تیک عصبی در کودکان، علت چیست؟

تیک های عصبی، نوعی حرکات و انقباض های عضلانی غیرارادی هستند که می توانند حداقل برای مدتی فرد را دچار مشکل کند و یا تبدیل به یک عادت رفتاری شوند. « تیک » در واقع، یک نوع حرکت سریع،‌ ناگهانی، تکرار شونده، ناموزون و قالبی به صورت صوتی و یا حرکتی و همچنین به شکل گذرا، مزمن و یا عصبی می باشد.

تیک های صوتی و حرکتی
تیک های اصواتی، مثل سرفه کردن، صاف کردن گلو، بالا کشیدن بینی، غر غر کردن، … می باشند و تیک های حرکتی، نوعی تیک های رفتاری هستند مانند شانه بالا انداختن، پلک زدن، تنگ کردن چشم ها، تکان های شدید سر یا شانه، شکلک در آوردن، تکان دادن سر به طرفین یا به بالا و پایین، چین دادن به پیشانی و یا بینی، مکیدن لب ها، مکیدن انگشت و ناخن، درآوردن زبان از دهان، کندن مو،… تیک های حرکتی در دوره کودکی معمول هستند و طبق گزارش آماری انجمن روانپزشکی امریکا، حدود پنج الی بیست و چهار درصد از کودکان دارای نوعی تیک هستند و در سنین ۷ تا ۱۱ سالگی بیشترین تیک ها را نشان می دهند.

تیک های گذرا و مزمن و عصبی
تیک های گذار، تیک هایی هستند که تاز شروع شده اند و معمولا نیازی به درمان ندارند و در دوره استرس آور عود می کنند. این تیک ها، معمولا در سنین سه و چهار سالگی شروع می شوند و به کودک کمک می کنند تا انرژی عصبی خودش را آزاد کند. اکثر این تیک ها در کمتر از یک سال از بین می روند. بهتر است والدین توجهی به این تیک ها نداشته باشند، چون تمرکز بر آنها باعث تشدید آن می شود. تیک های گذرا، نیاز به درمان خاصی ندارند فقط باید والدین متوجه باشند که این حرکات، حرکات غیرارادی هستند و نمی‌توان با تهدید، این حرکات را کم کرد. آنها را نادیده بگیرید و سرزنش و تنبیه نکنید، چرا که اضطراب او را بیشتر خواهید کرد. اگر می خواهید این تیک ها تبدیل به عادت نشوند می توانید از روش ها پیش گیرانه و درمانی که در انتهای مقاله آمده است، استفاده نمایید.تیک های مزمن، تیک هایی هستند که بیش از یک سال ادامه پیدا کرده اند. این نوع تیک ها پایدارند و معمولا انقباض های عضلانی در آنها شدید است. این تیک ها اکثرا به صورت حمله های دوره ای صورت می گیرند و شدت آنها در مدت زمان خاصی متفاوت می باشد، گاهی زیاد و گاهی کم هستند، گاهی برای مدتی محو می شوند ولی دوباره بعد از مدتی پدیدار می شوند.اگر تیک ها بیشتر از ۶ ماه طول بکشد یا شدت شان به حدی باشد که مانع از انجام کارهای روزمره فرد شود یا در جایی از بدن فرد باشد که رفتار او را مختل سازد یا حرکات تیک آن قدر شدید باشد که فرد را ناراحت سازد، مسلماً نیاز به درمان پیدا می کند. این تیک ها ممکن است با درمان کمتر شده و از بین بروند و هر از گاهی خود را نشان دهند و معمولاً تا سنین ۱۷-۱۸ سالگی کاهش پیدا می‌کنند، پس جای نگرانی نیست. بی‌توجه بودن و بی‌تفاوتی نسبت به عملکرد بچه‌ها در کاهش آن مؤثر است و در مواردی که تیک طولانی ‌مدت شود نیاز به درمان دارویی است که تحت نظر روانپزشک این داروها برای مدتی تجویز می‌شود تا تیک کاهش پیدا کند.تیک های عصبی، رفتارهای تیکی هستند که در زمان های فشارهای عصبی افزایش می یابند، از این رو به آنها تیک های عصبی می گویند. وقتی فرد به طور ارادی می خواهد تیک های عصبی را کنار بگذارد، آن کاهش پیدا می کند ولی از بین نمی رود. تیک های عصبی معمولا وقتی کودک مشغول فعالیتی است یا آرامش دارد، کمتر مشاهده می شود و در بسیاری از اوقات کودک یا از آن اطلاعی ندارد یا قادر به کنترل آن ها نیست.

