چگونگی رفتار با کودکان، دو تا پنج سالگی

اگر کودک، آن‌قدر بزرگ شده است که دریابد چه کاری باید و چه کاری نباید انجام دهد، ولی بدرفتاری می‌کند، صرفا باید پیامدهای کارش را به او نشان دهید و البته، به یاد داشته باشید که گهگاه، پسرفت نیز وجود خواهد داشت. اگر او می‌داند که چه کاری خارج از مقررات است، ولی باز هم بر انجام آن پافشاری می‌کند، روش‌های زیر می‌توانند مفید باشند. درباره کارهایی که کودک اجازه دارد، و کارهایی که اجازه ندارد، انجام دهد، کاملا قاطع و روشن باشید. با خودتان جایگزین‌هایی همراه داشته باشید. هنگامی که می‌خواهید به محیط جدیدی مانند اتاق انتظار یا خانه یک دوست بروید، وسایلی مانند کتاب یا اسباب بازی، به همراه خود ببرید تا کودک خود را مشغول نگه دارید. هنگامی که او بر دست زدن یا برداشتن چیزی خارج از برنامه اصرار می‌ورزد، دست او را محکم بگیرید و قاطعانه، نه بگویید. سپس، به هیچ ترتیبی، تسلیم نشوید و به اجازه المس آن را به او ندهید. بکوشید، فعالیت دیگری را جایگزین آن کنید و یاد بسپارید که کلید درست انجام دادن این کار، ثبات قدم است. در صورت لزوم، او را به جای دیگری که بتوانید توجه او را به چیزی دیگری جلب کنید و یا کار دیگری برای او تدارک ببینید، ببرید.

1- مقاومت کردن را به او آموزش دهید

دستش را بگیرید و به یک شیء ممنوعه نزدیک کنید، سپس، قاطعانه نه! بگویید و دستش را عقب بکشید. این کار را سه یا چهار با انجام دهید. حتما اگر بار دیگر توانست از دست زدن به اشیاء خودداری کند، او را شدیدا تشویق کنید.

۲- از محرومیت موقت استفاده کنید

اگر کودک خردسال شما از اجرای دستوراتتان خودداری می‌کند و بر انجام تمام کارهایی که او را منع کرده‌اید، اصرار می کند، به او بگویید: «وقتی که به تو گفتم که به لامپ دست نزن گوش نکردی. بنابراین جریمه‌ات اینه که یک دقیقه بی حرکت همون‌جا بشینی، سپس، حتما نظارت کنید که این کار را انجام دهد.

چگونه با کودکی که اشیاء را می‌اندازد کنار بیاییم؟

کودک، پرتاب اشیاء را به صورت آزمایشی آغاز می‌کند و صرفا می‌خواهد، ببیند با انجام این کار چه اتفاقی می‌افتد. نوزاد، بصری‌اش را روی زمین می‌اندازد و گریه می‌کند و شما به سرعت آن را بر می‌دارید؛ بزودی این کار به صورت یک بازی در می آید. در آغاز، آن را به صورت یک رفتار یادگیری در نظر بگیرید؛ ولی به آن توجه زیادی نکنید، چون در غیر این صورت، این رفتار را تقویت می‌کنید و کودک به این نتیجه می‌رسد که بازی جالبی است و شما به این نتیجه می‌رسید که در حال دیوانه شدن هستید.

اگر کودک شما به طور مداوم، اشیاء را می‌اندازد، روش‌های زیر را به کار برید:

1- شیء افتاده را بلند کنید و به کودک برگردانید

گاهی او صرفا توانایی در دست گرفتن راهنوز خوب به دست نیاورده است و در حال تمرین کردن آن است. ولی هنگامی که به دست گرفتن را آموخت، انداختن را نیز یاد می‌گیرد.

2- به آن بی‌توجهی کنید

وقتی انداختن به صورت بازی کودک در آمد و شما از آن خسته شدید، آن را دائم به کودک برنگردانید. شیء را روی زمین رها کنید و توجه او را به چیزی دیگری جلب کنید.

