اسپاسم معده در بارداری، دلایل آن

گرفتگی ناگهانی عضلات شکمی را اصطلاحاً اسپاسم معده یا روده می ­نامند. بسته به شدت گرفتگی و اینکه در کدام قسمت بدن اتفاق می­افتد، فرد اسپاسم را به صورت تک انقباض عضلانی یا درد معده احساس می­کند.
در اغلب موارد، اسپاسم معده به خودی خود خطری ندارد اما می­تواند نشانۀ یک بیماری پیش زمینه­ای باشد، در این مقاله با شما دربارۀ دلایل بالقوه گرفتگی معده در دوران بارداری گفتگو خواهیم کرد.

دلایل اسپاسم معده
بطور کلی روند بارداری موجب تغییرات هورمونی فراوانی می شود که به مشکلات و ناراحتی های بسیاری می انجامد. در اینجا به ۱۱ دلیل بروز اسپاسم در معده اشاره شده است، اگر دلیل پیدایش بیماری را بدانید، می­ توان راهی برای درمان آن نیز بیابید.
کشیدگی عضلانی
فعالیت زیاد عضلات شکمی، گرفتگی ایجاد می­کند. احتمال بروز اسپاسم ناشی از کشیدگی عضلانی در افرادی که ورزش­های شدید و مکرر به ویژه دراز و نشست و کرانچ (ورزش مربوط به عضلات شکم) انجام می دهند، بیشتر است. این نوع گرفتگی، علائم دیگری نیز دارد که عبارتند از:
- تندرنس (ایجاد درد در یک نقطه در پی فشاردادن همان نقطه) در ناحیه شکم
- دردی که حتی با حرکت تشدید می شود
کم آبی
از بین رفتن الکترولیتهای بدن در پی کم ­آبی ناشی از تعریق، اسهال و استفراغ ممکن است به اسپاسم عضلانی در سراسر بدن از جمله معده منجر گردد. زیرا عضلات برای اینکه به درستی عمل کنند به الکترولیت­هایی نظیر کلسیم، پتاسیم و منیزیم نیاز دارند، در صورت فقدان این الکترولیت­ ها، کارکرد عضله با مشکل مواجه شده و یا حتی متوقف خواهد شد. کم آبی با علائمی همراه است که به آنها اشاره خواهیم کرد:
- تشنگی شدید
- سردرد
- سرگیجه
- ادرار زرد تیره
گاز
ایجاد گاز در معده موجب اسپاسم روده می­شود زیرا بدن سعی می­کند گاز را دفع کند، موارد زیر از دیگر نشانه های گاز در معده هستند:
- تورم یا نفخ در معده
- درد شدید معده
- احساس پُری
- احساس نیاز به دفع گاز
بیماری التهابی روده
این بیماری ­ها، مانند کرون و کولیت زخمی یا اولسروز (UC)، بیماریهای مزمن التهابی هستند. کرون می­تواند همه قسمتهای دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد اما کولیت رخمی فقط بر رودۀ بزرگ تاثیر خواهد گذاشت. در هر دو مورد، التهاب، اسپاسم روده ایجاد می­کند. علائم دیگر بیماری­های التهابی روده عبارتند از:
- اسهال
- کاهش وزن
- گرفتگی و درد شکم
- خستگی
- تعریق شبانه
- یبوست
- احساس زور و فشار گویی که شخص نیاز به اجابت مزاج دارد
سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نیز یک بیماری مزمن است و در روده بزرگ بروز می­ کند. این بیماری مانند بیماری التهابی روده­ای بافت روده را تغییر نمی­ دهد اما علائم مشترکی دارند:
- درد یا گرفتگی معده
- احساس ورم
- یبوست
- اسهال (گاهی اوقات یبوست)
- دفع گاز معده
ورم معده و التهاب معده­ای روده­ای
ورم معده (گاستریت) و التهاب معده­ای روده­ای (گاستروانتریت) هر دو التهاب معده هستند، اما در دومی روده نیز دچار التهاب می­شود. عفونت­هایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، ویروس نورواک و روتاویروس معمولا این شرایط را ایجاد می­کنند. سایر نشانه­های این بیماری عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- اسهال (تنها در نوع التهاب معده­ای روده­ای مشاهده می­شود)
- دل درد
- نفخ
کولیت عفونی
کولیت به دلیل ایجاد سوزش و التهاب موجب گرفتگی عضلات شکم شده و منجر به اسپاسم می­گردد. باکتریهایی نظیر کلوستردیوم، سالمولنا و ایشرشیاکلی و انگل ژیاردیا باعث کولیت می­شوند.
ورم روده و کولیت ایسکمیک
گاهی اوقات کولیک ناشی از کمبود خون در روده کوچک و بزرگ است. اسپاسم در این نوع کولیت نیز رخ می دهد.
یبوست
در شخص مبتلا به یبوست، روده در پاسخ به فشاری که از داخل وارد می شود، متورم شده و گرفتگی پدید می آید.
انسداد روده (قولنج الیاوسی)
انسداد زمانی رخ می­دهد که روده به دلایلی از قبیل عفونت، التهاب، عمل جراحی اخیر (به ویژه در شکم)، مصرف مواد مخدر، بیماری شدید و عدم فعالیت بدنی "تنبل" شود. انسداد موجب انباشتگی مایعات و هوا در روده شده و با تورم و درد همراه است.
فلج معده (گاستروپارزی)
فلج معده اساسا همان قولنج یا گرفتگی است که در معده رخ می­دهد. این بیماری در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع است و به ویژه پس از خوردن غذا موجب گرفتگی و درد معده می­شود.

