معنی نقاشی کودکان، ارتباطی با شخصیتشان دارد؟

یکی از موضوعات مهم برای درک احساسات و روانشناسی کودک تحلیل نقاشی کودک است. آیا کودک به شکل کاملا تصادفی خطوط و اشکال را به کاغذ منتقل می‌کند؟ یا اینکه نقاشی‌های فرزند شما واقعا می‌توانند دریچه‌ای به درون ذهن و قلب او باشند؟ معنا و مفهوم نقاشی کودک چیست و چگونه می‌توان از طریق نقاشی، در فهم احساسات و مدیریت آنها به کودک کمک کرد؟
یک کودک به روش‌های مختلفی با جهان پیرامون خود ارتباط برقرار می‌کند و ارتباط کلامی تنها یک روزنه‌ی بسیار کوچک به درون ذهن بسیار فعال اوست. درک معنا و مفهوم نقاشی کودک و تحلیل آن، می‌تواند درک عمیق‌تری را از وضعیت ذهنی و روانی او به دست دهد. آنالیز اشکالی که کودک در نقاشی‌های خود تکرار می‌کند و حتی الگوی خط خطی‌ کردنش، درک بهتری را از شخصیت او فراهم کرده و رسانه‌ای را در اختیار والدین و تراپیست‌ قرار می‌دهد تا از طریق آن به کودک کمک کنند که بر موقعیت‌های دشوار و استرس‌زا غلبه کند.

تحلیل نقاشی کودک
ما غالبا برای درک فرزند خود به طور کامل به ارتباط کلامی وابسته هستیم. با این حال، این شکل ارتباط، تنها ده درصد از تمام توانایی انسان برای متصل شدن با جهان اطرافش است. مطالعه بر روی دیگر شکل‌های ارتباطی، بخصوص برای پدر و مادرها مهم است، چرا که بچه‌ها معمولا از احساسات خود آگاه نیستند.
به علاوه، بچه‌های کوچکتر ممکن است به اندازه‌ی کافی در صحبت کردن مهارت نداشته باشند که بتوانند احساسات و خواسته‌های خود را در قالب کلمات درآورند. مطالعه بر روی معنا و مفهوم نقاشی های کودک یک راه مناسب برای فهمیدن طرز فکر و ذهنیت اوست. ابزارهای رنگ‌آمیزی مانند دفتر نقاشی یا کتاب رنگ‌آمیزی را به همراه تعدادی مداد شمعی یا آب رنگ به کودک بدهید و به رنگ‌هایی که استفاده می‌کند، خطوطی که ترسیم می‌کند و احساس کلی شکلی که می‌کشد، دقت کنید. این مشاهده، مسلما چیزهایی زیادی را درباره‌ی او به شما خواهد گفت.
روانشناسان معتقدند که نقاشی، یک روش خوب برای بیان استرس و آرامش یافتن در زمان‌های سخت است. پزشکان موفق شده اند که مشکلاتی مانند شب ادراری، مکیدن شست و لکنت زبان را در طی تراپی‌هایی که شامل نقاشی کشیدن هستند، حل کنند. با این مقاله همراه باشید تا با معنا و مفهوم نقاشی های کودک خود بیشتر آشنا شوید.

نقاشی کودک چه چیزی را به ما نشان می دهند؟
درک معنا و مفهوم نقاشی های کودک بینش ارزشمندی را از وضعیت ذهنی او به دست می‌دهد. این کار می‌تواند درباره‌ی هر نوع تجربه‌ی فیزیکی و حتی احساسی که کودک در آن قرار دارد، چیزهایی را به شما نشان دهد.

گاهی اوقات اولین حسی که در مشاهده‌ی نقاشی کودک به شما دست می‌دهد، می‌تواند احساسات او را بر شما آشکار کند. به شکلی که او کشیده است نگاه کنید و ببینید چه حسی دارید. آیا این تصویر به نظر شما افسرده یا پریشان کننده می‌رسد؟ پاسخ این پرسش، سرنخ اولیه را برای رمزگشایی از افکار او به شما خواهد داد.

