ایجاد امنیت در کودکان، محیط خانه را دریابید

بچه ها باید بتوانند احساس کنند که خانه جایی است امن که در آن می توانند از تنش ها و فشارهای روزمره بیاسایند.

همیشه از والدینی شگفت زده می شویم که تدارکات مادی فرزندشان آنها را نگران می کند، ولی به فضای عاطفی که برای رشدشان بسیار اساسی تر است توجهی ندارند.

طوری در تبلیغاتی که هدفشان فروش اسباب و اثاث خانه است غرق می شویم که فراموش می کنیم مهم تر از محیط مادی مطلوب، خلق فضای عاطفی راحت برای فرزندانمان است.

البته خوب است که خانه جایی راحت و دلچسب باشد، ولی هیچ گاه مبلمان فانتزی، فرش های مجلل و یا وسایل الکترونیکی مدرن نمی تواند محیطی گرم و آرام را که در آن افراد با هم با محبت، مهربانی و احترام رفتار می کنند، ایجاد کند. این نکته را وقتی برای خرید پرده و یا رنگ اتاق خوابش مشوش می شوید به یاد بیاورید.

بچه ها باید بتوانند احساس کنند که خانه جایی است امن که در آن می توانند از تنش ها و فشارهای روزمره بیاسایند (بله حتی کودکان پیش دبستانی هم از بارهایی که به آنان تحمیل می شود، احساس فشار می کنند).

در خانه محیطی ایجاد کنید که فرزندتان در آن آسوده خاطر شده و از مشکلاتش رهایی یابد. باید کودک بتواند احساس کند هر قدر مسائل بد پیش برود او جایی ایمن و مصون دارد که می تواند آرامش داشته باشد.

بچه ها در همه حال به این آرامش فکری نیاز دارند، خواه زمانی که روز سختی را در مدرسه گذرانده و یا تجربۀ بسیار تلخی در زمین بازی داشته اند.؛ چه دوستانشان از نظر عاطفی آنان را طرد کرده باشند و یا بحثی ناخوشایند با دوستانشان داشته اند. این مسائل را نمی توان از بین برد بلکه وجود جای امن در خانه، اندکی تنفس و تجدید قوا برای آنان فراهم می کند.

آیا خانۀ شما برای فرزندتان جایی امن هست؟

اگرچه احساس ایمنی و راحتی کودکان بستگی به ارتباطی دارد که با والدینشان دارند، با این حال لوازم ایجاد این فضای امن و امان چیزهایی است بسیار فراتر از ارتباط خوب والدین با فرزندان.

جَو کلی منزل نیز یکی از آنها است یعنی طرز رفتار و عملکرد با همسر و با سایر فرزندان نیز اهمیت دارد. بچه ها باید در خانواده ای خوشحال و با محبت که در آن همه مهربان، نوازشگر و آرام هستند، پرورش یابند. کودکان از زندگی در محیطی پرآشوب، پرتنش، آشفته و غیرقابل پیش بینی آسیب می بینند.

از عوامل مهم دیگری که عطوفت و مهربانی خانه را بیشتر می کند، طرز ارتباط والدین با یکدیگر است (یا با همسر سابق به شرطی که هنوز به صورت منظم در زندگی فرزندتان حضور دارد).

بعضی والدین تصور می کنند اگر با فرزندانشان مهربان باشند، دیگر نحوۀ رفتار با همسرشان چندان اهمیتی ندارد. متاسفانه حتی بچه هایی که ارتباط مناسبی با هر یک از والدین دارند، آسیب می بینند.

وقتی آنان چنین شرایطی را می بینند یا می شنوند، یا وقتی می بینند یکی از دو طرف همیشه بر دیگری مسلط است، نگران و عصبی می شوند. درگیری دائم با تنش ها و جنگ و ستیزهای والدین به اختلالات رفتاری و عاطفی فرزندان دامن می زند.

احتمال اینکه بچه هایی که والدینشان پیوسته با هم در ستیزند دچار اضطراب و افسردگی یا مشکلات دیگر بشوند بیشتر از کودکانی است که والدینشان جر و بحث های خود را به حداقل رسانده اند.

اگر با همسرتان نمی توانید کنار بیایید، سعی کنید مسائل خود را با آرامش و مخصوصاً به طور خصوصی حل کنید و نگذارید اختلاف ها و تنش هایی که دارید زندگی فرزندانتان را تحت الشعاع قرار دهد.

اگر موفق به این کار نمی شوید باید از امدادگران حرفه ای کمک بگیرید. به همین ترتیب وقتی رابطۀ شما با یکی از فرزندان به معضلی بزرگ تبدیل شده باید به متخصص رجوع کنید. این قبیل طلب یاری از متخصصان نه تنها به خاطر آن فرزند بلکه به خاطر بقیۀ اعضای خانواده نیز هست.