اسپاسم معده در دوران بارداری
اسپاسم معده یک اتفاق رایج در دوران بارداری و معمولا عارضه­ای بی­ خطر است، اما اگر دچار درد یا اسپاسم های مداوم یا مکرر هستید، به پزشک مراجعه کنید.
برخی دلایل اسپاسم در بارداری عبارتند از:
گاز
گاز یکی از علائم رایج در دوران بارداری است و دلیل آن ترشح پرژسترون در بدن به منظور مراقبت از بارداری و شل شدن عضلات بدن از جمله عضلات روده­ای است. به این ترتیب روند هضم در بدن کند شده و گاز تولید می­گردد.
سایر علائم عبارتند از:
- نفخ
- درد شدید معده
- احساس پُری
- نیاز شدید به دفع گاز
انقباضات براکستون- هیکس
انقباضات براکستون- هیکس که اغلب در سه ماهه آخر بارداری رخ می ­دهد معمولا با درد زایمان اشتباه گرفته می­شود با این تفاوت که به جای درد چیزی شبیه به انقباض شدید عضله احساس می­شود و از نظر توالی زمانی منظم نیست. این انقباضات خطری ندارند ولی بهتر است در صورت بروز به خصوص اگر به طور منظم اتفاق بیفتد، به پزشک مراجعه شود.
حرکت جنین
به هنگام حرکت یا غلت ­زدن کودک، به ویژه در سه ­ماهۀ دوم بارداری، احساسی شبیه به اسپاسم معده ایجاد می­شود. در این مقطع کودک هنوز به اندازه­ای بزرگ نشده است که بتوان حرکات او را به صورت یک لگد قوی احساس کرد بلکه چیزی شبیه به اسپاسم یا انقباض ناگهانی معده حس می­شود.
کشیدگی عضلات
عضلات معده برای اینکه بتوانند در دوران بارداری خود را با جنین انطباق دهند، کشیده می­ شوند. لذا هنگامی که می ­خواهند به وضعیت اولیه خود بازگردند، نوعی انقباض ایجاد می­گردد. کشیده شدن عضلات شکمی موجب درد خفیف و درد مداوم (درد لیگامان گرد) شود که در دوران بارداری امری کاملا طبیعی و عادی است.
مراجعه به پزشک:
در بسیاری از موارد اسپاسم معده مشکل خاصی ایجاد نکرده و اغلب بدون درمان بر طرف می­شود. اگر اسپاسم معده دردناک باشد یا مکرر اتفاق بیافتد، می­تواند نشانه­ای از یک مسئله پزشکی جدی­ تر باشد. در صورت بروز این علائم به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ
- خون در حرکات روده
- درد شدید، به خصوص درد قفسه سینه
- اسپاسم معده طولانی مدت یا تکراری
- تب
- تنگی نفس
اگر اسپاسم معده، فعالیت های روزمره شما را مختل کرده و یا موجب ناراحتی شود، باید به پزشک مراجعه کنید.

