فضای مجازی برای کودکان، آری یا خیر؟

چه خوشتان بیاید و چه نه؛ کودکان علاقه زیادی به فضای مجازی دارند. قدیم‌ها به تلویزیون لقب جعبه جادو را می‌دادند ولی به نظر می‌رسد که این روزها رقیب بسیار جادویی‌تری هم از راه رسیده است و آن چیزی نیست جز:‌شبکه‌های اجتماعی‌. اما آیا حضور کودک در فضای مجازی کار درستی است؟ کودک در فضای مجازی به جز ب به اشتراک گذاشتن تعدادی سلفی، تصاویر بازی و اسباب‌بازی‌های خود چه خواهد کرد؟ آیا به عنوان یک سرپرست باید به کودکان اجازه حضور در این فضاها و داشتن حسابی شخصی بدهید یا نه؟

کودک در فضای مجازی به دنبال اهدافی ساده است. مثلا دوست دارد که هم‌کلاسیانش، مدل موی جدید او یا اتاقش را ببینند اما او به اندازه کافی به رشد و بلوغ نرسیده و نمی‌داند که داده‌هایی که از خود به جای می‌گذارد به راحتی می‌تواند مورد سؤاستفاده قرار بگیرد و سوژه بازاریابان فرصت‌طلب شود. استفاده از داده‌های کودکان زیر ۱۳ سال برای شرکت‌های مختلف و ارسال ایمیل‌های تبلیغاتی به آنها غیرقانونی است ولی واقعیت این است که بسیاری از کودکان زیر این سن می‌دانند که می‌توانند تاریخ تولدی جعلی برای ثبت‌نام اعلام کنند یا از ایمیل والدینشان برای ساخت حساب کاربری استفاده می‌کنند.
فقط بازاریابان و قرار گرفتن در معرض انبوهی از تبلیغاتی که به کودک نامربوط است، باعث آسیب دیدن کودک نمی‌شود، علاوه بر دوستان و آشنایان، حساب کاربری کودک‌ مورد بازدید خیلی از افراد قرار خواهد گرفت. افرادی که هر یک می‌توانند، دامی گسترده برای سواستفاده از کودکان بی‌گناه فراهم کنند. بنابراین مطمئن باشید که کودکان زیر ۱۳ سال، آمادگی ورود به چنین فضایی را ندارند و نمی‌توانند به درستی از خود مراقبت کنند.

برای کودکان بالای ۱۳ سال هم آمادگی حضور در فضای مجازی بسیار لازم است. برای اینکه به فرزند خود اجازه بدهید در شبکه‌های اجتماعی حضور پیدا کند باید به او یاد بدهید که شرایط حاکم بر این فضا چگونه است. درست مانند زمانی که قرار است به فرزند خود شنا یاد بدهید، حضور در فضای مجازی را با او تمرین کنید. برای این کار بهتر است در ابتدا خودتان هم با او به شبکه‌های اجتماعی وارد شوید و در کنارش باشید. اگر احساس کردید که از بینش کافی برای مراقبت از خود در برابر خطرات احتمالی این فضا برخوردار است، به او اجازه ساختن حساب کاربری بدهید.
حساب کاربری او باید به طور کامل تحت نظارت و کنترلتان باشد. یعنی به گونه‌ای که به نام کاربری و رمز عبور او دسترسی داشته باشید. این دسترسی باعث می‌شود تا همه چیز را زیر نظر بگیرید و از ورود او به بخش‌هایی که غیرمفید و خطرناک است، جلوگیری کنید. یکی از نکاتی که باید حتما در ذهن داشته باشید، گزینه قرار دادن موقعیت مکانی کاربر روی تصاویر و ویدئوهایی است که منتشر می‌کند. به فرزند خود اجازه ندهید که از این گزینه استفاده کند و با قرار دادن نشانی خود، تحت خطر قرار بگیرد.

به حضور فرزندتان در فضای مجازی جهت بدهید
همه نوجوانان علاقه دارند تا در فضای مجازی باشند و مدام تعداد دنبال‌کنندگان و لایک‌های خود را می‌شمارند. این میل طبیعی است. حتی خود شما هم احتمالا ساعت‌ها می‌توانید اسیر این فضا شوید و اگر خود را به درستی کنترل نکرده و زمانتان را مدیریت نکنید تمام وقتتان را در طول روز از دست بدهید. پس بهتر است، آموزش را برای حضور کودک در فضای مجازی یا بهتر است بگوییم نوجوان حتما لحاظ کنید. مثلا یکی از کارهایی که می‌توانید انجام بدهید، جهت دادن به علایق فرزندتان است. او را تشویق کنید که در فضای مجازی از شعرها، فیلم‌ها و گروه‌های موسیقی مورد علاقه‌اش بنویسد. برای نمونه معرفی کتاب به دوستانش می‌تواند حرکتی بسیار مثبت در جهت دادن به حضور و علائقش باشد.
به فرزندتان یاد بدهید که در شبکه‌های اجتماعی و در صفحه خود از کتاب‌هایی که می‌خواند، پُست بگذارد. یا خواننده مورد علاقه‌اش را معرفی کند. این کارها باعث می‌شود که حواس او از مراجعه به صفحات بی‌ارزشی که صرفا بر جذابیت‌های ظاهری تاکید دارند، پرت شده و به کارهای مفیدی بپردازد. نوجوانی که مایل به معرفی کتاب‌های مورد علاقه خود در صفحه اینستاگرام و… است، به کتاب خواندن ترغیب می‌شود و مدام مطالعه خواهد کرد. فقط متاب خواندن نیست. راه‌اندازی صفحه‌ای برای نشان دادن کارهای هنری یا صحبت کردن از موضوعات درسی و علمی هم می‌تواند گزینه‌های خوبی برای هدایت فرزند در شبکه‌های اجتماعی باشد.

در آخر
یادتان باشد که حضور کودک در فضای مجازی اصلا پذیرفتنی نیست. کودکان زیر ۱۳ سال به قوه تشخیص کافی برای مدیریت ارتباطات خود در این فضا نیستند و نمی‌دانند که چطور باید از خود محافظت کنند. ایده‌ها و عقاید آنها در زندگی هم هنوز شکل نگرفته است در نتیجه نمی‌توانند به صفحات مناسبی مراجعه کنند. پس اگر کودکی زیر ۱۳ سا دارید، حضور او در شبکه‌های اجتماعی را منتفی بدانید. برای سنین بالاتر هم این حضور باید مشروط به وجود آمادگی‌های لازم برای فرزندتان باشد.