ارتباط پوستی مادر و نوزاد، چه اهمیتی دارد؟

لمس کردن روش ارزشمندی برای ارتباطی عاشقانه با فرزندتان است. لحظه ای که برای اولین بار نوزادتان را در آغوش می‌گیرید، احتمالاً سر و انگشتان کوچک او را نوازش می‌کنید. اما لمس کردن فقط روشی عالی برای برقراری ارتباط نیست. بلکه برای یادگیری، رشد و حتی (انگیزه) زنده ماندن در نونهالان کاملاً حیاتی است.

ارتباط پوستی برای نوزاد چه اهمیتی دارد؟

طی پژوهشی که توسط یک محقق پیشرو بنام هری هارلو در زمینه پژوهش لمس پوستی در دهه های 30 و 40 انجام شده، نشان می دهد که تاچه میزان ارتباط پوستی برای نوزاد ضروری است.

طی این پژوهش نوزادان میمون را از مادر خود جدا کرده و آنها را توسط دو مادر ساختگی از جنس سیم با چهره ای خشن پرورش دادند. یکی از مادران با شیشه شیر نوزاد میمون را تغذیه می کرد و دیگری این کار را انجام نمی داد، اما در عوض یک پوشش حوله ای نرم بروی بدن سیمی خود داشت. نوزادان میمون بطور حیرت انگیزی بیشتر ساعات خود را در کنار مادر لطیف تر می گذراندند و تنها زمانی به دیدن مادر خشن خود می رفتند که نیاز به شیر داشتند، این پژوهش نشان داد که نیاز به ارتباط پوستی مهم تر از نیاز به غذاست.

وقتی نوبت به نیاز اولیه برای تماس پوستی می‌رسد، فرزندان انسان نیز فرقی ندارند، لمس کردن برای بزرگ شدن و زنده ماندن و نیز رشد جسمی و احساسی حیاتی است.

فرزندتان اطلاعات ورودی لمس کردن را از طریق پوست و اعضای بدن دریافت می‌کند و اطلاعاتی درباره درد، تماس و فشار را به مغز او می‌دهد. همان طور که این اطلاعات ورودی در طول زمان پالایش می‌شوند، فرزندتان نیز یاد می‌گیرد که کجای بدن او لمس شده و تا چه اندازه این تماس محکم بوده است. تماس پوستی، حسی از بدنمان را به ما می‌دهد و می‌گوید که آیا خطرناک است یا لذت بخش است. به این ترتیب، رابطه نزدیکی با احساسات دارد.

تماس پوستی ارتباط مستقیم با رشد و تکامل نوزاد دارد

هنگام تولد حس لامسه فرزندتان یکی از پیشرفته‌ترین حس های اوست. گرچه نمی‌تواند به وضوح شما را ببیند (هنگام تولد نوزادان فقط حدود ۲۵ سانتیمتر جلوی خود را می‌بینند)، وقتی در آغوشش می‌گیرید، او تماس آرام بخش شما را احساس می‌کند. همچنین نوزاد می تواند تغییر دمای محیط پیرامون خود در داخل رحم تا هوای سرد اتاق زایمان را احساس کند. او خراش دردناک سوزن را احساس خواهد کرد، اما تا زمانیکه حس لامسه او به اندازه کافی پیشرفت کند تا متوجه شود که دقیقاً کجای بدنش لمس یا خراشیده شده است، اندکی طول می‌کشد.

بچه‌هایی که به خوبی لمس نشوند، رشد نمی‌کنند. اثبات شده است که بچه‌های یتیمی که در موسسه‌های مخصوص آنها نگهداری می شوند اگر مهربانانه لمس و در آغوش گرفته نشوند، با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد، گرچه نیازهای تغذیه‌ای آنان به اندازه کافی و به طور مداوم تامین شود. همچنین نوزادانی که ماساژ داده می‌شوند، سریع‌تر وزن می‌گیرند و بهتر می‌خوابند نسبت به آنانی که ماساژ داده نشده‌اند.

تماس پوستی با نوزاد موجب برقراری پیوند با والدین می شود

برقراری پیوند در اولین سال زندگی فرزندتان گسترش می‌یابد و این پیوند بنیان تمام روابط او را شکل می‌بخشد، حتی آنهایی که بعدها در زندگی او شکل می‌گیرند. بخشی از شکل‌گیری رابطه‌ با فرزندتان مستلزم لمس کردن اوست. اکثر والدین نمی‌توانند در برابر وسوسه نوازش موی نرم یا پوست مخمل‌گونه نوزادشان مقاومت کنند. لذتی که ما از این تجربه می‌بریم، در اکثر واکنش‌های بچه‌ها نسبت به تماس نیز مشاهده می‌شود. نونهالان با افرادی که آنها را لمس می‌کنند و پرورش می‌دهند، به سرعت پیوند برقرار می‌کنند. بیش از تماس عاشقانه فرزندتان که به طور طبیعی آن را انجام می‌دهید (در آغوش گرفتن و بغل کردن)، ماساژ دادن او نیز مانند لمس کردن است و آثارش بر زندگی بهتر فرزندتان تاثیر دارد.

