رشد اجتماعی کودک، بازی چقدر اهمیت دارد؟

مرکز مشاوره و روانشناسی شکرانه

انسان نیاز به حرکت و جنبش دارد و بازی بخش مهمی ازاین نیاز است. هرفرد برای رشد ذهنی و اجتماعی خود نیازمند اندیشه و تفکر است و بازی خمیر مایه‌ی این تفکر و اندیشه است. آمادگی جسمی و روحی برای مقابله با مشکلات بخشی از فلسفه‌ی بازی کودکان است؛ بنابراین بازی هرچه گسترده تر، پیچیده‌تر و اجتماعی‌تر باشد کودک از مصونیت روانی بیشتری برخوردار می‌شود. کشف دنیای اطراف بخش دیگری از فلسفه‌ی بازی است که کودک حس کنجکاوی خود را از این طریق ارضا می‌کند. بازی تن و روان کودک را واکسینه می‌کند و مسؤولیت اجتماعی و اقتصادی را که در آینده باید بدوش کشد به او می‌آموزد.

کودک با بازی کردن موقعیتی بدست می‌آورد تا اعتقادات؛ احساسات و مشکلات خود را پیدا کند و مهارت‌های زندگی را بیاموزد. رابرت وایت می‌گوید: ساعات زیادی را که کودکان صرف بازی می‌کنند نمی‌توان به هیچ وجه تلف شده تلقی نمود؛ بازی ممکن است شادی بخش باشد، ولی در دوران کودکی یک کار جدی است. بدون تردید بازی بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک محسوب شود.

- بازی دنیای کودکان است، بادنیای کودکان بازی نکنید.

- بازی مؤثرترین و پرمعنا تربپین راه یادگیری کودکان است.

- بازی یکی از بهترین راه‌های تربیت فرزند است.

- بازی منبع سرشار و غنی آموزشی است.

بازی درمانی یکی از روش‌های مؤثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی بازی نقش مؤثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی می‌توان به بسیاری از ویژگی ها، مسائل و رشد کودک پی برد. بازی‌های کودکان مختلف و نوع ویژگی‌هایی که از خود ظاهر می‌سازند تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. هر چند نوع بازی‌ها در گروه‌های سنی و بچه‌های گروه سنی مشترکاتی دارد، اما نوع شرکت کودک در بازی اهمیت ویژه دارد. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده می‌کند و تلاش می‌کند به تخلیه هیجانی او و حل و فصل مشکلات او در زندگی عادی‌اش بپردازد. ویرجبینا و اسلاین از بازی درمانگران مطرح در این زمینه هستند.

تعریف بازی

به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدف داری که به صورت فردی یا گروهی انجام بپذیرد و موجب کسب لذت و افناع نیاز‌های کودک شود بازی می‌گویند.

نقش بازی در رشد اجتماعی کودک:

موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می‌شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می‌دهد.

موجب شکوفایی استعداد‌های نهفته و بروز خلاقیت می‌شود.

همکاری، همیاری و مشارکت کودک توسعه می‌یابد.

با رعایت اصول و مقررات آشنا می‌شود.

همانند سازی با بزرگسالان را می‌آموزد.

با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت می‌کند.

رقابت را می‌آموزد و شکست را بطور واقعی تجربه می‌کند.

قدرت ابزار وجود پیدا می‌کند و از ترس، کمرویی و خجالت بیهوده رها می‌شود.

حمایت از افراد ضعیف را می‌آموزد.

نقش بازی در رشد عاطفی کودک:

نیاز به برتری جویی را ارضا می‌کند.

موجب ابراز احساسات عواطف ترس‌ها و تردید‌ها؛ مهرو محبت؛ خشم و کینه و نگرانی‌ها می‌شود.

تمایل به جنگجویی و ستیزه گری را کم می‌کند

((برون نگری)) کودک را افزایش می‌دهد.

نقش بازی در رشد جسمی کودک:

موجب رشد هماهنگ دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن می‌شود.

باعث تقویت حواس کودک می‌شود.

نیرو و انرزی بدن را به بهترین شکل مصرف می‌کند.

