مشکلات بند ناف تک شریانی، چیست؟

بند ناف تک شریانی یکی از اختلالات جنینی می باشد که تقریبا در یک درصد جنین ها دیده می شود و بعنوان شایعترین اختلال بند ناف شناخته می شود. میزان شیوع آن در بارداری های چند قل بیشتر از بارداری یک قل می باشد.

بند ناف یک رابط میان جنین و جفت است که موادحیاتی برای رشد را به او می رساند و در هفته پنجم بارداری به وجود آمده و جایگزین کیسه زرده می شود. در حالت طبیعی شامل دو شریان و یک ورید است. ورید نافی خون اکسیژندار و غنی از مواد مغذی را از جفت به جنین میرساند و برعکس، شریانهای نافی خون خالی از اکسیژن و مواد مغذی را از جنین باز می گردانند.

اهمیت بند ناف

در واقع بند ناف خط انتقال تجهیزات به خط مقدم یعنی جنین می باشد. این قسمت مهم از جنین، خون مملو از مواد غذایی و اکسیژن را به جنین می رساند و از طرف دیگر خون محتوی مواد زاید جنین را به جفت یعنی مادر برمی گرداند. بند ناف 5 هفته بعد از بارور شدن تخمک بوجود می آید و مرتبا رشد کرده تا سرانجام در 28 هفتگی طول آن به 50 سانت می رسد و همچنین در طول رشد خود در این مدت حالت مارپیچ پیدا کرده و از حالت صاف و مستقیم خارج می گردد. حاوی سه رگ می باشد دو تای آن سرخرگ(شریان) بوده و یکی ورید(سیاهرگ) می باشد. سیاهرگ حاوی مواد غذایی و اکسیژن بوده درحالیکه دو تا شریان محتوی خون همراه با مواد زاید و گاز کربنیک می باشند. قابل توجه است که این حالت برعکس بدن انسان می باشد.

عروق بند ناف در سونوگرافی بخصوص نوع رنگی آن بخوبی قابل تشخیص و بررسی است. اطراف سه رگ بند ناف مادۀ ژلاتینی ضخیمی وجود دارد که آنرا از ضربه های جانبی حفظ می نماید. اتصال بند ناف به بدن جنین از طریق یک سوراخ به معدۀ او صورت می گیرد.

اعجاز خلقت در این است که یک بند ناف نرمال با شریط ایمنی خوبی ساخته شده است. یعنی علاوه بر این که مادۀ ژلاتینی حافظ عروق آن می باشد لایۀ پوشاندۀ آن از جنسی است که حالت لغزندگی خوبی به آن داده که میتواند در شرایطی که مایع آمنیوتیک کم می باشد و یا فضای رحمی کافی وجود ندارد براحتی جابجا گردد. در حقیقت این حالت، شبیه لغزندگی روده ها در داخل شکم است.

محققین اعتقاد دارند که بند ناف طبیعی بعلت شرایط ایمنی خوبی که دارد بندرت بخودی خود دچار اشکال می شود. بنابراین بیشترین اختلالات آن بعلت مسائل اطراف آن مثل مایع جنینی و جفت و غیره می باشد.

اختلالات بند ناف زیاد است. تعدادی از آن بعلت نواقص مادرزادی است که در ساختمان آن وجود دارد و پاره ای از اختلالات، بعلت مسائل محیطی بند ناف می باشد .

خوشبختانه علم در مورد مشکلات بندناف پیشرفت خوبی کرده است و این کمک می کند با استفاده از روش های پیشگیرانه و احیانآ درمانی از عوارض مخرب آن برروی جنین، بخصوص عوارض مغزی جلوگیری نمود.

بطور کلی مشکلات بند ناف همیشه جدی است. در بعضی موارد می توان قبل از زایمان توسط سونوگرافی تشخیص داد و مواردی هم در زمان تولد نوزاد مشخص می شود.

روش تشخیص بند ناف تک شریانی

به کمک سونوگرافی میتوان این اختلال را از سه ماهگی جنین تشخیص داد. در سونوگرافی، داپلر رنگی در طرفین مثانه جنین گذاشته می شود و در محل اتصال بند ناف به شکم جنین میتوان در مقطع عرضی تعداد شریان های نافی را دید.

گاهی تشخیص این اختلال در زمان زایمان، با معاینه جفت صورت می گیرد.

تصویر زیر عکس سونوگرافی یک بند ناف تک شریانی را نشان می دهد.

اهمیت بند ناف تک شریانیاین یافته می تواند با آنومالی های سایر ارگان های مهم، نقایص کروموزومی و اختلال رشد جنین همراه باشد.

لذا در صورت مشاهده این یافته ضروری است که سونوگرافی سلامت جنین توسط فرد آموزش دیده در هفته های ۱۸ الی ۲۳ بارداری انجام شود تا سلامت کلیه ارگان های جنین مورد بررسی قرار گیرد.

وجود بند ناف تک شریانی ریسک اختلالات قلب و عروق، اسکلتی، روده ای و کلیوی را در جنین افزایش می دهد.

معمولا توصیه می شود جهت اطمینان بیشتر از سلامت جنین، بررسی تخصصی قلب نیز با اکوکاردیوگرافی جنین انجام شود. همینطور برای رد آنومالی های کلیه، روده و اسکلت یک آنومالی اسکن دقیق در هفته 18 تا 20 انجام شود.

طبق مطالعات Rembousko و همکارانش در سال ۲۰۰۳، در سونوگرافی ۱۱-۱۴ هفتگی ( سونوگرافی NT) در ۳ درصد جنین های نرمال و۸۰ درصد جنین های مبتلا به تریزومی ۱۸، یک شریان نافی دیده می شود.

لذا تک شریانی بودن بند ناف، ریسک تریزومی ۱۸ را هفت برابر می کند ولی شیوع آن در حاملگی های مبتلا به تریزومی ۲۱ تفاوت معنی داری با جنین های نرمال ندارد.

جنین های مبتلا به تریزومی ۱۸ معمولا نقایص مهم دیگری نیز دارند که به راحتی در سونوگرافی قابل تشخیص است. بنابراین با دیدن شریان نافی منفرد به تنهایی، نیازی به انجام کاریوتایپ نیست و نتایج آزمایش غربالگری ضرورت بررسی کروموزومی جنین را تعیین میکند. لذا توصیه میشود در صورت مشاهده شریان نافی منفرد، جهت مشاوره به متخصص ژنتیک یا پریناتولوژیست مراجعه کنید.

یکی دیگر از اختلالات همراه با بند ناف تک شریانی، نارسایی رشد جنین است. اگر چه کاهش رشد در همه جنین های تک شریانی دیده نمی شود اما بررسی رشد جنین به ویژه در سه ماهه سوم از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اگر در این مسیر یافته غیرطبیعی دیده نشود میتوان با درصد بالایی مطمئن بود که تک شریانی بودن مشکلی برای جنین ایجاد نمیکند.

توجه شود که 75% جنین های با بند ناف تک شریانی می توان به ترم رسیده و نرمال بدنیا بیایند.