3- در مورد کودکان بزرگ‌تر، شیء را به آن‌ها برگردانید

ولی بگویید: «اگر دوباره اونو بندازی، مدتی مال من میشه.» سپس، هنگامی که روی زمین افتاد، آن را برای چند دقیقه نزد خود نگه دارید. این روش، هنگامی نیز که سر میز شام کودک دائم اسباب بازی‌ها با قاشق و چنگال‌ها را می‌اندازد، موثر است.

پرتاب کردن اشیاء توسط کودک

با این‌که این روش نیز نوعی از آزمایش و وسیله‌ای برای رشد مهارت‌های کودک است، ولی نمی‌توان به آن بی‌اعتنایی کرد و آن را نادیده گرفت؛ زیرا خطرناک است.

۱- قاطع باشید

هنگامی که کودکتان چیزی را بر روی زمین می‌اندازد، با صدای بلند و روشنی بگویید: «نه، اونو ننداز!»

۲- کودک را به طور موقت از آن شیء محروم کنید

اگر کودک باز هم به انداختن ادامه داد، آن را از دستش بگیرید و مدت دو دقیقه در دست خود نگه دارید. اگر باز هم ادامه داد، تمام روزه کودک را از آن شیء محروم کنید.

۳- کودک را به طور موقت بیرون ببرید

اگر نمی‌توانید، شیء را دور کنید و کودک را از آن محروم کنید، کودک را از آنجا بیرون ببرید و او را در حالت محرومیت موقت نگه دارید. روش تصحیح بیش از حد استفاده کنید. او را وادارید که آنچه را به هم ریخته درست کند. برای مثال، اگر سنگ‌های باغچه را به این سو و آن سو پرتاب کرده است، او را وادارید که دو برابر سنگ‌هایی را که پرتاب کرده است، جمع کند. در صورت لزوم، دستش را بگیرید و او را راهنمایی کنید که چطور کاری را که خراب کرده است، درست کند. تصحیح بیش از حد می تواند، عذرخواهی از افرادی که کودک آن‌ها را آزرده کرده و یا اشیاء آن ها را شکسته است، باشد؛ مثلا اگر چیزی را شکسته است، می‌توانید او را وادار کنید که تکه‌های آن‌ را جمع کند.

سرو صدا راه انداختن کودک

کودکان خردسال، دوست دارند سر و صدا راه بیندازند و از این کار لذت می‌برند. این کار جالب است، ولی اغلب به شدت اعصاب والدین را خراب می‌کند. در این حالت، افزون بر این‌که باید بازدارنده باشید، لازم است خلاق نیز باشید: اشیایی را که با زدن بر روی آن‌ها سر و صدا راه می‌اندازند، برای کودک فراهم کنید. اسباب بازی های مانند طبل و میزهایی که به این منظور طراحی شده‌اند و یا قاشق چوبی، کتری کهنه، چکش پلاستیکی و سینی به او بدهید. اشیاء پلاستیکی با الاستیکی کم‌تر اعصاب شما را خراب می‌کنند. برای او روشن کنید که روی چه چیزی می‌تواند بزند و سر و صدا راه بیندازد: «بابی وقتی روی طبلت می‌زنی، صدای قشنگی داره، ولی نباید با قاشقت روی میز بزنی.»

سرو صدا راه انداختن کودک

۱- موقعیت‌ها را تعیین کنید

اطمینان یابید که کودک می‌داند چه موقع می‌تواند و چه موقع نمی‌تواند سر و صدا راه بیندازد. ممکن است سرو صدا راه انداختن درخانه خوب باشد، ولی در رستوران یا خانه پدر بزرگ کار خوبی نیست. برخی از والدین، هنگامی که در حال تهیه شام هستند به کودکشان کاسه یا بشقاب می‌دهند تا با آن سر و صدا را بیندازد. به این ترتیب، همه چیز در آشپزخانه به خوبی و خوشی پیش خواهد رفت.

۲- پیامدهای کار کودک را به او نشان دهید

اگر نمی‌توانید سر و صدای کودک را تحمل کنید و می‌خواهید که متوقف شود، شیئی را که کودک با آن سر و صدا راه می‌اندازد، برای مدت معینی از دسترسی او خارج کنید.

