کودکان آزار دیده، این نشانه ها را جدی بگیرید

اخبار انواع کودک آزاری در بعضی خانواده‌ها و مدارس، حالا خیلی وقت است که دیگر تازگی ندارد؛ هرچند وقت یک بار کودک آزاری‌های جسمی و جنسی یا آمار سالانه آنها به صدر اخبار می‌آید و تا پرونده بعدی، ابعاد آن فراموش می‌شود.

روانشناسان معتقدند انواع کودک‌آزاری در سال‌های حساس کودکی به رشد و سلامت آنان آسیب‌های جدی می‌رساند. کودکان آزاردیده در همه جنبه‌های رشد مانند جسمی، ذهنیت روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی‌های فراوانی روبه‌رو خواهند شد. بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده‌اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته‌اند و این بزرگترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد تجربه بدرفتاری در کودکی می‌تواند اثرات بلندمدت روی تمام جنبه‌های سلامت، رشد، هوش و بهزیستی روانی داشته باشد و باعث تخریب عملکرد و رفتارهای پرخطر در آینده شود.

رفتارهای پرخطر مانند سیگار کشیدن، مصرف موادمخدر، الکل، رانندگی خطرناک و فعالیت جنسی زودهنگام. در کودکان مورد سوءاستفاده جسمی یا جنسی، بسیاری از اختلالات روانپزشکی ازجمله اضطراب، رفتار پرخاشگرانه، اندیشه‌پردازی پارانوئید، اختلال استرس بعد از آسیب و اختلال افسردگی مشاهده می‌شود. با توجه به یافته‌های تحقیقات، برخورد مناسب با کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد و سوءرفتار با کودکان منجر به شکل‌گیری ویژگی‌های شخصیتی نامناسب و افزایش رفتارهای پرخطر در آنها خواهد شد.

واکنش‌ مناسب داشته باشید

گفتن از آزارواذیت و افشای این مسأله برای کودکان و نوجوانان بسیار سخت است و به همین دلیل بیشتر کودکان و نوجوانان برای همیشه سکوت می‌کنند و این راز را تا ابد مخفی نگه می‌دارند، اما در صورتی که کودکان از حوادثی از این دست برای والدین گفتند رفتار مناسب چیست و چگونه می‌توان به این کودکان کمک کرد؟

اگر کودکتان از اتفاقی که برایش افتاده، برایتان صحبت می‌کند در گام اول خونسردی‌تان را حفظ کنید. به‌ حرف‌های فرزندتان با دقت گوش کنید. صحبت‌های او را به هیچ‌عنوان قطع نکنید و در میان صحبت‌های او نپرید. در مورد صحبت‌های او، نظر ندهید. هر نوع واکنش مانند شوک یا ناباوری می‌تواند باعث سکوت یا مانع از ادامه‌ صحبت‌های کودک شود. این اطمینان را به کودک بدهید که درباره افشای کودک‌آزاری کار درستی انجام داده است.

ایجاد اطمینان در فرزند درباره این موضوع، تأثیر مهمی روی کودکی دارد که احتمالا کودک‌آزاری را مخفی نگاه داشته است. به کودک بگویید که او در این مورد هیچ تقصیری ندارد و نباید خودش را گناهکار بداند یا سرزنش کند. به کودک بگویید که کاملا او را باور دارید و به حرف‌های او اعتماد می‌کنید. اگر کودکی به شما اطمینان داشته باشد، ترس‌های خودش را کنار می‌گذارد و در این مورد با شما صحبت می‌کند. با شخص کودک‌آزار به هیچ‌وجه برخورد مستقیم نکنید. در صورت برخورد، درباره‌ صحبت‌های کودک، با او وارد گفت‌وگو و بحث نشوید. این مسأله، وضع را بدتر می‌‌کند. به کودک توضیح دهید که در این مورد می‌خواهید چه اقدامی انجام دهید. در صورتی که سن کودک شما مناسب است، به او بگویید که باید این مسأله را با یک فرد مورداعتماد یا یک مقام مسئول در میان بگذارید. گزارش کودک‌آزاری از فرزندتان را به تاخیر نیندازید. هرقدر زودتر گزارش دهید، جزییات این آزار همچنان در ذهن شما باقی است و می‌توانید آن را در اختیار مقامات مسئول قرار دهید. گزارش به‌موقع باعث می‌‌شود جزییات این آزار ثبت شود و بعد‌ها می‌توانید از آن برای پیگیری‌های بیشتر و شکایت از فرد کودک‌آزار استفاده کنید. شما می‌توانید موارد سوء‌استفاده از کودک خود یا سایر کودکان را به نزدیک‌ترین مرکز حمایت از کودکان در محل زندگی خود اطلاع دهید.

