رشد عقلانی کودک، تولد تا سه سالگی

دوره ی حسی حرکتی از بدو تولد تا ۲ سالگی ادامه می یابد و به شش دوره تقسیم میشود.

بررسی نحوه رشد و پرورش عقلانی کودک ، کار مشکلی است. پژوهش های بسیاری برای شناخت نحوه ی رشد و تکامل عقلانی کودک به عمل آمده که نتایج جالبی در برداشته است. یکی از این بررسی های جالب و عمیق توسط دکتر ژان پیاژه صورت گرفته است.

پیاژه یکی از مشهورترین روانشناسان کودک می باشد که در مورد رشد عقلی و کسب مهارت و معلومات کودکان تحقیقات و بررسی های ارزنده ای صورت داده است. پیاژه سطوح مختلفی را برای رشد در نظر گرفته است و به نظم و ترتیب در هر مرحله اهمیت خاصی میدهد.

اگر چه تفاوت های فردی موجود بین انسان ها باعث می شود که تمام آنها از مراحل مورد نظر پیاژه گذر نکنند ولی توالی و نظمی که وی در نظر گرفته تقریبا معتبر است. به دلیل اهمیت این نظریه لازم است در این قسمت مراحل رشد از دیدگاه پیاژه تا دو سالگی مطرح میشود.

مرحله اول : دوره ی حسی - حرکتی از بدو تولد تا ۲ سالگی ادامه می یابد و به شش دوره تقسیم میشود ، به این ترتیب :

دوره ی اول : از تولد تا یک ماهگی ( اعمال انعکاسی)

دراین مرحله کودک رفتارهای ساده ی انعکاسی انجام می دهد و این اعمال انعکاسی تنها حربه وی در زندگی اش می باشد. وی در این مرحله اعمال بسیار ساده انعکاسی مثل : دست و پا زدن ، مکیدن ، گریه کردن ، چرخاندن صورت ، بستن مردمک چشم ها در مقابل نور شدید و... را انجام میدهد و در نهایت با اجسام تماس حاصل میکند.

دوره ی دوم : از یک ماهگی تا چهارماهگی ( عادات نخستین )

مرحله ی دوم مرحله ی شکل دادن و تنظیم بازتابها و تشکیل عادتهای نخستین می باشد. کودک در این مرحله رفتارش را تکرار میکند. بین فعالیت هایش تا حدودی هماهنگی برقرار می شود و برحسب آنچه میشنود واکنش نشان می دهد. تمام اعمال و حرکات تکراری کودک متوجه بدن خودش می باشد مثلا باز و بسته کردن دست ها. کودک به طرف اشیاء دست دراز می کند و آنها را لمس میکند و یا به دهان میگیرد.

دوره ی سوم : از چهارماهگی تا هشت ماهگی ( هماهنگی بین دیدن ، لمس کردن و گرفتن )

در این مرحله بین حرکات کودک هماهنگی بیشتری به چشم میخورد. او میتواند حرکاتی که پاسخ مثبت داشته است را تکرار کند. کنجکاو می شود که نظاره کند که اعمالش بر محیط چه اثری دارد. اگر شئی در گهواره یا تخت او آویزان باشد سعی میکند با لگدزدن و یا قاپیدن آنرا تکان دهد و نتیجه اش را مشاهده کند.

دوره ی چهارم : از هشت ماهگی تا دوازده ماهگی ( هدف و وسیله)

در این مرحله اعمال کودک هدفدار می شود و از آن جریان خود به خودی تقریبا بیرون می آید فرق بین هدف و وسیله قایل میشود. اگر وسیله ی مورد علاقه اش پنهان باشد برای یافتن آن به جستجو می پردازد و موانع را برای یافتن آن به کنار میزند. میتواند هدف را دنبال کند ولی در نحوه دسترسی به آن ضعیف عمل میکند و نمیداند چگونه به آن برسد.

دوره ی پنجم : از دوازده ماهگی تا هیجده ماهگی ( کشف وسایل جدید و بروز واکنشها )

کودک در این مرحله به وسیله آزمایش و خطا راه حل های تازه تری برای مشکلات خود می یابدو کودک نسبت به اعمال خود حساس میشود و دوست دارد تاثیرات اعمال خود را بر محیط نظاره کند و با تغییر اعمال خود اثرات مختلف را ببیند و تماشا کند. کودک به تازگی علاقه دارد و کنجکاوی اش بیشتر میشود.

دوره ی ششم : از هیجده ماهگی تا دو سالگی ( آغاز درونی شدن روان بنه های حسی - حرکتی )

در این مرحله ، کودک در اعمال خود علاوه بر آزمایش و خطا به ابتکار متوسل می شود و برای اولین بار میتوان گفت که به تفکر می پردازد و برای حل مشکلاتش فکر میکند. مثلا اگر در یک قوطی یک شکلات قرار دهیم و در آن را کمی باز بگذاریم و در برابر کودک قرار دهیم او ابتدا سعی میکند با دستکاری و آزمایش و خطا شکلات را به دست آورد ، اما در صورت عدم موفقیت سعی میکند واکنش جدیدی نشان دهد.

سپس راه حل را می یابد ( درک ناگهانی ) و با انگشت خود شکلات را از قوطی خارج میکند. این مرحله که تکامل یافته تر از مراحل قبلی می باشد ، از مراحل پیشین جدا نیست. در این مرحله رفتار سمبولیک در کودک هویدا می شود که به تدریج کودک به درک مفاهیم و استدلال نایل آید.

منبع: کودک آنلاین