کودک به توانمندی‌های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می‌کند.

نقش بازی در رشد ذهنی کودک:

در یاد گیری زبان نقش بسزایی دارد.

در رشد هوشی کودک بسیار مؤثر است.

با مفاهیم ساخت؛ فضا و شکل آشنا می‌شود.

رفتار‌های هوشمندانه کودک تقویت می‌شود.

موقعیت استفاده از قوه‌ی تخیل در کودک به وجود می‌آید.

زمینه‌ی بهتری برای تفکر فراهم می‌کند.

انجمن کارشناسان بازی درمانی انگلستان (BAPT) درسال ۱۹۹۲ تاسیس شد تا برنامه‌هایی تنظیم کند و با هدایت کارشناسان بازی درمانی و کارفرمایان آن ها، به ثبت اطلاعات این کارشناسان و ساماندهی آموزش بازی درمانی بپردازد.

آیا کودک من مشکلی دارد؟

والدین و پرستاران کودکان هنگامی که کودک با مسئله‌ای روبه روست که سبب می‌شود غمگین، بی قرار، سرکش یا بی‌توجه شود و نتواند از عهده‌ی انجام کاری برآید، نگران می‌شوند. ممکن است شما نگران رشد کودک، درستی الگو‌های تغذیه، استراحت یا چگونگی برخورد او با خانواده و دوستان یا مشکلات او در مدرسه باشید. هر کودکی، منحصر به فرد است و خلق و خوی ویژه‌ی خود را دارد. اما گاهی در احساسات و رفتار خود با مشکلاتی رو به رو می‌شود که زندگی خود و اطرافیانش را دچار اختلال می‌کند.

بعضی از والدین و پرستاران، کمک و راهنمایی دیگران را دیر درخواست می‌کنند، چون نگران آن هستند که به خاطر رفتار نادرست کودک مورد سرزنش قرار گیرند. احساس مسئولیت نسبت به مشکلات و پریشانی‌های کودک، بخش طبیعی مراقبت از اوست. این واقعیت که شما تعهد دارید آغازگر روند یافتن مشکل و حل آن باشید، بخش مهمی از کمک به کودک تان است.

بازی درمانی چیست؟

این تکنیک براساس انعکاس رفتار کودک است. باید احساسات کودک را طوری شناسایی کرد و آن را به کودک منتقل کرد که کودک نسبت به اعمال و رفتار خود آگاه شود. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده می‌کند و تلاش می‌کند به تخلیه هیجانی او و حل و فصل مشکلات او در زندگی عادی‌اش بپردازد.

بازی درمانی یکی از روش‌های مؤثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی بازی نقش مؤثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی می‌توان به بسیاری از ویژگیها، مسائل و رشد کودک پی برد. بازی‌های کودکان مختلف و نوع ویژگی‌هایی که از خود ظاهر می‌سازند تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. هر چند نوع بازی‌ها در گروه‌های سنی و بچه‌های گروه سنی مشترکاتی دارد، اما نوع شرکت کودک در بازی اهمیت ویژه دارد. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده می‌کند و تلاش می‌کند به تخلیه هیجانی او و حل و فصل مشکلات او در زندگی عادی‌اش بپردازد. ویرجبینا و اسلاین از بازی درمانگران مطرح در این زمینه هستند.

بازی درمانی به کودکان کمک می‌کند تا احساسات منفی و رویداد‌های ناراحت کننده‌ای را که نتوانسته‌اند با آن‌ها کنار بیایند، درک کنند. به جای استفاده از روش‌های درمانی رایج بزرگسالان مانند گفتگو و توضیح درباره‌ی چیزی که سبب ناراحتی آن‌ها شده است، از بازی برای برقراری ارتباط به شیوه‌ی خود بهره می‌گیرند، بدون آنکه احساس کنند دارند بازجویی یا تهدید می‌شوند.

کاربرد:

جهت درمان کودکان ناسازگار و کسانی که نسبت به حل مسائل مربوط به سازگاری مشکل دارند استفاده می‌شود.