والدین حواس‌تان باشد معمولا کسی که کودک را مورد آزار قرار می‌دهد، برای کودک فرد آشنایی است؛ او ممکن است یکی از اعضای خانواده، وابستگان، دوستان، معلم‌ها، مربی‌ها، پرستارهای کودک و هرکسی که با او در ارتباط است، باشد.‏

کودکان معمولا فردی که آنها را مورد آزار جنسی قرار می‌دهد، شخصیت‌هایی مطیع و آرام و مهربان می‌بینند و اگر کودکی در زندگی ناسالم، ناشاد و مشکل‌دار قرار گرفته باشد، نسبت به توجه و مهربانی آن فرد حساس می‌شود. کودکانی که قربانی خشونت‌های جنسی‌اند، نشانه‌های رفتاری خاصی را نشان می‌دهند. آنها ممکن است از خانواده یا دوستانشان کناره بگیرند، در مدرسه فعال نیستند، افسرده به ‌نظر می‌آیند، مضطرب هستند یاپرخاشگری می‌کنند و در کارهایشان تمرکز ندارند. با این‌ حال، کودکی که مورد آزار قرار می‌گیرد، ممکن است هیچ‌کدام از این نشانه‌ها را نداشته باشد. آنها معمولا از تنها ماندن با افراد بزرگسال می‌ترسند یا از معاشرت با آنها هراس دارند. نتیجه این نوع آزارها در بزرگسالی نمایان‌تر است؛ زمانی‌ که این فرد زودتر از دیگران وارد تجربه رابطه جنسی می‌شود یا رفتارهای خشونت‌آمیز مشابهی را بروز می‌دهد.

این شماره‌ را به‌خاطر بسپارید

کودک‌آزاری‌ها را با تلفن ١٢٣ مطرح کنید؛ شماره‌ای سه رقمی که حتی کودکان هم می‌توانند آن را به خاطر بسپارند. شماره ای که در ١٩٠ شهرستان مردم می‌توانند موارد کودک‌آزاری، همسرآزاری و خودکشی را به آن گزارش کنند. مراکز مداخله بحران بهزیستی مانند خط تلفنی ١٢٣ در ١٩٠ شهرستان قابل دستیابی است و مردم می‌توانند به صورت حضوری به این مراکز مراجعه کرده و موارد کودک‌آزاری، همسرآزاری و خودکشی را اطلاع دهند. شهروندان به‌خاطر داشته باشند، خدمات سیار اورژانس اجتماعی شامل تیم خدمات سیار است که یک روانشناس، مددکار و راننده در خودروهای مخصوص با آرم اورژانس اجتماعی موسوم به خودروی خدمات سیار به مواردی مانند کودک‌آزاری یا همسرآزاری رسیدگی می‌کنند.

ناآگاهی والدین:

کودک‌آزاری همیشه به شکل خواسته و آگاهانه صورت نمی‌گیرد و در شرایطی خود والدین بی‌آن‌که اطلاع داشته باشند، مرتکب کودک‌آزاری می‌شوند؛ اعمالی مانند تنبیه ‌بدنی، تحقیر، توهین و بی‌توجهی به نیازهای اساسی کودکان.

مشکلات اقتصادی:

فقر سبب می‌شود والدین در تامین نیازهای اساسی کودک مانند تغذیه، مسکن، بهداشت و ... با مشکلاتی روبه‌رو باشند، اگرچه گاهی اوقات فشارهای مالی سبب می‌شود والدین با رفتارهایی همچون پرخاشگری، خشونت، بی‌توجهی و ... کودکان را مورد آزار قرار می‌دهند.

اعتیاد: اعتیاد به علت خصوصیاتی که در افراد ایجاد می‌کند، مانند پرخاشگری، بی‌مسئولیتی، کاهش عواطف و ... سبب می‌شود کودکان مورد آزار، به‌ویژه از نوع سوءاستفاده قرار گیرند.

بیماری‌های روانی:

در صورتی که والدین به بیمارهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی‌توجهی و ... که ناشی از بیماری روانی آنهاست، سبب آزار کودکان می‌شوند.

مشکلات خانوادگی:

مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده‌ها، شیوه‌های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و ... سبب می‌شود کودکان مورد آزار قرار گیرند، تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از علل کودک‌آزاری به شمار می‌رود.

مشکلات کودکان:

کودکانی که مشکلات نسبتا پایدار و شدید دارند، بیشتر از سایر کودکان مورد آزار قرار می‌گیرند، به‌عنوان مثال، کودکانی که به بیماریهای جسمی مزمن و طولانی‌مدت یا مشکلات رفتاری، پرخاشگری بی‌قراری، بیش‌فعالی، اضطراب، شب‌ادراری و ... دچارند به علت مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می‌کنند و به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات، اغلب مورد آزار جسمی و روانی قرار می‌گیرند.

