حملات صرع در کودکان، وقتی در مدرسه هستند

حالت تشنج تمام بدنش را فرامی‌گیرد و ناگهان به زمین می‌افتد، در حالی‌که تمام عضلاتش مثل چوب خشکی منقبض شده است. گاهی در چنین شرایطی بی‌اختیار ادرار می‌کند یا زبانش می‌گیرد، گاهی هم از دهانش کف خارج می‌شود. معمولا این حالت سه تا پنج دقیقه طول می‌کشد و وقتی به هوش می‌آید، چیزی به‌خاطر نمی‌آورد و فقط حالت گیجی و کوفتگی دارد... این وضعیت را کودک مبتلا به صرع ممکن است بارها تجربه کند.
البته برخی کودکان نیز هنگام حمله ممکن است فقط برای دقایقی حالت خیرگی و مات زدگی پیدا کنند (در افراد مبتلا به صرع کوچک یا غایب). نکته مهم این‌که صرع حملاتی را ایجاد می‌کند که تفاوت‌های زیادی از نظر شکل ظاهری، تاثیر روحی بر کودک و نحوه برخورد با آن وجود دارد. بویژه این تفاوت‌ها از زمان ورود کودک به مدرسه باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. به همین دلیل معلمان باید حتما در جریان بیماری دانش‌آموز باشند و برای مواجهه درست با وی در زمان تشنج، اقداماتی را انجام دهند. با دکتر غلامرضا زمانی، فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان و معاون پژوهشی انجمن صرع درباره ملاحظات مربوط با دانش‌آموز مبتلا به صرع به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

صرع و ضعف تحصیلی
در اغلب موارد دانش‌آموزان مبتلا به صرع محدودیت تحصیلی خاصی ندارند اما در صورت بروز مشکلاتی مانند عدم‌تمرکز و بیش فعالی بهتر است موضوع با پزشک مطرح شود. البته بروز تشنج در عملکرد فعالیت‌های ذهنی و تحصیلی می‌تواند باعث اختلال شود. در واقع درمان و کنترل تشنج با هدف پیشگیری از این عوارض صورت می‌گیرد. درمان دارویی نیز گرچه ممکن است خالی از عوارض نباشد، ولی چون باعث کنترل تشنج می‌شود، ضروری است. پزشک با توجه به سن، جنس و مقطع تحصیلی دانش‌آموز، داروها را انتخاب می‌کند که کمترین عارضه را ایجاد کند .

ضعف بینایی دانش‌آموز
بیشتر داروهای درمان صرع از نظر عوارض و اثربخشی مطالعه شده و مجاز شناخته شده‌اند و کم‌بینایی از عوارض آن دیده نشده است. دو نوع داروی ضدصرع وجود دارد که ممکن است چنین عارضه‌ای ایجاد کند که برای تجویز آنها شرایط خاصی مثل مصرف کوتاه مدت، معاینه‌های دوره‌ای و پایش میزان بینایی در نظر گرفته شده که بتواند از بروز این‌گونه عوارض پیشگیری کند.

بیش‌فعال یا افسرده؟
داروهای ضدتشنج ممکن است درصدی بیش‌فعالی و افسردگی ایجاد کند، ولی در بیشتر موارد عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند. در صورت بروز نشانه‌هایی از هر نوع اختلال رفتاری لازم است موضوع با پزشک متخصص مطرح و اقدامات لازم انجام شود.

محدودیت در مدرسه
دانش‌آموز مبتلا به صرع هم مانند سایر دانش‌آموزان(students) باید تکالیف و مسؤولیت‌های خود را به انجام برساند، اما بهتر است بین انجام تکالیف استراحت داشته باشد تا تحت استرس قرار نگیرد. اصولا بی‌خوابی، گرسنگی، کم آبی بدن، استرس و بازی‌های طولانی‌مدت با رایانه برای این کودکان توصیه نمی‌شود، چون ممکن است باعث بروز تشنج در آنها شود.لازم است محدودیت‌های ورزشی و فیزیکی در پرونده بهداشتی دانش‌آموز مبتلا به صرع به اطلاع اولیای مدرسه رسانده شود. فعالیت شدید جسمی و ورزش‌های رقابتی مثل شنا و دوومیدانی و ورزش‌هایی که نیاز به رعایت نکات ایمنی دارند، بیشتر باید مورد توجه قرار گیرند.همچنین لازم است کمک‌های اولیه هنگام تشنج به اولیای مدرسه آموزش داده شود.

مصرف دارو در مدرسه
در صورتی که بیمار داروی ضدتشنج خود را بموقع و به اندازه مصرف کند در 80 درصد موارد، حمله صرعی کنترل می‌شود. در صورتی که مصرف دارو سه‌بار در روز باشد، لازم است در ساعات مدرسه نیز مصرف شود. همچنین اگر والدین متوجه بروز تشنج بعد از مصرف غذای خاصی در کودک خود شده‌اند، بهتر است از مصرف آن اجتناب شود یا با مواد دیگری که رفع اثر می‌کند، مصرف شود.

حمله تشنجی در مدرسه
اگر بیمار در مدرسه دچار تشنج شود، رعایت نکات زیر لازم است:
حفظ خونسردی
در نظر گرفتن زمان تشنج از لحظه آغاز
امن کردن محیط بیمار (دور کردن بیمار از کنار اجسام تیز، خطرناک، منبع گرمایی یا بلندی)
خواباندن بیمار به پهلو
قراردادن جسم نرم زیر سر بیمار برای محافظت از ضربه
آزاد کردن لباس‌های تنگ در اطراف گردن (مانند دکمه تنگ پیراهن و روسری)
فراهم کردن امکان استراحت برای بیمار بعد از تشنج
‌ در صورتی که تشنج بیش از پنج‌دقیقه طول بکشد یا این‌که فرد در فاصله زمانی کوتاه دچار بیش از یک بار دچار تشنج یا هنگام تشنج دچار آسیب‌دیدگی جدی شود، باید اورژانس را خبر کرد.

نبایدهای هنگام تشنج
هنگام بروز حمله صرعی دانش‌آموز، باید از انجام کارهای زیر خودداری کرد:
عدم تجمع در اطراف بیمار(Patient)
نخوراندن چیزهایی مانند دارو، شربت، آب و... به بیمار در حین تشنج
عدم جلوگیری از تشنج و انقباض بدن و محدود نکردن حرکت‌های هنگام تشنج
قرار ندادن اجسام بین دندان‌های بیمار .