تا بتوانید مادرانی را ببینید که به نوزادانشان شیر می‌دهند.
۳. به بیمارستان بگویید چه می خواهید

از پرستاران بپرسید که آیا امکانش هست که نوزاد را تمام وقت کنار خود در اتاق نگهدارید. هم‌اتاقی شدن به شما کمک خواهد کرد که یک ارتباط عاطفی با نوزاد برقرار کنید، نکات شیردهی را بیاموزید و نحوه صحیح شیردهی به نوزاد را فرا بگیرید.

ب) در بیمارستان چه کار کنیم
۴. منتظر کمک دیگران نباشید
اگر پرستار در بیمارستان به شما گفت که نوزاد به خوبی سینه شما را گرفته و شیر می‌خورد اما هنوز هم احساس درد می‌کنید، اگر پزشک گفت که افزایش وزن نوزادتان به کندی صورت می‌گیرد، اگر نوک سینه‌هایتان دچار آسیب شده‌اند یا اگر حس ششم شما می‌گوید مشکلی وجود دارد با مشاور صحبت کنید. با این کار می‌توانید خود را ازهفته‌های متمادی درد و مشکل رها کنید.
۵. در طول ۱ ساعت بعد از زایمان به کودک شیر دهید
بسیاری از نوزادان ۲ ساعت بعد از زایمان به سختی از خواب بیدار می‌شوند. ممکن است در وهله نخست شیر کمی در سینه‌ها تولید شده باشد، مثلا تنها یکی دو قطره شیر کال از سینه‌ها ترشح کند اما توجه داشته باشید که شکم یک نوزاد ۱ یا ۲ روزه به اندازه تیله است.
۶. اضافه کردن پدر به فهرست کمک
در صورت امکان همسر شما باید هنگام ملاقات با مشاور شیردهی چه در بیمارستان و چه بعد از آن در کنارتان باشد. پدرها در این موارد می‌توانند یک راهگشای خوب برایتان باشند زیرا شما ممکن است احساس ناتوانی و خواب‌آلودگی شدیدی داشته باشید و همین سبب شود نتوانید اطلاعات ارائه شده توسط مشاور را به خوبی در ذهن خود تجزیه و تحلیل کنید.
۷. روی پاهای کوچک نوزاد تمرکز کنید
به نظر می‌رسد نوزادان وقتی که پاهایشان با چیزی مثل پای مادر تماس داشته باشد بهتر شیر می‌خورند، می‌توانید از کمک دسته صندلی یا بالشی که در پهلوی شما قرار گرفته است. این تماس به آن‌ها احساس امنیت بیشتری می‌بخشد.
۸. در وهله نخست از دادن شیر کمکی به نوزاد خودداری کنید

حتی اگر مطمئن نیستید که تا چه مدتی قادر به تغذیه کودک با شیر خودتان هستید تمام مدتی که در بیمارستان حضور دارید به کودک شیر خود را بدهید. هر نوع شیر کمکی که از لحاظ پزشکی ضرورت نداشته باشد می‌تواند روی میزان شیردهی شما تاثیر منفی بگذارد.

ج) چگونه نوزاد را وادار کنیم که سینه را محکم با دهان بگیرد؟
۹. به گونه‌ای قرار بگیرید که بینی کودک مماس با نوک سینه شما و شکمش مماس با شکم شما قرار بگیرد
مطمئن شوید که شکم نوزاد با شکم شما مماس است در نتیجه او نیازی ندارد برای گرفتن سینه شما سرش را بچرخاند و نوک سینه خود را به سمت بینی او بگیرید و نه به سمت شکمش در نتیجه او سرش را بلند خواهد کرد، دهانش را کاملا باز می‌کند و سینه شما را محکم به دهان می‌گیرد.
۱۰. نوزاد را تشویق کنید با تمام دهانش سینه شما را بگیرد
اگر به حالت نشسته به نوزاد شیر می‌دهید، به محض اینکه نوزاد دهانش را کاملا باز کرد او را روی سینه خود بالا بیاورید سپس در حین اینکه سینه خود را به سمت نوزاد گرفته‌اید محکم بین شانه‌هایش فشار بیاورید تا به سمت شما متمایل شود. در این حالت نوک سینه شما سقف دهان او را پر خواهد کرد. اگر هنوز هم بعد ازچند بار مکیدن نوزاد احساس درد می‌کنید، نوزاد را از سینه گرفته و حالت شیردهی را مجدد تنظیم کنید.
۱۱. به پشت سر نوزاد فشار نیاورید

این عمل سبب می‌شود غریزه نوزاد سینه شما را پس بزند و به حالت عصبی آن را گاز بگیرد. به جای آن دستان خود را به آرامی روی پس گردن نوزاد بگذارید و او را به نرمی به سمت سینه خود متمایل کنید.