مشکلات مدرسه:

مشکلاتی که در مدرسه برای دانش‌آموزان ایجاد می‌شود، مانند انتظار بیش‌ازحد، ندیدن تفاوت‌ها، ایجاد اضطراب، ترس و رقابت‌های شدید، تبعیض، تنبیه ‌بدنی، تحقیر و توهین و ... سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می‌شوند.

والدین آزاردیده:

در بسیاری موارد، والدینی که کودکان را آزار می‌دهند، خود قربانی کودک‌آزاری بوده‌اند.

اصول تربیتی نادرست:

اطلاعات نادرست و کم والدین درباره تربیت صحیح کودک زمینه‌ساز تربیت نادرست کودک و در مواردی کودک‌آزاری ناخواسته می‌شود.

خشونت انضباطی:

در برخی موارد سختگیری والدین می‌تواند زمینه‌ساز کودک‌آزاری شود. خشونت انضباطی می‌تواند یکی از موارد خشونت نسبت به کودکان باشد.

درک نادرست از تربیت:

بعضی از والدین تصور می‌کنند تنبیه بدنی روش درست تربیتی است، به همین دلیل برای تربیت کودک از این شیوه نادرست استفاده می‌کنند.

جمعیت:

بررسی‌ها نشان می‌دهد ابراز خشونت نسبت به کودکان در خانواده‌‌های پرجمعیت بیشتر است، دلیل آن هم بی‌حوصلگی والدین نسبت به تربیت فرزند است.

با این نشانه‌ها کودکان آزاردیده را شناسایی کنید

آزار و اذیت کودکان اتفاق هولناکی است که جوامع بشری با آن روبه‌رو هستند و هر بار نشر اتفاقاتی از این دست دل‌ها را به درد می‌آورد؛ کودکانی که در بیشتر مواقع از اتفاقی که برایشان افتاده با والدینشان صحبتی نمی‌کنند و برای همین والدین باید از بعضی نشانه‌ها به این مسأله پی‌ببرند، البته والدین باید این مسأله را در نظر داشته باشند که همه نشانه‌ها با هم دیده نمی‌شود و از یکی، دو نشانه هم می‌توان به آن پی برد. در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

- کودکان آزاردیده بدخلق و گوشه‌گیر می‌شوند.

- پرخاشگری و اضطراب هم یکی دیگر از نشانه‌های این کودکان است.

- این کودکان کمتر بازی می‌کنند و مانند قبل نمی‌خندند.

- جویدن ناخن و مکیدن انگشت هم می‌تواند یکی از این نشانه‌ها باشد.

- اشکال در خوابیدن و کابوس‌های شبانه هم می‌تواند شما را به آزارواذیت کودکتان رهنمون کند.

- افت تحصیلی در بیشتر مواقع دیده می‌شود.

- رفتارهای غیرعادی، ترس از لمس شدن توسط بقیه، خشم بی‌دلیل نسبت به والدین یا یک فرد خاص، ترس‌هایی که تاکنون نبود هم از نشانه‌هایی هستند که در کودکان آزاردیده به چشم می‌خورند.

- البته گاهی اوقات علاوه بر علایم فوق نشانه‌هایی هم در کودکانی که مورد آسیب‌های جنسی و کودک‌آزاری قرار گرفته‌اند دیده می‌شود، همچون ادرار همراه با خون، کبودی و تورم ناحیه تناسلی، تغییر رنگ در لباس زیر و اشکال در نشستن روی صندلی.

تاثیر کودک‌آزاری بر زندگی و روان کودک

تربیت کودک از آن مقوله‌هایی است که به اهمیت آن به شکل‌های مختلف تأکید شده و بسیاری از روانشناسان کودک بر این نکته تأکید کرده‌اند که تربیت کودکان باید متناسب با رشد و نیازهای کودک باشد. در این رویه گاهی‌اوقات کودکان مورد آزارواذیت قرار می‌گیرند و درحالی‌که کودکان از آن بی‌خبرند والدین هم نسبت به آن غفلت دارند؛ غفلتی که در بزرگسالی آثار سوئی بر زندگی کودک می‌گذارد.

- کودکانی که از طرف والدین یا افراد دیگر مورد آزارواذیت قرار می‌گیرند در بزرگسالی روابطشان را با دیگران محدود می‌کنند.

- این کودکان از ایجاد روابط صمیمی با دیگران پرهیز می‌کنند.

- اعتیاد به مواد و مشروبات الکلی هم یکی از بازتاب‌های منفی آزارواذیت در کودکی است.

- گوشه‌گیری و اختلال در برقراری روابط جنسی پس از ازدواج و طلاق و ازدواج‌های ناموفق هم - از آثار منفی در بزرگسالی است.

- اضطراب و افسردگی، اختلالات جنسی، کاهش اعتماد به‌نفس و خودکشی هم مواردی‌ هستند که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.