محیط بازی‌درمانی:

محیط بازی باید ثابت باشد و در واقع شامل یک محدوده بسته که عمدتاً یک اتاق مخصوص است که از لحاظ روشنایی و دما در جای مناسبی از ساختمان قرار داشته باشد. بچه‌ها باید در محدودة اتاق بازی کنند و هیچیک از اسباب‌بازی‌ها را نباید از اتاق خارج کنند.

برای هر جلسه درمان یکسری اسباب‌بازی از قبل تهیه می‌شود و در نظر گرفته می‌شود که عمدتاً شامل نوزاد عروسکی، بطری شیر نوزاد، مداد رنگی، سربازان عروسکی، تفنگ عروسکی، تعدادی عروسک‌های کاغذی که بیانگر اعضای خانواده باشد، خانه عروسکی، خمیر‌های بازی و توپ است که در اختیار بچه‌ها قرار داده می‌شود و می‌گوییم: ((هر بازی که دوست داری انجام بده))

انواع بازی:

کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی‌های خود؛ بازی‌های مختلفی را تجربه می‌کنند. عواملی که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارد عبارتند از: تفاوت‌های فردی؛ میزان سلامتی سلامتی؛ سطح رشد جسمی و حرکتی؛ بهره‌ی هوشی؛ جنسیت؛ خلاقیت؛ فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی.

برهمین اساس بازی به انواع گوناگون تقسیم می‌شود.

۱ - بازی‌های جسمی: از قدیمی‌ترین نوع بازی‌ها ست؛ به ابزار مخصوص نیازمند است؛ هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می‌شود؛ برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتار‌های نا آرام و پرخاشگری توأم با عصبانیت کودک را کاهش می‌دهد.

۲ - بازی‌های تقلیدی: کودک به تقلید نقش‌هایی می‌پردازد که آن‌ها را باور کرده است. معمولاً بهترین شخصیت‌ها برای شروع ایفای نقش؛ والدین؛ برادران؛ خواهران و دوستان هستند. کودک از ایفای نقش لذت برده و تجربه کسب می‌کند. در دوره‌ی دبستان بیشتر نقش معلمان را تقلید می‌کند؛ در حالی که در دوره‌ی نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می‌کند و به تقلید رفتار همسالان می‌پردازد که این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شدن با گروه‌های اجتماعی و ایفای نقش‌های واقعی زندگی.

۳ - بازی‌های نمایشی: کودک در تقلید از بزرگتر‌ها از لباس و وسایل مخصوص آن‌ها نیز استفاده می‌کند؛ مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده؛ عینک او را به چشم می‌زند و یا دختر بچه‌ای که کفش پاشنه دار مادر را پوشیده و به زحمت راه می‌رود.

۴ - بازی‌های نمادی: زمانی که کودک دستیابی به ابزار و وسایل مورد نیازخود را غیر ممکن می‌بیند؛ نیاز‌ها و آرزو‌های خود را با استفاده از وسایل مورد نیاز خود را غیر ممکن می‌بیند؛ نیاز‌ها و آرزو‌های خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می‌کند. برای مثال بر تکه‌ای چوب سوار شده؛ این طرف و آن طرف می‌رود؛ مانند این که سوار بر اسبی شده و آن را هدایت می‌کند. این نوع بازی‌ها یکی از بهترین شیوه‌های بازی درمانی محسوب می‌شوند.

۵ - بازی‌های آموزشی: مهمترین وسیله آموزش کودک؛ استفاده از وسایل بازی مناسب است؛ مانند مکعب‌های چوبی که کودک با جورکردن و دسته بندی کردن آن‌ها می‌تواند با مسائل اساسی، اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه‌ی کوچک اسباب بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیت‌های موجود زندگی می‌توان استفاده کرد. بازی‌های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می‌شوند؛ به شرط آن که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و مسیر آن را او تعیین کند.

۶- بازی‌های خلاقیتی: کودک از طریق به وجود آوردن چیزی؛ عقاید و احساساتش را اظهار می‌کند؛ مانند نقاشی؛ موسیقی؛ خمیر بازی؛ شن بازی و یا استفاده از لغات که او را قادر می‌سازد تا در آینده داستان؛ شعر و نمایشنامه بنویسد.