د) شیردهی در هفته‌های نخستین
۱۲. دقیقه‌ شماری نکنید
نانسی موهرباچر (Mohr Bacher)، عضو IBCLC، مشاور در زمینه نکات شیردهی در شیکاگو و نویسنده کتاب «پاسخ‌های آسان به سوالات شما در زمینه شیردهی» می‌گوید:
-شما می‌توانید با یکی از سینه‌ها به نوزاد شیر بدهید تا زمانی که خودش از سینه شما جدا شود و سپس با سینه دوم به شیردهی ادامه دهید. برخی نوزادان معمولا عادت دارند در بعضی زمان‌های تغذیه از یکی از سینه‌های مادرشان بچسبند و در برخی اوقات دیگر از هردو سینه مادرشان بگیرند.
۱۳. عدم استفاده از پستانک در بار نخست
انجمن پزشکان کودکان آمریکا توصیه می‌کند که در ماه نخست شیردهی استفاده از پستانک را به تعویق بیندازید زیرا این وسیله می‌تواند نشانه‌های دال بر گرسنگی نوزاد را پنهان کرده و زمان موردنیاز شیردهی در طول دوره حیاتی رشد نوزاد را به خود اختصاص دهد. بعد از ماه نخست شیردهی استفاده از پستانک نمی‌تواند مضر باشد.
۱۴. به سمتی که راحت هستید دراز بکشید
این کار به شما امکان می‌دهد تا به شانه‌های خود استراحت دهید و پشت کمر خود را در صورت خم شدن پایین‌تر بیاورید و این حالت برای مادرانی که با عمل سزارین نوزاد خود را به دنیا آورده‌اند، دچار سندروم مجرای مچ دستی هستند یا صرفا خسته شده‌اند خوب است. یک بالش بین زانوهای خود قرار داده و دستانتان را هم زیر سر قرار دهید و بعد نوزاد را مقابل خود بگیرید. برای بار نخست از یک نفر کمک بخواهید.
۱۵. از چهارپایه کوتاه طبی استفاده کنید
این چهارپایه‌ها می‌توانند حاشیه بیشتری برای نشستن شما، به ویژه اگر کوتاه‌قد هستید فراهم کنند و اگر زخم‌های ناشی از جراحی سزارین را با خود دارید از فشار روی نشیمنگاه شما می‌کاهند.
۱۶. نخستین شیشه شیر را بین ۴ تا ۶ هفتگی به نوزاد بدهید
اگر تا سن ۸ هفتگی نوزاد این کار به تعویق بیفتد ممکن است نوزاد از گرفتن شیشه شیر امتناع کند. اجازه دهید اولین شیشه شیر را شخصی غیر از خودتان به نوزاد بدهد و خود نیز از خانه خارج شوید تا وسوسه کمک به نوزاد سراغتان نیاید.
۱۷. نیازی به کمد پر از لباس مخصوص شیردهی ندارید
تنها کافی است که پیراهن خود را بالا بزنید. از لباس‌های غیر ضروری خود بکاهید تا شیردهی راحت‌تر باشد.
۱۸. بیدار کردن نوزاد حین شیردهی

اگر نوزاد شما حین شیرخوردن از سینه مدام چرت می‌زند با قلقلک دادن کف پاهایش، نوازش زیر چانه یا لمس کردنش با یک دستمال نخی مرطوب چرت او را پاره کنید.