در یافتن معنا و مفهوم نقاشی های کودک رنگ‌هایی که او استفاده کرده است، در مرتبه‌ی دوم قرار می‌گیرند. کودکان با رشد خود، در معرض گستره‌ی وسیعی از تجربه‌ها و احساسات قرار می‌گیرند و هر چیزی که با آن مواجه می‌شوند، برایشان جالب و جدید است. پاسخ یک کودک سالم به تمامی این اطلاعات و ورودی‌های احساسی، به کار بردن رنگ‌های مختلف در نقاشی است. هرچه تعداد رنگ‌هایی که کودک در نقاشی‌های خود به کار می‌برد بیشتر باشد، یعنی این کودک نسبت به زندگی خود خوشحال‌تر است و هیجان بیشتری دارد.
استفاده از رنگ‌ها در مقایسه با استفاده از یک مداد ساده، به بیان بهتر احساسات کمک می‌کند. بنابراین استفاده‌ی بیش از حد از یک رنگ خاص نیز می‌تواند وضعیت احساسی کودک را نشان دهد. این مورد، در راستای یافته‌های موجود در زمینه‌ی روان‌شناسی رنگ است. به طور کلی، کودکی که زیاد از رنگ‌های آبی و سبز استفاده می‌کند، شاد و سرحال است. رنگ‌های تند و گرم مانند نارنجی و زرد، نشان‌دهنده‌ی شادابی کودک هستند، در حالی که رنگ‌های تیره، بخصوص در نقاشی‌هایی که به خودی خود حاوی افسردگی و ناراحتی هستند، ممکن است از نیاز کودک به گرفتن کمک، خبر دهند.

اگر کودک نقاشی خود را مدام نیمه کاره رها می‌کند یا خطوط ضعیف مردد می‌کشد، احتمالا به تشویق و دل‌گرمی نیاز دارد. چنین نقاشی‌هایی، به یک کودک مردد و دارای احساس ناامنی اشاره دارند.
نقاشی‌های نیمه تمام همچنین ممکن است از وجود یک شخصیت بی ثبات و دمدمی مزاج خبر دهند. بهرحال، اگر این الگو با گذشت مدت زمان طولانی‌تر ادامه پیدا کرد، والدین کودک بهتر است مشورت با یک روانشناس را مدنظر داشته باشند. وجود جای پاک کن و اصلاحات زیاد در نقاشی، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی سطح بالای اضطراب کودک باشد. برعکس، آرایش و پیرایش زیاد نقاشی، ممکن است نیاز کودک به توجه را نشان دهد.

کودک عناصر مختلف را بر چه اساسی در صفحه می‌چیند؟
اینکه کودک در کجای صفحه، تصویر مورد نظر خود را نقاشی می‌کند نیز، بخشی از وضعیت ذهنی او را به ما نشان می‌دهد، اما این موضوع تنها برای بچه‌هایی قابل بررسی است که آنقدر بزرگ هستند که مهارت‌های حرکتی آنها کامل شده باشد. کودکی که در سمت چپ صفحه نقاشی می‌کند یک بچه‌ی خجالتی و درونگراست. این مورد همچنین ممکن است به این معنی باشد که کودک به دنبال حضور یک بزرگسال مراقب بوده یا اینکه در حال پروش دادن شمایل پدر یا مادر خود است. از سوی دیگر، نقاشی در سمت راست صفحه، نشان‌دهنده‌ی تمایل کودک به ارتباط و برونگرا بودن اوست.

