سن بالا و ناباروری، مرتبط هستند؟

دوران باروری دختران با اولین تخمک گذاری و قاعدگی شروع می شود. دختران در ابتدای نوجوانی اغلب قاعدگی نا منظمی دارند که ناشی از تخمک گذاری نا منظم است. قاعدگی از حدود سن ۱۶ سالگی، با منظم شدن تخمک گذاری تثبیت می شود.
دوره های قاعدگی یک خانم از سن 26 تا 35 سالگی تقریبا ثابت باقی می ماند. زنان با افزایش سن به تدریج تاخیر در قاعدگی را به دلیل عدم تخمک گذاری تجربه خواهند کرد. در نهایت قاعدگی ها به طور فزاینده ای نامنظم و در نهایت پس از گذشت زمانی به طور کامل متوقف می شوند. همچنین به تدریج از سنین 35 تا 40 سالگی ذخیره تخمک کاهش می یابد. این کاهش در حدود 40 تا 45 سالگی به حداکثر خود می رسد، به نحوی که خانم ها در حوالی سن یائسگی و پس از آن دیگر قادر به بارداری نخواهند بود.
امروزه ناباروری وابسته به سن به دلایل مختلف دیده می شود. بسیاری از خانم ها ازدواج خود را تا حدود ۲۵ تا ۳۰ سالگی به تاخیر می اندازند. این مساله همراه با تاخیر در تولد اولین فرزند، موجب کاهش در تعداد فرزندان می شود که هر خانواده می خواهد و بنابراین تعداد فرزندان دلخواه یک خانواده تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. اگر چه وضعیت بهداشت، سلامت و مراقبت دوران بارداری امروزه بهبود یافته است، ولی این امر تاثیری بر روند کاهش توان باروری مرتبط با افزایش سن ندارد.
مهم است که بدانیم کاهش باروری مرتبط با سن ناشی از کاهش تعداد تخمک باقیمانده در تخمدان های یک خانم است. البته ممکن است در برخی موارد این کاهش به علت تاثیر عوامل خارجی و جراحی ها زودتر از زمان مورد انتظار باشد.

آشنایی با فرایند تخمک گذاری و قاعدگی:
خانم ها در طی سال های باروری و دوره هایی از قاعدگی دارند که نشان دهنده تخمک گذاری مداوم و ماهیانه است.
در شروع هر دوره قاعدگی، زمانی که خانم خونریزی دارد ترشحاتی از غده هیپوفیز تولید می شود که تعدادی از فولیکول ها را تحریک می نماید تا در طی 10 تا 14 روز در هر دو تخمدان رشد نمایند. در هر دوره قاعدگی تخمک در داخل یک کره پرشده از مایع که فولیکول نامیده می شود رشد نموده و به حد بلوغ می رسد. از میان چند فولیکول معمولا یک فولیکول بالغ شده و تخمک از آن آزاد می شود که به آن تخمک گذاری گفته می شود. با این کار، رشد بقیه فولیکول ها متوقف شده و از بین می روند. تخمک در زمان تخمک گذاری پس از پاره شدن در آنجا در صورت تماس با اسپرم بارور خواهد شد.
اگر تخمک بارور شده در جدار رحم لانه گزینی کند، حاملگی اتفاق می افتد. اگر بارداری رخ ندهد، پوشش دخلی رحم ریزش پیدا کرده، خونریزی قاعدگی شروع شده و دوره بعدی قاعدگی آغاز می گردد.
توجه داشته باشید که تنها وجود قاعدگی دلیل بر توان باروری نخواهد بود زیرا در اواخر دوران باروری معمولا دوره های قاعدگی بدون تخمک گذاری است. زمانی که یک خانم به مدت یک سال قاعده نشود، یائسه خواهد بود و افراد سیگاری حدود یکسال زودتر از افراد غیرسیگاری یائسه می شوند.
کاهش باروری با افزایش سن به دنبال تغییرات طبیعی است که در تخمدان ها اتفاق می افتد. از فولیکول های باقی مانده در زمان بلوغ یک خانم، حدود ۳۰۰ عدد تخمک در طول سال های باروری آزاد می گردد.

آیا افزایش سن مادر در باروری تاثیر دارد؟
18 تا 35 سالگی سن مناسب برای بارداری و بهترین و ایده آل ترین سن برای بارداری 20 تا 30 سالگی است.
با افزایش سن توان باروری به تدریج کاهش می یابد این موضوع از سن ۳۰ سالگی شروع می شود ولی بعد از ۳۵ سالگی کاهش باروری بیشتر است. به طوری که در یک ماه شانس بارداری یک خانم ۳۰ ساله که تمایل به بارداری داشته باشد ۲۰ درصد است این بدان معنا است که از هر ۱۰۰ زن ۳۰ ساله بارور که تمایل به باترداری دارند در یک دوره یا سیکل ۲۰ خانم در آن دوره باردار شده و ۸۰ خانم باید مجدداً برای بارداری تلاش نمایند.
شانس بارداری در هر سیکل در سن 40 سالگی به کمتر از 5 درصد کاهش می یابد. باید به یادداشت که زنان تا یائسگی بارور باقی نمی مانند. سن متوسط یائسگی حدود 51 سالگی است، ولی بیشتر زنان بعد از حدود 45 سالگی نمی توانند بارداری موفقیت آمیزی داشته باشند.