پیش بینی پذیر بودن فضای خانه در زندگی نیز یکی دیگر از مؤلفه های فضای امن برای بچه ها است. آنها به خصوص وقتی کوچکتر هستند باید بتوانند نظم و ترتیب مشخص و قابل انتظاری در زندگی خانوادگی داشته باشند:

خواه برای موارد کوچکی همچون مشخص بودن موقع وعده های غذا و خوابیدن و تفریح و امثال آن، و خواه موارد مهم تری مثل مهمانی رفتن و برگزاری مراسم مذهبی و گذراندن تعطیلات بزرگ و نظایر آن.

البته اشکالی ندارد گهگاه غافلگیر شوند و مثلاً پدر یک باره تصمیم بگیرد شام را بیرون بخورد یا شبی متفاوت داشته باشد و در آن شب استثنایی قوانین به موقع خوابیدن ندیده گرفته شود، اما به خاطر داشته باشید که بچه ها از چیزهای آشنا و پیش بینی شدنی بیش از چیزهای غیرمنتظره خوششان می آید و همان ها کمکشان می کند که در زندگی خود احساس قدرت و تسلط بیشتری داشته باشند.

علاوه بر این باید تنش های بیرون از خانه مثل تنش های کار، بر محیط خانه تاثیر سوء نگذارد. در سال های اخیر این کار بسیار مشکل شده، زیرا مرز بین خانه و محل کار را پست الکترونیکی خدمات سریع پستی، ماشین های نمابر (فکس)، تماس تلفنی از راه دور و نظایر آنها، از میان برده اند.

اگر خانه را انباشته از فشارهای محیط کار کنید، نه تنها بر سلامت روحی خودتان بلکه بر همۀ اعضای خانواده تاثیر نامطلوب می گذارید.

ممکن است متوجه نباشید که پس از کار به پناهگاه نیاز دارید، در هر حال معنایش این نیست که فرزندتان هم باید شرایط پر فشار را تحمل کند و پناهگاهی نداشته باشد. خانه ای با جو سالم، محیطی است آرام و مطبوع که در آن همگان بتوانند استراحت کنند و شاد باشند، نه اینکه دنبالۀ محیط کار پر تنش و پر از آخرین مهلت باشد.

همین امر برای فشارهای ناشی از فعالیت های خارج از مدرسۀ بچه ها نیز صادق است. ایجاد فرصت هایی جهت کسب یا پرورش مهارت هایی فراتر از مدرسه خوب است به شرط آنکه برنامه های کودک طوری انباشته نشود که فشارهای غیر ضروری بر او وارد آورد.

خوب است بچه ها فعالیت های فوق برنامه داشته باشند، ولی بعد از مدرسه و آخر هفته، به فرصتی برای استراحت نیاز دارند که در خلال آن هیچ کار و فعالیتی نکنند. نوجوانانی که در کلاس های پر کار و مسئولیت شرکت دارند باید فرصت پیدا کنند فشار روزهای پر کار را تخلیه نمایند.

حمایت از کودکان در برابر سختی ها و تخطی های زندگی مدرن نیز وظیفۀ پراهمیت والدین به شمار می رود. وقتی کودکان پیش دبستانی یا دانش آموزان دبستانی خبر فجایعی از قبیل بلایای طبیعی، حمله های نظامی، یا اعمال تروریستی را می شنوند، عکس العمل فوری آنها نگرانی از امنیت خود و اعضای خانواده است.

وقتی فرزند کم سن و سالتان دربارۀ این نوع حوادث سؤالاتی می پرسد، به او اطمینان بدهید که برایش چنین اتفاقی نخواهد افتاد. کودکان مفهوم احتمالات را درک نمی کنند، بنابراین تلاش برای توضیح و تشریح اینکه احتمال فاجعه برای خانوادۀ شما بسیار کم است، حاصلی ندارد.

بهتر است از اعتماد صریح و بدون ابهامش نسبت به خودتان بهره گرفته و به او اطمینان خاطر کلی بدهید. در بحران های ملی یا جهانی با تماشای مداوم خبرهای تلویزیون به اضطراب و نگرانی های کودک دامن می زنید، هرچند به نیاز خودتان پاسخ می دهید ولی این کار فرزندتان را بسیار مضطرب می کند.

شما می توانید وقتی او در مدرسه یا در خواب است یا طوری که نتواند صدای تلویزیون را بشنود، خبرها را پیگیر بشوید. در مورد کودکان بزرگتر از آنان بپرسید آیا سؤالی دربارۀ آن رویداد دارد یا نه و بعد با اطمینان بخش ترین روش ممکن به وی پاسخ بدهید. در مورد کودکان بزرگتر از آنان بپرسید آیا سؤالی دربارۀ آن رویداد دارد یا نه و بعد با اطمینان بخش ترین روش ممکن به وی پاسخ دهید.

خانۀ شما باید برای فرزندتان همان بهشت امن و امان باشد، جایی که در آن احساس آرامش و امنیت کند و خودش را توسط والدینش در مقابل جهان، محافظت شده ببیند.