کارتون دیدن بچه ها، تاثیر شخصیت های کارتونی چقدره؟

همانطور که می دانید اکثر کودکان این روز ها مجموعه ای از سی دی های بن تن، اسپایدرمن، پاندای کونگ فوکار، هپی تری فرندز و بسیاری دیگر از کارتون ها و پویانمایی ها را نه تن ها نگهداری می کنند بلکه هر روز آن ها را مرور کرده و در خیالات خود با قهرمانان داستان همراه می شوند. قهرمانانی که با نیروی جادویی و از طریق خشونت و از بین بردن دیگران به خواسته های خود می رسند، خواسته ها و اهدافی که در ظاهر خوب است و به همین دلیل رسیدن به آن برای کودک تماشاچی مهم است نه راه رسیدن به آن! با ما همراه باشید.

مادر یکی از کودکان می گوید: پسری ۷ ساله دارم که از ۳ سالگی کارتون بن تن را تماشا می کند و آن قدر به این شخصیت کارتونی علاقه دارد که وسایل اتاق خوابش را براساس تصویر بن تن انتخاب کرده است. حتی وقتی برای اولین بار برای خرید لوازم التحریر رفته بود در میان دفتر ها و دیگر وسایل به دنبال طرح بن تن می گشت. «کرمی» ادامه می دهد:علاوه بر این در لحظات زندگی مدام یا خود را بن تن تصور می کند یا این که در موقعیت های مختلف می گوید اگر بن تن بود این کار را می کرد. یکی دیگر از مادران نیز عنوان می کند:از آنجایی که شاغل هستم، در طول روز پرستار از پسرم در خانه نگهداری می کند. برای این که بدون ما بهانه گیری نکند مجبور شده ایم مجموعه ای از فیلم ها و کارتون های موردعلاقه اش را تهیه کنیم تا سرگرم شود. «ملکی» ادامه می دهد:به گفته پرستارش یک روز بعد از تماشای کارتون مرد عنکبوتی، از کمد دیواری بالا رفت و وقتی با ممانعت پرستار روبرو شد عنوان کرد که نگران نباش من مردعنکبوتی هستم! وی خاطر نشان می کند:از آن روز دیگر اجازه تماشای کارتون های تخیلی را به او ندادم. هر چند که برایش سخت بود، اما بعد از گذشت مدتی دیگر سراغ آن کارتون ها را نگرفت.

خشونت در کودکی

مشاهده فیلم، تلویزیون و هر آنچه نیاز به درک و دنبال کردن دارد، حداقل نیازمند این است که پیش زمینه هایی از ذهن درک کننده و جهت دهنده برای این که مثلا یک داستان را دنبال کند و معانی را بفهمد، وجود داشته باشد. این در حالی است که این پیش نیاز در کودکان وجود ندارد و کودکان خیلی زود می توانند در معرض اطلاعات حاوی زیبایی شناسی و تحریک کننده مناسب برای حواس خود قرار بگیرند. یعنی حتی می شود با استفاده از اسباب بازی های بی ضرری که رنگی است و تحرک دارد و حتی کتاب های پارچه ای، کار را با نوزادان هم شروع کرد؛ بنابراین استفاده از فیلم و تلویزیون، هرچه دیرتر باشد، برای کودک بهتر است مگر این که فیلم ها نظارت شده و حاوی اطلاعات مناسب برای سن کودک باشد. «شیوا دولت آبادی» ادامه می دهد:از حدود سه سالگی است که بچه ها می توانند با نظارت والدین خود کارتون تماشا کنند یا چیزهایی ببینند که با توانایی تحلیل آن ها به سمت مثبت و زیبایی شناسی حرکت کند. این موضوع می تواند تاثیر مثبتی به ویژه زمانی که حافظه آن ها ماندگار شده است، داشته باشد. در نتیجه اگر با برنامه ریزی مناسب انجام شود، می تواند عرصه خوبی برای یادگیری و خلاقیت باشد. در عین این که مبالغه در دیدن انجام نشود و وقت زیادی را به صورت مصرف کننده مواد دیداری از جمله فیلم قرار ندهند، براساس اصول عصب شناسی بهتر است این تماشا خیلی طولانی نباشد، چون مغز اگر فقط مصرف کننده اطلاعات باشد، به صورت یکپارچه و کامل درگیر نمی شود و بسیار سطحی و عاطفی یک نیمکره را درگیر می کند. به همین دلیل می توانیم زندگی کودکان را صرف تن ها استفاده کردن اطلاعات نکنیم و به آن ها فرصت هایی بدهیم که از همه حواس به صورت خلاقانه برای رشد همه جانبه مغزشان استفاده کنند.