نق زدن کودک

نق زدن همیشه والدین را آزار می‌دهد. کلمات و مواردی که کودک درباره آن نق می‌زند، زیاد مهم نیستند، بلکه تحمل لحن نق نق پایان ناپذیر اوست که دشوار است. معمولا نق زدن در حدود سنین سه و نیم سالگی به اوج خود می‌رسد، ولی اگر راه‌حل فوری برای آن نیابید تا سنین دبستان نیز ادامه خواهد یافت. ما نمی‌خواهیم درباره علل بروز این مشکل بحث کنیم (پاره‌ای از متخصصان بر این باورند که نشانه نابالغی، لوس شدن یا بی‌امنیتی است، در حالی که عده دیگر می‌پندارند که ناشی از اضطراب است) بلکه بر آنیم که نشان دهیم چگونه با آن برخورد کنید.

1- برای پیشگیری از عادت شدن، بکوشید پیش از آنکه تثبیت شود، آن را درمان کنید

در مورد شما نیز، مانند بیشتر افراد، ممکن است کودکتان بیش از یک‌بار سعی‌کند تا بتواند توجه شما را جلب کند. برای آن‌که او همیشه برای به دست آوردن توجه شما نیاز به پرت کردن حواس شما از کار دیگری نداشته باشد، اطمینان یابید هر روز به مدت معینی به کودک خود توجه کامل می‌کنید. در این هنگام هیچ کار دیگری انجام ندهید، بلکه صرفا با کودک باشید. تمام توجه خود را به کودک معطوف دارید (مگر این که کودک نق بزند).

2- او را مشغول کنید

از یک کودک نو پا، انتظار نداشته باشید که زمان فراغت خود را مفید بگذارند. بکوشید به او فعالیت‌ها و انتخاب‌هایی را ارائه دهید. هنگامی که کودکان کسل‌اند، اغلب نق زدن را آغاز می‌کنند؛ چون هیچ کار بهتری برای انجام دادن ندارند. از پیش بیندیشید. فعالیت‌هایی را برای او پیدا کنید و نشان دهید که چگونه با اشیاء جدید بازی کند و چند کار سبک در خانه برای او در نظر بگیرید. بگذارید علایق کودک، راهنمایی شما باشند و با توجه به علائق او برنامه‌ریزی کنید. متعجب خواهید شد که یک کودک نوپا چقدر می‌تواند برای خودش و برای شما کار انجام دهد. افزون بر آن، کودک نوپا در طی انجام این کارها، چیزهایی زیادی یاد می‌گیرد.

3- سریع پاسخ دهید

سعی‌کنید که وقتی به گونه‌ای مناسب، می‌کوشد تا با شما سخن بگوید، سریع به او توجه کنید. صبر نکنید تا کودک ناچار شود، برای آن‌که سؤال یا درخواستش را پاسخ بدهید، نق بزند. هنگامی‌که بلافاصله نمی‌توانید به او پاسخ دهید، به او بگویید می‌شنوم چه می‌گویی یک ثانیه دیگر جوابت را می‌دهم یا اینکه توجهش را به سوی خود جلب کنید، در چشم‌هایش نگاه کنید و با اشاره انگشت به او بگویید: «یک دقیقه صبر کن.» مشکلی که می‌خواهید بر آن غلبه کنید این است که نیاز به نق زدن را در او از بین ببرید. اگر باید به مدت نامحدودی صبر کند، ناچار می‌شود، دست به کار ناشایسته‌ای بزند تا توجه شما را به دست آورد. سریع کارتان را تمام کنید و به او بگویید: « ممنون از اینکه صبر کردی! حالا می‌تونم به حرف‌های تو گوش کنم.»

4- به او یاد بدهید که چگونه درخواست کند

بگذارید، کودک تفاوت بین نق زدن و صحبت طبیعی را دریابد. در صورت امکان صدای نق زدن کودک را روی نوار ضبط کنید و بگذارید صدای خودش را که در حال نق زدن است، بشنود. نقش بازی کنید و به او نشان دهید که راه صحیح درخواست، چگونه است. وقتی مطمئن شدید که می‌فهمد نق زدن یعنی چه، برای او روشن کنید که نق زدن پذیرفته نیست.