ه) تعیین میزان شیردهی
۱۹. به جای توجه به وزن نوزاد به سلامتی او توجه داشته باشید
جی گوردون (Jay Gordon) پزشک متخصص کودکان در سانتا مونیکای کالیفرنیا (Santa Monica, California) می‌گوید:
-من بسیاری از مادران را دیده‌ام که نوزادشان سالم است، به خوبی از شیر خودشان تغذیه می‌کند و اصول و نکات شیردهی را هم رعایت می‌کنند اما اعتماد خود به تغذیه نوزاد با شیر مادر از دست داده‌اند زیرا پزشک به آن‌ها گفته است که وزن نوزادشان پایین‌تر از حد معین در نمودار وزن‌کشی است. اگر در طول زایمان مقدار زیادی سرم خوراکی دریافت کرده باشید نوزادتان به طور مصنوعی هنگام تولد سنگین ‌وزن خواهد بود. اگر افزایش وزن او کند است اما می‌خندد و خط رشد و اندازه دور سر و رشد و نمو سیستم اعصابش به طور قابل توجهی طبیعی است پس جای نگرانی نیست.
۲۰. از یک پمپ قوی‌تر استفاده کنید
برخی پمپ‌های خودکار هنگام دوشیدن شیر روزانه برای تغذیه نوزاد به اندازه‌ای که شما می‌خواهید قوی نیستند در نتیجه شما ممکن است حداقل برای روزهای اولیه شیردوشی یک پمپ با کاربری بیمارستانی کرایه کنید.
۲۱. از پمپ‌های دست دوم استفاده نکنید
یک پمپ الکتریکی خوب دارای عمر کوتاهی از لحاظ عملکرد موتور است و بعد از این دوره دستگاه مکنده شروع به از کارافتادن می‌کند.
۲۲. آگاهی از میزان شیر مصرفی نوزادان
بر خلاف نظر عده ای مبنی بر تجویز شیر کمکی برای تغذیه نوزاد، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند هنگام ۶ ماهگی نیز درست مانند زمان ۱ ماهگی خود روزانه به همان میزان شیر نیاز دارند. واقعا همینطور است، در حدود ۱ ماهگی نوزاد میزان شیر مورد نیاز بدن خود را مقررکرده است و نیازی ندارد همزمان با رشد بدنی خود میزان مصرف شیر را هم افزایش دهد اما بسیاری از مادران (و پزشکان) همچنان به تجویز شیر کمکی برای شیردهی به نوزادان ادامه می‌دهند. پس به خاطر داشته باشید، اگر برای تغذیه نوزاد در روز بعد که به سرکار برگشته‌اید درحال شیردوشی از سینه خود هستید تنها چیزی که نیاز خواهید داشت حفظ اندازه مقرر شیر مصرفی نوزادتان است.
۲۳. کودک را سیر کنید نه فریزر منزل

نیازی نیست به بهانه دوربودن از نوزاد دیوانه‌وار شیر از سینه‌ها بدوشید. این کار می‌تواند منجر به انسداد مجاری سینه، تورم غدد سینه، ترشح بی اختیار شیر از سینه‌ها، و خستگی مفرط شما شود. شما تنها به یک ذخیره کوچک از شیر جهت تغذیه نوزادتان نیاز دارید.

و) دوشیدن شیر از سینه‌ها
۲۴. سرپیچ هم‌اندازه با نوک سینه خود تهیه کنید
اکثریت مادران از وجود سرپیچ‌ها با اندازه‌های متفاوت در بازار مطلع نیستند. اگر اندازه استاندارد سرپیچ‌هایی که روی پمپ نصب شده‌اند خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باشند شما قادر به دوشیدن شیر زیادی نخواهید بود و حتی ممکن است به خودتان آسیب بزنید. یک مشاور در زمینه نکات شیردهی می‌تواند به شما در انتخاب سرپیچ‌هایی با اندازه مناسب کمک کند.
۲۵. سوتین بدون بند مناسب با سایز سینه خود بپوشید
لازم نیست برای خرید یک سوتین گرانقیمت مخصوص شیردوشی پول زیادی صرف کنید، به جای آن یک سوتین راحتی اسپورت تهیه کنید که شکافدار باشد و بتوان سرپیچ‌های مخصوص دوشیدن شیر را داخل آن چسباند.
۲۶. داشتن خلق وخوی مناسب هنگام شیردوشی
برای کمک به تحریک جریان یافتن شیر از سینه‌ها یک برنامه شیرافزا دانلود کنید که مخصوص پخش آهنگ‌های آرام‌بخش برای تحریک تولید شیر در سینه‌ها است. دراینترنت فایل‌های صوتی مخصوص شیردهی را جستجو کرده و آن‌ها را به طور رایگان دانلود کنید.
۲۷. تمیز کردن پمپ شیردوشی

مادران ممکن است از دانستن این مطلب خوشحال شوند که تا زمانی که نوزادشان سالم و سلامت است هربار بعد از پایان شیردوشی واقعا نیازی به تمیزکاری قطعات مختلف ندارند. شما صرفا می‌توانید تمام قطعات پمپ را در یک کیسه پلاستیکی گذاشته و آن‌ها را درون یخچال قرار دهید و چند ساعت بعد جهت استفاده مجدد خارجشان کنید.