فیلم های خشن

کودکان پیام هایی را از راه حواس خود از دنیای پیرامون دریافت می کنند و با درک از فرهنگی که در آن رشد می کنند، این دریافت ها را برای خود معنا کرده، رشد می کنند و به این شکل است که شخصیت آن ها شکل می گیرد؛ بنابراین آنچه می بینند، اگر خشن باشد، می تواند برای شکل گیری شخصیت آن ها مخرب باشد. چون شخصیت در حال رشد به ویژه در سال های اول زندگی که واقعیت و خیال در آن قابل تفکیک نیست، از آنچه به شکل دیدن به کودک می رسد بسیار تاثیرپذیر است. در پژوهش های انجام شده برای مشاهده تاثیر تماشای خشونت در رفتار کودکان به ویژه در کودکان زیر هفت سال، مشاهده شده که دیدن یک صحنه پرخاشگری، برای مثال بازی با یک عروسک و پرتاب کردن آن، کاملا تقلید می شود. یعنی اگر خشونت مشاهده شود، خیلی زود الگوبرداری می شود. عکس این موضوع نیز صادق است؛ زمانی که یک کودک دیگر یا فرد بزرگسال، یک عروسک را نوازش کند، کودک با مشاهده این اتفاق، گرایش بیشتری به نوازش عروسک خود پیدا می کند.

خشونت در بزرگسالی

این آثار در عین این که به الگوهای رفتار تبدیل می شود، متاسفانه ماندگار هم هست و اگر کودکانی به صورت فراگیر و زیاد، شاهد خشونت در واقعیت یا دنیای تصویری باشند، در نوجوانی و بزرگسالی نیز گرایش به نشان دادن چنین رفتاری دارند. سطح رفتار یکی از آسیب هایی است که به کودکان وارد می شود و اگر فراگیر باشد، موضوع خشونت های فراگیر جمعی یا اجتماعی را نیز می تواند به وجود آورد. آسیب دیگری که دیدن صحنه های خشن به کودکان وارد می آورد، تغییر نگرش آن ها نسبت به خشونت است. یعنی تن ها به این شکل نیست که به صورت کورکورانه تقلید شود، بلکه در ذهن کودکان، خشونت حساسیت زدایی می شود به این معنا که آستانه دریافت راحت تر خشونت بالا می رود. معمولا در فیلم های خشن، چه فیلم هایی که تصویری از واقعیت و چه به صورت کارتونی و مبالغه شده در بیان باشد، کسانی که خشونت اعمال می کنند عواقبی برای رفتار خود نمی بینند، به این معنا که برای خشونت خود تنبیه نمی شوند تا به الگویی برای این موضوع تبدیل شوند که بهتر است انسان خشن نباشد؛ بنابراین این موضوع نیز به گستاخی و رهاشدگی که خشونت در ذهن کودکان ایجاد می کند، اضافه می شود. به این معنا که می گویند نه تن ها می توان خشن بود و دنیا خشن است، بلکه هیچ گونه پاسخی هم به خشونت داده نمی شود در نتیجه یک ترکیب بسیار آسیب زا و جدی از خشونت در ذهن کودک شکل می گیرد.

والدین

در صورتی که بخواهیم مسئولیت بزرگ تر ها، والدین و جامعه را در این باره مطرح کنیم، بدون شک باید گفته شود که کنترل فضای دیداری کودکان به ویژه فیلم، کارتون و... بسیار لازم است تا کودکان کمتر به آسیب های ناشی از آن ها دچار شوند. اگر کودکان شاهد صحنه های خشن هستند، وظیفه بزرگ تر ها این است که نظر مخالف خود را با این رفتار ها در بیان که این خشونت ارزش ما نیست و فقط سرگرمی است، ابراز کنند تا کودکان از این که در این چرخه یادگیری خشونت قرار گیرند، محفوظ بمانند. وی تصریح می کند:هر آن چه بتواند بسیاری از جنبه هایی که در زندگی واقعی به درد کودکان می خورد را رشد دهد و بتواند در قالب بیان تصویری خوب قرار گیرد مثل این که چه طور می توان با حیوانات مهربان بود یا این که چه طور می توان یک مشکل کوچک حرکتی را حل کرد یا آن چه ذهن را درگیر می کند و می تواند زیبایی شناسی داشته باشد و حواس را به زیبایی و با جاذبه نگه دارد تا انگیزه ای برای دیدن ایجاد کند.