5- با تحسین، رفتار کودک را تقویت کنید

به او یاد دهید که چگونه توجه شما را جلب کند و سپس، هنگامی که به آن شکل رفتار کرد، او را تحسین کنید. حتی به کودک دو ساله نیز می‌توان یاد داد هنگامی که وسط کار یا حرف شما پرید، بگوید ببخشید و تا پایان حرف یا کار شما در صورت که زیاد منتظر نشود، صبر کند. مهم‌تر آن‌که، به او بگویید: از روشی که سؤالت رو پرسیدی، خیلی خوشم اومد!»

6- اجازه ندهید کودک با نق زدن پیروز شود

اگر نق زدن کارساز باشد، کودک به استفاده از آن به عنوان روشی برای به دست آوردن خواسته‌هایش ادامه خواهد داد.

7- به حرفی که می‌گویید، عمل کنید

بسیار روشن سخن بگویید و روی حرفتان بایستید. اگر کودک از قوانین خانه آگاه باشد، خواهد دانست که این روش، باعث شکست دادن و تجدید نظر در تصمیم شما نخواهد شد. برای مثال، اگر بداند که قبل از شام، خوردن تنقلات ممنوع است، هر بعد از ظهر، غر زدن را برای خوردن شیرینی آغاز نخواهد کرد؛ زیرا می‌داند که آن را به دست نخواهد آورد (البته این به معنای آن نیست که شما نمی‌توانید، در موقعیت‌های خاصی قوانین را تغییر دهید، ولی در این موقعیت‌ها به او بفهمانید که حالت استثناء است.)

8- به گونه‌ای رفتار کنید که حتما آن کار را انجام دهد

به او بگویید: «وقتی سوالت رو جواب میدم که درست بپرسی!» آنقدر جمله تان را تکرار کنید که کودک پاسخ مناسب را بدهد.

9- از نادیده گرفتن سنجیده بهره گیرید

هنگامی که می‌خواهید به درخواست کودک پاسخ نه! بدهید، آن را بگویید و به آن پایبند باشید. به درخواست‌ها و نق زدن‌های مکرر کودک بی توجهی کنید و به یاد بسپارید که این رفتار کودک، پیش از آن‌که بهتر شود، بدتر خواهد شد. برای نمونه، فرض کنیم کودکتان از شما می‌خواهد که او را برای بازی به بیرون ببرید و شما می‌گویید: «نه، چون دارم شام درست می‌کنم». در این هنگام وسیله‌ای برای بازی به او بدهید و نسبت به تمامی نق زدن‌های او بی‌توجهی کنید. هنگامی که کودک دست از نق زدن برداشت، به او کمی توجه کنید و نشان بدهید که این کار، شما را خرسند کرده است.

10- از محرومیت موقت استفاده کنید

وقتی که کودکتان نق زدن را آغاز کرد صرفا به او بگویید: جوابت رو داده‌ام، ممکن است بتونی از هر کسی با نق زدن خواسته‌ات رو به دست بیاری، ولی در مورد من نمی‌تونی. سپس، به او فرصت دهید: «وقتی نق زدن رو بس کردی، بیا تا با هم حرف بزنیم و در مورد کودکان نوپا، او را از زمین بلند کنید و جای دورتری که می‌توانید او را ببینید، مثلا روی صندلی مخصوص نق زدن بنشانید؛ به گونه‌ای که احساس تبعید شدن بکند. به نق زدن و گریه کودک بی‌توجهی کنید و در صورت لزوم، دوباره تکرار کنید: «وقتی نق زدنت تموم شد بیا تا با هم صحبت کنیم!» اگر کاملا به گریه کردن و نق زدن خاتمه نداد ولی به نظر می‌رسید که واقعا سعی خودش را می‌کند، پس از چند دقیقه به او اجازه دهید که نزد شما بیاید.