بازی درمانی چگونه می‌تواند به کودک من کمک کند؟

بازی برای رشد اجتماعی، احساسی، شناختی، فیزیکی، زبانی و پرورش خلاقیت همه‌ی کودکان حیاتی است. بازی سبب تحکیم آموخته‌ها در تمامی کودکان و نوجوانان حتی برای آن‌هایی که در برقراری ارتباط گفتاری مشکل دارند، می‌شود. بازی درمانی به روش‌های مختلف به کودکان کمک می‌کند.

کودکان از راه بازی، پشتیبانی عاطفی دریافت می‌کنند و مطالب زیادی درباره‌ی احساسات و اندیشه‌های خود می‌آموزند. گاهی تجربه‌های سخت و آسیب‌زای گذشته را در بازی‌های خود دوباره به نمایش می‌گذارند تا درک درست تری از آن‌ها به دست آورند و بتوانند تسلط بیشتری بر آینده داشته باشند.

همچنین می‌توانند بیاموزند که چگونه روابط و کشمکش‌های شان را با شیوه‌های بهتری مدیریت کنند. بازی درمانی می‌تواند نتایجی کلی، مانند کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس یا نتایج خاص، همچون تغییر رفتار و بهبود روابط با اعضای خانواده و دوستان داشته باشد.

در جلسات بازی درمانی کودک من چه اتفاقی روی می‌دهد؟

کارشناس بازی درمانی کودک شما، مجموعه‌ی بزرگی از اسباب‌بازی‌ها را در اختیار او می‌گذارد تا اسباب بازی مورد نظرش را از آن میان انتخاب کند. این مجموعه می‌تواند شامل ابزار نقاشی و کاردستی یا بازی‌های نمایشی خلاق، شن و آب، گل، پیکره‌های کوچک انسانی یا جانوری، ابزار‌های موسیقی، عروسک و کتاب باشد. کارشناس بازی درمانی به کودک شما کمک می‌کند با استفاده از این مجموعه و بدون ارائه‌ی توضیحات مستقیم گفتاری، به بیان احساسات خود بپردازد.

کارشناس بازی درمانی چه می‌کند؟

کارشناسان بازی درمانی، در زمینه‌های متفاوت رشد و وابستگی کودک آموزش‌های جامعی دیده اند. آن‌ها یاد گرفته اند که چگونه از بازی به عنوان وسیله‌ای برای درک کودک و برقراری ارتباط با او در زمینه‌ی احساسات، افکار و رفتارش استفاده کنند. آن‌ها نخست با دقت به نگرانی‌های شما در مورد کودک تان و خانواده گوش می‌سپارند. سپس با مراجعه به تجربه‌های خود، تنش‌های موجود در خانواده را درمی یابند و آن گاه به کودک کمک می‌کنند تا به درک درستی از آن‌ها دست یابد. ممکن است کارشناسان نیاز داشته باشند اطلاعات بیشتری از مدرسه یا دیگر شخصیت‌های بزرگسال پیرامون کودک به دست آورند. توانایی‌ها و نقاط ضعف کودک تان از سوی این کار شناسان ارزیابی می‌شود.

کارشناس بازی‌درمانی به شما خواهد گفت که به کودک تان درباره‌ی بازی درمانی چه بگویید و چگونه به پرسش‌های او پاسخ دهید. آن‌ها ممکن است به شکل انفرادی یا با همکاری مجموعه‌ای از کارشناسان به درمان بپردازند و امکان دارد به شما پیشنهاد کنند برای بخش‌هایی از روند درمان به کارشناسان دیگری مراجعه کنید. این بخش حتی ممکن است کارشناسی برای پشتیبانی از والدین را نیز شامل شود. گاهی، کارشناسان بازی درمانی در اتاق بازی کودک و در حضور او با والدین به گفتگو می‌پردازند. بعضی ازکارشناسان بازی درمانی که آموزش‌های ویژه‌ای دریافت کرده‌اند، ممکن است به آموزش والدین بپردازند تا با به کارگیری روش‌های کودک محور، رابطه‌ای بهتر با کودک خود برقرار کنند.