علل و چگونگی کاهش و درمان تیک ها
در کنار مبحث احساسات سرکوب شده و یا تعارضات درونی، ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی در ایجاد تیک ها دخیل می باشند. تیک ها به مرور زمان ممکن است تغییر شکل دهند. به همین دلیل باید به عوامل ایجاد کننده آن توجه کرد و آنها را شناسایی کرد. عوامل ژنتیکی، وسواس، افسردگی، بیش فعالی، محیط های پر تنش و اضطراب زا، استرس های مزمن و حتی بیماری های عفونی و مزمن… می توانند در بروز تیک ها موثر باشند. در برخی از آنها علل ژنتیکی دخیل است و در برخی دیگر، تقلید و یا اضطراب موجب آن شده است.ابتدا به عواملی که ممکن است موجب ناراحتی و یا نگرانی کودک شده است توجه کنید عواملی مانند عقب نماندن از تکالیف درسی، مشکلات زناشویی شما، انتظارات بالای شما از او، مشکلات رفتاری والدین با یکدیگر، حتی قهر والدین با یکدیگر. باید این مساله را توجه داشت که در مورد تیک های کوتاه مدت، بی توجهی خوب جواب می دهد اما در مورد تیک های عصبی بی توجهی والدین نمی تواند موجب شود تا آن خودبخود رفع شود. تیک مزمن اگر با بی توجهی خانواده روبرو شود ممکن است در تحصیل و مهارت های اجتماعی و حتی اعتماد به نفس و عزت نفس، کودک را دچار مشکل کند.

برای درمان و یا کاهش تیک ها سعی نمایید
- موقعیت های فشار آور را کم کرده و با او مهربان باشید. زیرا تعداد تیک ها با کاهش فشار روحی کم می شود نه با سرزنش شما.
- کودکان وقتی خسته هستند بیشتر تیک از خود نشان می دهند، پس مراقب استراحت کودکان باشید.
- خونسرد باشید تا فشار روانی بیش از حد به کودک وارد نکنید.
- انتظارات بیش از حد درسی یا ورزشی یا مهارتی از او نداشته باشید.
- بیشتر از سرزنش او را در موفقیت هایش تشویق نمایید.
- فعالیت هایی مثل نقاشی، موسیقی، و بازی ها… می تواند در ترک این عادات موثر باشند.
- فعالیت هایی همچون بازی ها یا برنامه های نشاط آور را در زندگی بیشتر کنید تا تخلیه هیجانی بیشتری را تجربه نماید.
- درآغوش گرفتن و نوازش نیز میزان اضطراب کودک را کم می نماید.
- بیشتر تیک های عصبی به استرس و اضطراب ربط دارند. ایجاد آرامش از طریق ورزش های تنفسی به مرور زمان این عارضه را کاهش یا برطرف خواهد کرد.
فرد مبتلا را دعوا و یا مسخره نکنید، به جای آن رژیم غذایی و یا شیوه زندگی او را تغییر دهید.
- بخاطر تیک ها، کودک را از مهمانی یا سایر جمع های اجتماعی محروم ننمایید تا مهارت های اجتماعی اش کاهش پیدا نکند.
- در زمان هایی که کودک تیک دارد به او کم توجهی کنید و وانمود کنید این حرکات را نمی بینید، در زمان هایی که تیک نشان نمی دهد به او توجه و نگاه مثبت کنید و او را نوازش کنید.
محیط خانه را آرامش بخش نمایید.
- فرزندان از اضطراب والدین خود، اضطراب را دریافت می کنند پس مراقب اضطراب خود بوده و آن را کاهش دهید.
- آموزش مهارت های اجتماعی و تقویت اعتماد به نفس کودک را مد نظر داشته باشید.
- تحقیر، سرزنش و مقایسه کودک با دیگر کودکان را از رفتارهای خود حذف نمایید.