کودک شما تصاویر را در سه مرحله نقاشی می‌کند:
-مرحله‌ی خط خطی کردن: کشیدن خط‌های رندوم که دارای هیچ معنی خاصی نیستند.
-مرحله پیش از طرح: این مرحله به زمانی گفته می‌شود که کودک سعی دارد چیزهایی را که می‌بیند، شامل شکل‌های ساده، درختان، خانه‌ها و غیره را نقاشی کند.
-مرحله طرح ریزی: به زمانی گفته می‌شود که یک تم قابل شناسایی در نقاشی وجود داشته باشد و نقاشی‌ها واقعی‌تر باشند.
در گذار از مرحله اول به سوم، نقاشی‌های کودک شما از خط خطی‌های تصادفی به تصاویر مشخصی تبدیل می‌شود که یک بزرگتر معنا و مفهوم آنها را بدون پرسیدن از کودک می‌تواند بفهمد.
در طول این سه مرحله، معنا و مفهوم نقاشی های کودک، تکامل پیدا می‌کند. در ادامه مقاله، به بررسی موضوعات رایجی خواهیم پرداخت که احتمالا در خط خطی‌های کودک خواهید یافت. به علاوه معنی این اشکال نیز توضیح داده خواهد شد.

اولین مرحله از نقاشی کودک که شامل خط خطی کردن است، ممکن است بر روی کاغذ منطقی نداشته باشد، اما روانشناسان معتقدند که در این مرحله، نه خود نقاشی بلکه فرایند آن قابل بررسی است. کودک ممکن است مداد را روی کاغذ قرار داده، آن را به این طرف و آن طرف کشیده و صدایی شبیه به صدای روشن شدن موتور از خود تولید کند. اگر از این کودک بپرسید که چه چیزی کشیده است، ممکن است بگوید: «بابا که داره می‌ره سر کار»، که به این معنی است که خط خطی‌های تصادفی در واقع یک ماشین بر روی یک جاده است. برای یافتن معنا و مفهوم نقاشی های کودک، در صورت مشاهده‌ی خط خطی‌ها، ممکن است متوجه هیچ چیزی نشوید، اما دقت کردن به فرایند ایجاد آنها، شما را متوجه نکات خاصی خواهد کرد.
نقاشی خورشید خندان به معنی وجود چه احساسی در کودک است؟
یک خورشید کامل و خندان در وسط صفحه، نشان‌دهنده‌ی یک کودک سرحال، خوشحال و راضی است.

نقاشی صورتک معمولا خانواده‌ی کودک را نشان می‌دهد. شما می‌توانید مختصری از وضعیت احساسی کودک را با توجه به مکان هر صورتک در نقاشی، اینکه آدمک‌ها چطور در کنار هم قرار گرفته اند (که نشان‌دهنده‌ی فردی است که کودک احساس نزدیکی با او دارد)، اینکه کدام صورتک بزرگتر از همه به نظر می‌رسد (که نشان دهنده‌ی این است که از نگاه کودک، مهم‌ترین فرد خانواده کیست) و غیره، به دست آورید.

چه زمانی کودک به جزئیات نقاشی‌های خود اهمیت می‌دهد؟
هرچه شناخت کودک رشد بیشتری می‌یابد، او جزئیات بیشتری را به نقاشی خود اضافه خواهد کرد. کودکان معمولا به تدریج جزئیاتی از قبیل عینک پدر یا خال مادر خود را به نقاشی‌هایشان اضافه می‌کنند. کودکانی که دارای مشاهده‌ی قوی و دقیق هستند، قادرند که تفاوت‌های ظاهری فیزیکی را ملاحظه و درک کرده و حتی متوجه تفاوت‌های جنسیتی افراد باشد.

این مورد، نقاشی معمول کودکی است که به تازگی یک فقدان را تجربه کرده است. این فقدان معمولا به صورت مرگ یکی از اعضای خانواده یا مرگ یک حیوان خانگی است. اگر کودک در نقاشی خود تنها باشد، به این معنی است که به شدت احساس تنهایی و بی پناهی می‌کند.

بسیاری از داستان‌های کودک، دارای موجودات ترسناک و سیاه هستند، بنابراین چنین نقاشی‌هایی ممکن است به هیچ چیز غیر از تفسیر کودک از این داستان‌ها اشاره نداشته باشد. از سوی دیگر، روانشناسان بیان می‌کنند که کشیدن هیولا ممکن است یک مکانیزم مقابله در کودکی باشد که احساس ضعف و ناتوانی می‌کند.