بازی درمانی چه مدت به طول می‌انجامد؟

دوره‌ی درمانی بعضی از کودکان کوتاه است (به عنوان مثال ۱۲ جلسه). اما در صورتی که مشکلات کودک پیچیده باشد یا مدتی طولانی دچار تنش باشد، به جلسات درمانی بیشتری نیاز خواهد بود. در چنین وضعیتی، بعضی کارشناسان به مدت دو سال یا بیشتر به درمان کودک می‌پردازند. بیشتر جلسات، هفته‌ای یکبار برگزار می‌شود و برگزاری منظم آن‌ها در یک روز ویژه و ساعت و مکان مشخص، در جلب اعتماد کودک بسیار مهم است. جلسات برنامه‌ریزی نشده و نا منظم می‌تواند پیشرفت درمان کودک را مختل کند

والدین چگونه می‌توانند کمک کنند؟

نقش شما در پشتیبانی از کودک تان در روند بازی درمانی بسیار مهم است.

ثابت قدم باشید و کودک تان را تشویق کنید در جلسات به طور منظم حضور یابد.

از کودک تان نپرسید در جلسات چه می‌گذرد. با این کار کودک را تحت فشار قرار می‌دهید تا مسائلی را توضیح دهد که خودش نیز در فهم آن‌ها مشکل دارد.

از کودک خود نخواهید که مودب باشد و رفتار او را زیر ذره بین نگذارید.

درمان برای «خوب بودن» یا «بد بودن» نیست. کودک شما باید در بیان احساسات "بد" خود بدون سانسور و آزاد باشد.

پافشاری نکنید که کودک مسئله‌ی خاصی را بیان کند. زمان بازی‌درمانی، زمان ویژه‌ی کودک و کارشناس بازی‌ درمانی است و آن‌ها باید در بیان احساسات به شیوه‌ی خود آزاد باشند. دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را در جلسه‌ی جداگانه برای کارشناس بازی‌ درمانی مطرح کنید.

بازی ممکن است لباس‌های کودک را کثیف کند. بهتر است هنگام بازی لباس‌های کهنه‌ی کودک را به او بپوشانید تا اضطرابش به حداقل برسد. migna.ir در هر جلسه‌ی درمان ممکن است رفتار‌هایی رخ دهد که اوضاع را بدتر از پیش کند. اگر در مورد خاصی نگرانی دارید، آن را با کارشناس بازی‌ درمانی در میان بگذارید. می‌توانید هر سوالی که ذهن تان را مشغول می‌کند، در دوره‌ی اجرای بازی‌ درمانی از کارشناس بپرسید.

توصیه‌هایی برای والدین:

۱- به بازی کودکان اهمیت دهیم؛ زیررا زندگی آن‌ها دربازی؛ شکل واقعی به خود می‌گیرد.

۲- تلاش کنیم تا بازی‌های کودکان متناسب با فرهنگ و ارزش‌های خانواده باشد.

۳- با دقت در تفکرات خلاق و پویایی کودکان در حال بازی می‌توانیم با چگونگی شخصیت آن‌ها بیشتر آشنا شویم.

۴ - در بازی کودکان دخالت نکنیم، اما راهنما و کمک کننده خوبی باشیم.

۵ - با همبازی شدن با کودکان راه دوستی‌ها را باز کنیم و راه پنهان کاری‌های دوره‌ی نوجوانی را ببندیم.

۶- کاری کنیم که بازی به صورت تجربه‌ای لذت بخش در ذهن کودک باقی بماند.

۷ - برای متوقف کردن بازی از امرو نهی استفاده نکنیم.

۸ - با توجه به روحیه‌ی کنجکاو کودک؛ به گونه‌ای او راهنمایی کنیم که به تفکر مثبت و اندیشه خلاق و سازنده دست یابد.

۹ - مراقب باشیم که محیط بازی موجب آسیب جسمی؛ فکری و یا روانی نباشد.