ز) رفع مشکلات شایع در شیردهی
۲۸. نوک سینه‌های خود را در صورت وجود آسیب دیدگی درمان کنید
باید از پدهای مرطوب هیدروژل (hydrogel) یا کرم لانولین (lanolin) برای مرطوب نگهداشتن نوک سینه‌ها در بین فواصل شیردهی استفاده کرد.
۲۹. رفع گره‌خوردگی زبان نوزاد
در صورتی که حتی با وجود محکم گرفتن سینه توسط نوزاد احساس درد دارید از یک مشاور شیردهی بخواهید تا بررسی کند که آیا زبان نوزاد دچار گره‌خوردگی شده است یا خیر. یک پزشک می‌تواند مشکل شما را رفع کند.
۳۰. جلوگیری از گرفتگی مجرای سینه
باید از هرچیزی که سبب وارد آمدن فشار به این نقطه از سینه‌ها می‌شود جلوگیری کرد. این موارد شامل ساک نوزاد، بندهای قنداق نوزاد، حتی هر شب خوابیدن روی یک سمت مشخص از بدن می‌شود.

ابزارهای مورد نیاز همه مادران شیرده

بالش‌های طبی
بالش‌های طبی بر خلاف سایر بالش‌ها اطراف بدن شما را احاطه کرده و به درست قرار گرفتن وضعیت بدن هنگام شیردهی کمک می‌کنند. این بالش‌ها همچنین سبب کاهش میزان درد و تنش در ناحیه پشت کمر، گردن و شانه‌های شما می‌شوند.
پمادهای حاوی لانولین برای تسکین دردناکی نوک سینه‌ها
این پمادها یک راه درمانی ثابت شده هستند اما برخی مشاورین در زمینه نکات شیردهی استفاده از روغن طبیعی نارگیل را ترجیح می‌دهند که جزو محصولات حیوانی نیستند. لانولین از چربی گوسفند به دست می‌آید و گاهی اوقات می‌تواند سبب بروز واکنش حساسیت‌زا در مادران مستعد به حساسیت شود اما همه این‌ها برای نوزادان بی‌خطر هستند.
هیدروژل‌های مرطوب همینطور می‌توانند سبب تسریع در التیام این گونه آسیب‌ها شوند اما متوجه باشید که نوک سینه‌ها تا قبل از رفع و رجوع هر گونه مشکل اساسی در رابطه با گرفتن سینه توسط نوزاد بهبود پیدا نخواهند کرد.
برنامه‌ریزی
با یک برنامه کاربردی موبایل مانند برنامه Baby Nursing به صورت رایگان را نصب کنید تا دفعات شیردهی، تعویض پوشک نوزاد و نیز مراجعه به پزشک را در طول هفته‌های ابتدایی سردرگم‌کننده شیردهی ثبت کنید.
دسترسی به متخصص در زمینه نکات شیردهی
شماره تلفن یک فرد متخصص را که بتوان برای درخواست کمک با او تماس گرفت. یک مشاور شیردهی در نزدیکی محل زندگیتان یا پرستار و پزشک درمخاطبین گوشی خود داشته باشید.
پمپ دوگانه الکتریکی
داشتن این وسیله در صورت تصمیم برای برگشت به سرکار بسیار ضروری است؛ بهتر است به دنبال یک پمپ با قابلیت تنظیم میزان دوشیدن شیر (به جای پمپ‌هایی با گزینه‌های بالا، متوسط و پایین) و چند سرپیج با اندازه‌های مختلف باشید.

ترفند آخر: شیردهی خوابیده به پشت چیست؟
برخی از مشاورین در زمینه شیردهی از یک تکنیک متفاوت به نام شیردهی خوابیده به پشت یا «تغذیه زیستی» استقبال می‌کنند. تعدادی از مطالعات نشان داده‌اند که این تکنیک سبب سهولت در شیردهی می‌شود. این تکنیک را می‌توان از نکات شیردهی محسوب کرد.
برای این کار ابتدا به عقب تکیه دهید یا کمی بدن خود را کج کنید و سپس نوزاد را به صورت مماس با بدن خودتان پایین بیاورید و صورتش را مقابل سینه خود بگیرید. از دستان خود برای هدایت دهان کودک به روی نوک سینه کمک بگیرید سپس خواهید دید که نیروی ثقل زمین و غریزه نوزاد کار خود را خواهد کرد.
اکثر نوزادان از سینه مادر آویزان می‌شوند و آن را محکم به دهان می‌گیرند، این کار آرامش بیشتری برای شما به همراه دارد و در صورت احساس درد در ناحیه سینه کمک‌کننده خواهد بود.
اگر شما هم کودک شیرخوار دارید یا از دوران شیردهی به کودک خود تجربیات و خاطراتی دارید که می‌تواند به مادران دیگر کمک کند حتما آن را از طریق وبسایت کودکت با مادران دیگر در میان بگذارید.