سایر فواید تماس پوستی با نوزاد

لمس کردن نقش عظیمی در یادگیری، هماهنگی و حتی هوشیاری دارد. وقتی فرزندتان را لمس و نوازش می‌کنید، مغز او نقشه داخلی بدنش را شکل‌ می‌دهد. درک خوب از طرح بدن برای هماهنگ کردن حرکات فرزندتان اهمیت دارد (که برنامه‌ریزی حرکات خوانده می‌شود). مثلاً فرزندتان به توپی می‌رسد که از تلفن همراه آویزان است، زیرا او می‌داند که دست‌هایش او را برای رسیدن به آن توپ راهنمایی می‌کند. اگر بداند دهانش کجاست، او توپ را به دهانش نزدیک می‌کند تا بیشتر آن را کشف کند. بعدها این وظایف برنامه‌ریزی حرکات پیچیده و پیچیده‌تر می‌شود، مثل دوچرخه‌ سواری یا یادگیری بهتر نوشتن. بنیان تمام این موارد در نوازش مهربانانه‌ی شماست.

بدون طرحی قوی از بدن، فرزندتان یاد نمی‌گیرد که جایگاه بدن او در این دنیا کجاست. این عمل به عنوان خودآگاهی فضا (مکان) خوانده می‌شود. همان طور که فرزندتان از طریق تماس درباره بدن خود می‌آموزد، نقشه مرزهای بدن خود و در نهایت دنیای اطرافش را نیز (در ذهن) ترسیم می‌کند. مثلاً یاد می‌گیرد که "من به این بزرگی هستم و می‌توانم زیر صندلی به این بلندی جا بگیرم". این عمل او را هنگام بازی‌های بچه‌ های پیش‌دبستانی و بازی های فضایی و مکانی مثل پازل‌ها و مکعب‌ها، در جایگاه مناسبی قرار می‌دهد. این موارد بعدها برای درک ریاضیات و مفاهیم علمی نیز ضروری است. به زبانی ساده، لمس کردن فرزندتان طرح خوبی از بدن را (در مغز) گسترش می‌دهد که برای کشف و آموختن دنیا ضروری است و در طولانی مدت بر هوش او موثر خواهد بود.

ماساژ نوزاد روشی مناسب برای برقراری تماس پوستی

ماساژ نوزاد تجربه ای فوق‌العاده برای مادر و فرزند است که فوراً پس از زایمان می‌توانید آن را شروع کنید.

پیش از اینکه ماساژ دادن فرزندتان را شروع کنید، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

- زمانی از روز را انتخاب کنید که فرزندتان در حالت آرامش و هوشیار است (یعنی بیدار است و تماس چشمی برقرار می‌کند). برای اکثر نوزادان صبح‌ها بسیار مناسب است، زیرا نونهالان شب‌ها کمی بدخلق هستند. برای بچه‌های بزرگ‌تر، ماساژ دادن بهترین روش برای آماده‌سازی خوابیدن است.

- در اتاق گرم (خصوصاً در زمستان) بچه را برهنه کنید. در صورت لزوم، اگر هوا واقعاً سرد است، پوشک یا حتی پوشش بالاتنه او را درآورید.

- از چرب‌کننده مناسب مثل روغن یا پودر بچه استفاده کنید تا دست شما بتواند به آرامی روی پوست بچه حرکت کند. با مالیدن دست‌ها به یکدیگر جلوی صورتش در حالی که به او می‌گویید که می‌خواهید او را لمس کنید، روغن را در دست‌هایتان گرم کنید و به فرزندتان نشان دهید که می‌خواهید او را ماساژ دهید.

- بر اساس سن فرزندتان و اینکه تا چه اندازه به ماساژ عادت دارد، می‌توانید فقط نوازش یا ماساژ کامل بدن را انجام دهید. متوجه باشید که او از لمس کردنش چه حسی می‌گیرد.

روش های صحیح ماساژ نوزاد

۱-روش دوشیدن شیر

یکی در میان از بالای ران تا مچ پای فرزندتان را مالش دهید و همزمان از هر دو دست برای هر یک از پاهای فرزندتان استفاده کنید. با یک دست از بالای پشت ران شروع کنید و سپس محکم و آرام به سمت مچ پا بمالید. این حرکت باید مثل تقلید دوشیدن شیر از گاو باشد. همیشه یک دست را در تماس با پا نگه دارید. این حرکات را برای هر دو پا تکرار کنید.

۲- روش پارو زدن

اکثر کوچولوها با این نوازش آرام می‌شود. یک دست را درست زیر قفسه سینه فرزندتان قرار دهید و دستتان را به سمت ناحیه اندام تناسلی او حرکت دهید. پیش از اینکه دست خود را بردارید، دست دیگر خود را زیر قفسه سینه او قرار دهید و حرکات را تکرار کنید (تماس با بدن فرزندتان را حفظ کنید). این حرکات را چند بار تکرار کنید.

۳- روش فشار دادن انگشت ها

بسیار آرام انتهای هر یک از انگشتان فرزندتان را بگیرید (هر بار یک انگشت) و انگشت خود را به سمت انتهای انگشت فرزندتان بکشید، به آرامی بچرخانید و آن را فشار دهید. این کار را در حالی انجام دهید که شعر یا ترانه ای درباره انگشت ها برای فرزندتان می‌خوانید. به همین ترتیب تمام ده انگشت او را ماساژ دهید.