درمان خانگی
می­توانید از درمان­های خانگی برای رهایی از اسپاسم معده استفاده کنید، برخی درمانهای خانگی با درمان عامل پیش زمینه ­ای و بعضی دیگر با شل کردن عضلات معده به بهبود اسپاسم کمک می­کنند. از آنجا که درمانهای خانگی همگی در دوران بارداری قابل استفاده نیستند برای اطمینان بیشتر اگر در این دوران به اسپاسم معده مبتلا شدید، حتما با پزشک مشورت کنید.
گرم نگه ­داشتن
گرما می ­تواند به آرامش عضلات معده و به طور ویژه به درمان کشیدگی عضلات کمک ­کند اما گرمای بیش از اندازه موجب گرفتگی در عضلات خواهد شد.
ماساژ
ماساژ به عضلات معده آرامش می بخشد.
چای بابونه
چای بابونه موجب آرامش معده و کنترل اسپاسم شده و نیز برای نفخ و دفع گاز نیز مفید است.
الکترولیت
اگر اسپاسم معده ناشی از کم آبی بدن باشد، می­توانید با مصرف موز و یا نوشیدنی­های ورزشی الکترولیت­ های از دست رفته را جایگزین کرده و به اسپاسم خود پایان دهید. اما اگر سابقه نارسایی کلیوی دارید، بعضی الکترولیت ها، به خصوص پتاسیم منجر به افزایش خطرناک رسوبات خواهند شد. همچنین در صورت بروز سرگیجه یا ضعف ناشی از کمبود آب بدن که نشان می­ دهد بدن مقدار زیادی آب از دست داده است، باید به نزدیک ­ترین مرکز درمانی مراجعه کرد تا مایعات از دست رفته به صورت وریدی جایگزین شده و مانع از ایجاد شوک و آسیب به قلب، کبد، مغز و کلیه ­ها گردد.
مسکن ها
اگر اسپاسم معده شدید و دردناک باشد، مسکّن­های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن مؤثر است. البته باید در مصرف این داروها محتاط عمل کرد زیرا ایبوپروفن و داروهای مشابه می ­توانند باعث ایجاد زخم معده و آسیب به کلیه شوند. مصرف بی­ رویۀ استامینوفن نیز منجر به آسیب کبدی و حتی نارسایی کبدی خواهد شد. اگر احساس می ­کنید مقدار مشخص شده در برچسب دارو برای تسکین درد شما کافی نیست باید به پزشک مراجعه کنید.
ضد اسید
اسید معده یکی از دلایل بروز گاستریت یا بیماری ورم معده است که خود باعث ایجاد اسپاسم معده می­شود. در این موارد، ضد اسیدها یا مهارکننده­ های پروتون پمپ که کار اصلی آنها کاهش پایدار اسید معده است، به بهبود اسپاسم کمک می­کنند.
استراحت
اگر کشیدگی یا فشار عضله موجب بروز اسپاسم شده باشد، تقلیل فعالیت و استراحت معده برای تسکین درد مفید است.
سایر درمان ها
اسپاسم به دلیل گاز، کم آبی، و کشیدگی عضلانی رخ می­دهد و معمولا در منزل قابل درمان است. در غیر اینصورت یا اسپاسم شدید معده باید به پزشک مراجعه شود. پزشک ابتدا عامل زمینه ­ساز را مشخص و آن را درمان می ­کند. راه­های درمان اسپاسم عبارتند از:
- تجویز آنتی بیوتیک برای درمان ورم معده یا التهاب معده­ای-روده­ای ناشی از باکتری
- دسته دارویی به نام آمینوسالیسیلات­ها برای درمان التهاب زخمی روده بزرگ و برخی موارد بیماری کرون
- کورتیکواستروئیدها برای التهاب زخمی روده بزرگ و بیماری کرون
- داروهای ضد اسپاسم در صورت ابتلا به سندرم رودۀ تحریک ­پذیر یا اسپاسم بسیار شدید که سایر درمانها موثر واقع نمی­شود.

پیشگیری
اگراسپاسم معده ناشی از بیماریهایی مانند التهاب روده یا سندروم روده تحریک­پذیر باشد، می­توان با درمان عامل پیش­زمینه­ ای از بروز اسپاسم پیشگیری نمود. پیشگیری از اسپاسم معده ناشی از کشیدگی عضله، گاز و یا کم آبی بدن با رعایت موارد زیر امکان ­پذیر است:
- ورزش صحیح. اگرچه انجام تمرینات سخت عضلانی برای بدن مفید است اما ورزشهای خیلی سخت یا غیراصولی به بدن صدمه می­ زند. به درستی ورزش کنید و در صورت لزوم به بدن استراحت بدهید.
- به اندازۀ کافی آب بنوشید. از دست دادن الکترولیت­ها به علت کم آبی باعث اسپاسم معده می­شود. لذا نوشیدن آب به کاهش اسپاسم کمک می­کند.
- تغییر رژیم غذایی در پیشگیری از اسپاسم معده ناشی از گاز، سندروم روده تحریک پذیر یا التهاب معده مؤثر است.
- اگر گاز عامل اسپاسم معده باشد، مصرف فیبر را محدود کنید. استفاده از مواد غذایی حاوی فیبر در بهبود یبوست ناشی از سندروم روده تحریک ­پذیر و گاستریت (ورم معده) کمک می­کند.
- محدود کردن غذاهای تند و پرادویه که موجب تحریک معده و تشدید اسپاسم می­شود.
- غذاهای چرب نیز اسپاسم را تشدید می­کند و باید محدود شود.
- اگر مبتلا به بیماری التهابی روده هستند در مورد رژیم غذایی مناسب با پزشک مشورت کنید.
خلاصه اینکه:
در برخی مواقع، اسپاسم معده صرفاً به دلیل حرکت طبیعی عضلات رخ می­ دهد و به راحتی در منزل قابل درمان است، اما در مواردی می ­تواند علامت یک مشکل پیش ­زمینه­ ای باشد که برای درمان باید به پزشک مراجعه نمود. در صورتی ­که اسپاسم معده شدید و مداوم باشد و یا بیشتر از چند روز به طول بیانجامد و یا با تب، خون در مدفوع یا استفراغ، تهوع و استفراغ مکرر، اسهال و استفراغ همراه گردد، مراجعه به پزشک الزامی است.