کیفیت تخمک به چه معناست؟
کاهش باروری به دنبال افزایش سن ناشی از کاهش تعداد و کیفیت تخمک ها صورت می گیرد. ممکن است توان کم باروری یا سقط مکرر در یک خانم ناشی از کیفیت پایین تخمک به دلیل افزایش سن باشد. این تغییرات به ویژه زمانی که سن خانم به میانه تا انتهای دهه چهارم زندگی می رسد دیده می شود. بنابراین سن خانم یکی از دقیق ترین راهنماها برای کیفیت تخمک است. کاهش کیفیت تخمک با افزایش سن بدین معناست که با افزایش سن، تعداد تخمک های با کروموزوم بیشتر یا به عبارتی تخمک های غیر عادی زیاد شده و این وضعیت احتمال تشکیل سلول تخم با تعداد کروموزوم بیشتر (جنین های غیر طبیعی) را بالا می برد. شاید برخی خانواده هایی را که کودک مبتلا به سندروم داون دارند دیده باشید. البته بسیاری از جنین هایی که کروموزوم اضافه دارند دچار سقط خود به خودی شده یا اصلا تشکیل نمی شوند.

مادر از لحاظ جسمانی برای باروری باید در چه شرایطی باشد؟
با استفاده از روش های کمک باروری، بسیاری از مسایل و مشکلات مرتبط با ناباروری حل می گردد و این زنان می توانند باردار شوند. اما نکته ی اساسی این است که باید برنامه ریزی های لازم به شکلی انجام شود که بارداری موفق بوده و به زایمان و فرزند سالم منتهی شود.
در موارد بارداری با سن بالای مادر، به علت تغییرات فیزیولوژیک در کلیه و قلب و بروز برخی بیماری های مزمن مانند فشارخون و بیماری دیابت، حاملگی های پرخطر افزایش می یابد. زیرا بارداری موجب تشدید بیماری های مزمن و حتی نهفته می گردد که در برخی موارد به منظور حفظ سلامت مادر، خاتمه دادن به بارداری ضروری است. شدت این مخاطرات در بارداری های چند قلویی افزایش می یابد.

به کاهش تعداد فولیکول های حاوی تخمک در تخمدان ها کاهش ذخیره تخمدانی گفته می شود که در بروز ناباروری زن تاثیر گذار است. قبل از کم شدن دفعات قاعدگی های منظم و از دست دادن باروری، از دست دادن ذخیره ی تخمدانی شروع می گردد. در برخی از زنان جوان ممکن است بنا به دلایلی از قبیل کشیدن سیگار، سابقه یائسگی زودرس و عمل جراحی قبلی روی تخمدان، ذخیره تخمدانی زودتر کاهش یابد.

باروری و افزایش سن در مردان:
مطالعات نشان داده اند که با افزایش سن مردان، از حجم مایع منی و همچنین کیفیت اسپرم از نظر حرکت و شکل طبیعی و قدرت باروری کاسته می شود. به نحوی که زمان مورد نیاز برای بارداری همسر در مردان بالای ۴۵ سال ۵ برابر مردان ۲۵ ساله است. همچنین افزایش سن مردان با افزایش مشکلات کروموزومی اسپرم همراه بوده و شانس ابتلای به برخی بیماری های شدید روانی مانند اسکیزوفرنی و اوتیسم را در فرزندان بیشتر می کند. همچنین مطالعات بیانگر آن است که احتمال مشکلات قلبی، ناهنجاری های اندام و باز بودن انتهای سیستم عصبی ( اسپینا بیفیدا) در فرزندان این مردان افزایش می یابد.
با افزایش سن مرد، بیضه ها کوچکتر شده، شکل اسپرم تغییر یافته و حرکت آن کاهش می یابد. همچنین با افزایش سن مرد خطر بیشتری از نقص ژنی در اسپرم ایجاد می گردد. از طرفی افزایش سن مردان سبب بیماری هایی می شود که روی عملکرد جنسی و باروری مرد اثرگذار خواهد بود. اگر مردی مشکلاتی از قبیل کاهش میل جنسی یا اختلال در نعوظ را داشته باشد، نیازمند مراجعه به ارایه کنندگان خدمات بهداشتی یا متخصص اورولوژی می باشد.

توصیه های بهداشتی:
-خانم هایی که تولد فرزند را به تاخیر می اندازند در خطر ناباروری هستند و توان باروری در خانم ها از سن ۳۵ سالگی به طور مشخصی کاهش پیدا می کند.
-در زوجینی که به مدت یک سال خواهان فرزند بوده و نزدیکی منظم بدون استفاده از روش پیشگیری از بارداری داشته اند و باردار نشده اند بایستی بررسی از نظر ناباروری صورت گیرد. در خانم های بالاتر از 35 سال، این بررسی باید بعد از 6 ماه صورت گیرد.
-زوجین باید آگاهی داشته باشند که با افزایش سن آقایان، کیفیت نطفه ی مرد و توان باروری کاهش و خطر اختلالات ژنتیکی افزایش می یابد.
-تاخیر در فرزندآوری با عوارض بارداری و زایمان همراه است و خانواده هایی که در سنین بالا اقدام به فرزند آوری می کنند باید به این مسایل دقت داشته باشند و از مراقبت های لازم برخوردار شوند.
-هر مادری که در سنین باروری است، بایستی در زمینه ی عوارض بارداری ناشی از بالا رفتن سن آگاه باشد تا آگاهانه در زمینه زمان فرزندآوری تصمیم بگیرد.