راه های پرورش خلاقیت، خط خطی کردن کودک

هنر تنها راهی است که کودکان می‌توانند وجود خود را از طریق آن ابراز کنند و از این جهت که فعالیت‌های هنری قبل از مهارت‌هایی مانند نوشتن و خواندن و تفکر انتزاعی جلوه می‌کند، اغلب بزرگسالان بیشتر به این بخش معطوف می‌شوند. فعالیت‌های هنری مانند نقاشی وابسته به سنین تحولی کودک است. کودک در مراحل سنی مختلف به مهارت‌های گوناگونی دست می یابد که در ذیل به شرح مختصر آن‌ها می پردازیم. لازم به ذکر است که این سنین به طور کلی ارائه شده اند و هر کودکی وابسته به آهنگ رشد و تحول فردی‌اش می‌تواند تفاوت‌هایی با سایرین داشته‌باشد. مراحل مذکور به این شرح می‌باشند:
مرحله‌ی خط خطی کردن یا اشکال قورباغه‌ای:
در این مرحله که از حدود ۲ تا ۴ سالگی است کودکان از این که خطوطی را بر کاغذ می‌کشند خیلی متعجب می‌شوند.
- آنها زمان خیلی زیادی را برای تمرین دادن و رشد مهارت‌های حرکتی شان صرف می‌کنند.
- در ابتدا دایره ، سپس مربع و از آن به بعد قادرند که سایر اشکال هندسی را ترسیم کنند.
- تلاش می کنند که دنیای ذهنی و تصورات درونی خاص خودشان را نقاشی کنند.
- ممکن است با انگشت اشاره چیزهایی را که کشیده‌اند نشان داده و نام ببرند.
مرحله‌ی پیش - طرح واره‌ای:
در حدود ۷ سالگی است و کودکان قادر می‌شوند که به موارد ذیل دست یابند.
- چیزهایی را ترسیم می‌کنند که برای سایرین قابل تشخیص هستند. این موارد می‌توانند افراد یا اشیا باشند.
- تمایل زیادی برای استفاده از رنگ‌های مختلف دارند و به نوعی مجذوب رنگ‌ها می‌شوند.
- می‌توانند بین اجزا و بخش های مختلف یک نقاشی روابط مرتبط و با معنا و واضحی برقرار کنند.
- به دنبال این هستند که برای نقاشی‌هایشان نمره ای به دست آورند و از معلمان یا والدین و.. به دنبال تایید آن نقاشی‌ها می‌گردند.
- ممکن است به سادگی دست از نقاشی بکشند چرا که زود خسته می‌شوند.
- فعال هستند، از دیگران می خواهند که فقط خودشان کارهایی را انجام دهند، بی‌طاقت و پرشور هستند و برای یادگیری شتاب دارند‌، خود محوری و خود میان بینی دارند و اصولاً عمل گرا هستند .
- خیلی تخیلی هستند و گرایش به این دارند که در یک زمان بر روی یک موضوع کار کنند.
- به دنبال این هستند که برای به تصویر کشیدن ایده‌هایشان راه‌هایی را پیدا کنند.
مرحله‌ی طرح‌واره‌ای:
این مرحله حدود ۷ تا ۹ سالگی است و کودکان در این سنین واجد ویژگی های ذیل هستند .
- از نمادها و نشانه‌ها به طور فزاینده‌ای استفاده می‌کنند به طور مثال از رنگ تیره برای نشان دادن شب استفاده می‌کنند.
- کمتر خود محور هستند.
- هنوز یک ادراک واقعی از محیط شان ندارند به طور مثال ممکن است که در نقاشی‌شان آسمان را در افق به زمین متصل نکنند.
- هماهنگی بین چشم و دست‌ها به طرز چشمگیری رشد پیدا کرده‌است و مهارت‌های حرکتی خوبی دارند.
- مدت زمان توجه کافی دارند.
- دارای حس شوخ طبعی هستند.
- بازی‌های خود را به تفکیک دو جنس، مجزا می‌کنند پسرها تمایل دارند که با پسرها و دخترها تمایل دارند با دخترها بازی کنند.
- برای هر شخص یا شی یا موضوعی در نقاشی هایشان ویژگی‌های خاصی را نشان می دهند به طور مثال اگر مادر عینک می‌زند و موهای مجعد دارد کودک این ویژگی‌ها را درنقاشی لحاظ می‌کند.