۱۰ - در انتخاب نوع بازی؛ جنس و توانایی‌های فرزندانمان توجّه کنیم.

۱۱- نوع و مدت زمان بازی فرزندانمان را طوری کنترل کنیم که از فشار‌های هیجانی و روحی بیش از حد دور باشد (به ویژه بازی‌های رایانه‌ای).

۱۲ - برای انتخاب الگو‌های صحیح؛ زمینه‌ی مناسبی را برای بازی‌های تقلیدی کودکانمان فراهم نماییم.

۱۳ - از محدود کردن کودک در هنگام بازی بپرهیزیم.

۱۴ - وسایل بازی را متناسب سن و رشد جسمی و ذهنی کودک تهیه کنیم.

۱۵ - آداب اجتماعی و چگونگی رفتار با دیگران را ضمن همبازی شدن با کودکان می‌توانیم به صورت غیر مستقیم به آن‌ها بیاموزیم.

۱۶ - به مطالب و نحوه‌ی بیان کودکان در بازی به خوبی توجّه کنیم، زیرا احساسات و مشکلات زندگی واقعی آن‌ها دربازی منعکس می‌شود.

۱۷ - برای انتخاب همبازی‌های خوب؛ فرزندانمان را غیر مستقیم راهنمایی کنیم؛ زیرا رفتار‌های یک همبازی خوب تأثیر بسیار مثبتی در آینده‌ی او خواهد داشت.

۱۸ - اگر در حضور فرزندمان با وسایل موجود در خانه برای او اسباب بازی (ماشین؛ عروسک و ...) بسازیم؛ ارتباط عاطفی میان ما و کودکمان تقویت خواهد شد.

۱۹ - برای تقویت حس همکاری و مسؤولیت پذیری فرزندانمان با او توافق کنیم که پس ار باری؛ اسباب بازی‌های خود را جمع کرده و سرجایش بگذارد وگرنه دفعه بعد اجازه استفاده از آن‌ها را نخواهد داشت.

۲۰ - از فرزندانمان بخواهیم که اجازه دهد تا همبازی هایش از اسباب بازی‌های او استفاده کنند؛ زیرا این کار موجب تقویت حس نوع دوستی و تسهیل در ارتباط با دیگران میشود.

۲۱ - اسباب بازی گران قیمت ممکن است وسیله بازی مفیدی نباشد. هنگام خرید توجّه داشته باشیم که اسباب بازی باید بتواند قدرت خلاقیت و سازندگی فرزندانمان را رشد دهد. وسایل بازی جور کردنی؛ پازل‌ها؛ خمیر بازی؛ گل رُس و... اسباب بازی‌های مناسبی به شمار می‌روند.

۲۲ - اگر کودکان در هنگام بازی باهم اختلاف پیدا کردند اجازه بدهیم خودشان مشکل را حل کنند. در صورتی که اختلاف در صورتی که اختلاف تشدید شود فقط آن‌ها را از هم جدا کنبم و هرگز از یکی از طرفین؛ جانبداری نکنیم.

۲۳ - در محیط بازی گروهی مثل زمین بازی کودکان در پارک‌ها؛ اجازه دهیم بچه‌ها با هم دوست شوند و بازی کنند؛ از وارد شدن به محیط بازی کودکان بپرهیزیم

۲۴ - از همبازی شدن کودکان با افراد بزرگتر از خود به ویژه ((نوجوانان و جوانان)) اکیداً جلوگیری کنیم.

۲۵ - کودکان همواره نیازمند بازی هستند؛ پس اسباب بازی‌های مناسب هر مکان را همراه خود داشته باشیم.

۲۶- کودکان باید به مجموعه‌ای ازبازی‌های جسمی؛ اجتماعی؛ عاطفی و ذهنی بپردازند.

هنگامی که فقط یکی از بازی‌ها را انجام می‌دهند (مثلاً بازی‌های رایانه ای)؛ از رشد اجتماعی؛ جسمی وعاطفی محروم شده و احتمال بروز عصبانیت و پرخاشگری در آن‌ها افزایش می‌یابد.

shokranehcc@