وجود ابرهای زیاد و همچنین باران در نقاشی کودک، می‌تواند نشان از این باشد که کودک در حال تجربه‌ی اضطراب یا ترس است. اگر کودک به طور خاص این حس‌ها را داشته باشد، ممکن است خود را در حالی که زیر یک ابر ایستاده است، نقاشی کند.

شما می‌توانید جزئیات جالبی را از قبیل تعداد پنجره‌ها، باز یا بسته بودن در یا وجود یک راه به سمت خانه و غیره را در خانه‌هایی که کودک در نقاشی‌های خود می‌کشد پیدا کنید. تعداد بیشتر پنجره‌ها نشان می‌دهد که کودک می‌خواهد مردم آنچه را که در خانه می‌گذرد ببینند. یک در باز نشان دهنده‌ی استقبال کودک از افراد دیگر است. از سوی دیگر، وجود یک راه به سمت خانه، می‌تواند یک کودک کاملا اجتماعی را نشان دهد که دارای تعاملات اجتماعی خوب با همسالان خود است.

کودکی که افراد و بخصوص اعضای خانواده را به شکل عصبانی می‌کشد، احتمالا در حال تجربه‌ی یک آسیب عاطفی است. در بسیاری از مواقع، این نقاشی‌ها همچنین در نتیجه‌ی بودن غیر عمد در معرض برخی از رسانه‌ها از قبیل فیلم‌های تلویزیون و ویدئوهای موجود در اینترنت است. اعمال این افراد در نقاشی‌ها نیز می‌تواند بخشی از معنی و مفهوم نقاشی های کودک را بر ما روشن کند: بزرگسالی که به شکلی در خطر است، می‌تواند نشان دهنده‌ی ترس از دست دادن یک عزیز برای کودک یا خشم کودک نسبت به آن فرد باشد. از سوی دیگر، آسیب زدن بزرگسال به کودک در نقاشی، ممکن است نشان دهنده‌ی سو‌ء استفاده از کودک در خانه یا ترس از بزرگسال نگران باشد.

با توجه به گفته‌ی مایکل ویمر، درمانگر هنر و متخصص بین المللی در زمینه‌ی نقاشی‌های کودکان، «والدین، مربیان و روانشناسان، نباید تنها به هدف تشخیص ترس‌ها و پریشانی‌های کودک یا ایجاد تغییرات بزرگ رفتاری، به دنبال تحلیل معنا و مفهوم نقاشی های کودک باشند. نقاشی‌ها یک ابزار اضافی و در دسترس برای درک رفتار روزانه است». در واقع، مطالعات و تحقیقات متعددی نشان داده اند که کودکانی که بیشتر نقاشی می‌کنند، واقعا خلاق‌تر و باهوش‌تر هستند.
گاهی اوقات کودکان ممکن است چیزهای خطرناکی بکشند: اسلحه، آتش، افراد عصبانی و غیره. در حالی که نقاشی‌های عجیب و غریب هیچ ایرادی ندارد، اما اگر کشیدن این جور چیزها یک روند در نقاشی‌های کودک شما شد، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید. برخی از چنین موقعیت‌هایی که مشاهده‌ی آنها نیاز به مراجعه به روانشناس دارد، عبارتند از:
-کودک به صورت مکرر، تصاویر خشونت‌آمیز را نقاشی کند.
-کودک، فرد یا شیئی را بکشد که به صورت چشم‌گیری از خودش بزرگتر باشد.
-کودک اجزای بدن انسان را به صورت جداگانه نقاشی کند.
-کودک به شدت از رنگ‌های تیره و تصاویر ناخوشایند استفاده کند.
در زمان تحلیل معنا و مفهوم نقاشی های کودک، بسیار مهم است که به کل نقاشی او توجه کنید. هرگز به اتکای تفسیر خود از نقاشی کودک، نتیجه‌ای نگیرید. آنها ممکن است چیزهای زیبا، گیج کننده، مضحک، دیوانه‌وار و بامزه را بکشند. از کودک بپرسید که چه چیزی کشیده است و به یاد داشته باشید که لازم نیست از معنای هر خط خطی کودک، یک برداشت جدی و ناخوشایند داشته باشید.