مرحله واقع بینی :
این مرحله حدود ۹ تا ۱۲ سالگی است و کودکان در این مرحله واجد صفات ذیل هستند:
- خیلی تحت تاثیر همسالان خود هستند
- جزئیات خیلی زیادی را در نقاشی‌های خود به کار می‌برند. در نقاشی‌های خود از سمبل‌ها و نمادها استفاده می‌کنند.
- تفاوت های فردی قابل ملاحظه ای دارند و آن را در نقاشی‌ها نشان می دهند.
- رفته رفته دارای ارزش‌هایی می‌شوند و آن ارزش‌ها را رشد و افزایش می‌دهند.
- تمایل دارند که هر کاری را بی‌عیب و نقص و به طور کامل انجام دهند و در این خصوص وسواس زیادی از خود نشان می‌دهند.
مرحله ی شبه طبیعت گرایی :
کودکان در این سنین که از حدود 12 تا 14 سالگی می‌باشند دارای این ویژگی‌ها هستند:
- در خصوص کارها و آثار خود خیلی دید انتقادی دارند و آن‌ها را ارزشیابی می‌کنند.
- سبک و روشی مانند بزرگسالان دارند و برای بیان ایده ها و حالات خود به طرز بزرگسالانه‌ای عمل می‌کنند.
- تفاوت‌های فردی، جسمانی، ذهنی و روانی، هیجانی و اجتماعی خیلی زیادی دارند.
- در صورت یک انتخاب گروه کلاس های هنری را خودشان انتخاب می کنند و در این سنین، آخرین فرصت‌ها برای یادگیری هنر است.
- خود آگاهی و هشیاری آنان به طرز قابل ملاحظه‌ای رو به رشد است.
- خیلی تمایل دارند که با گروه همسالان خود همانند سازی کنند که همین عامل ، خود به خود می تواند مانعی برای خلاقیت آنها به شمار آید.

پیشنهاداتی برای والدین و معلمان در خصوص هنر و خلاقیت هنری در کودکان
- بزرگسالان می‌توانند سبک‌های مختلف هنری مانند امپرسیونیسم، کوبیسم و.. را به کودکان نشان داده و توضیحاتی در مورد این گونه سبک‌ها و آثار هنری ارائه کنند باید به کودکان یاد داد که بیان آزاد ایده‌ها و هیجانات و احساسات مهمتر از پدید آوردن نقاشی ها یا آثار تقلیدی و کپی کردن آن‌هاست.
- هیچگاه کار و اثر یک کودک را با مدل‌هایی که ایده آل تصور می‌کنید مقایسه نکنید. آن‌ها هنوز کودک هستند و نباید آثارشان با آثار خیلی خوب یا آن چیزی که در ذهن دارید مورد قیاس قرار گیرند.
- طرح‌ها و پروژه‌هایی برای آن‌ها تدارک ببینید که تکمیل و اجرای آنها فقط محدود به یک راه نشود.
- هنر را به عنوان یک زنگ تفریحی به کار نبرید فعالیت های هنری جایگاه خاص خودشان را دارند و باید به کودکان این موضوع را آموزش داد.
- مواد و وسایل و ملزوماتی که برای کار هنری نیاز می باشد را برای آنان فراهم نمایید.
- اگر در کارهای هنری پیشنهاداتی و ایده هایی دارید مطرح کنید اما اجازه بدهید که تصمیم‌های نهایی را خود کودک اختیار کند.
- در مورد آثار و کارهای هنری در زمان‌های مختلف با آن‌ها صحبت کنید نه این که هر وقت آن‌ها مشغول به کار بودند در آن خصوص گفتگو کنید.
- از آن‌ها بخواهید که درباره‌ی کارها و آثار و ایده‌هایشان با شما صحبت کنند.
- به جای این که به محصول نهایی و انتهای کار آنها نگاه کرده و اهمیت بدهید باید که به تلاش کودک و یکتایی و منحصر به فرد بودن اثر او توجه کرده و آن را تشویق کنید.
- به انحصاری‌بودن، یکتایی و منحصر به فرد بودن اثر کودک و راه و روش کار وی توجه نمایید و حتماً از جملات یا عباراتی استفاده کنید که نقش تشویقی آن متناسب کودک باشد.
- به آن‌ها فشار وارد نکنید که فلان وسیله یا ابزار کار را به کار ببرند یا طرحی را که می‌گویید اجرا کنند. کودک می‌باید از اختیار و آزادی برخوردار باشد. شما باید به جریان و فرایند کار توجه نمایید تا به محصول و نتیجه‌ی کار.