کنترل کودک نوپا، سرزنده است و مهار نمی شود

دوران نوپایی یک کودک سرزنده و پر از شور و هیجان می‌تواند خیلی پرزحمت باشد. اما تعریف یک بچهٔ سرزنده چیست؟ همهٔ کودکان نوپا همیشه مشغول هستند، آنها مشغول بالا رفتن و پریدن و پرتاب چیزها هستند، اما بچهٔ سرزنده بچه‌ای است که می‌تواند به بالای کمد لباس اتاق شما برسد. همهٔ کودکان نوپا «نه» می‌گویند، اما «نه‌های» یک کودک سرزنده بلندتر و زیادترند و الم‌شنگه‌های او طولانی‌تر و شدیدتر هستند. بچه‌های سرزنده قطعاً چالش‌برانگیز هستند، اما راه‌هایی برای تشنج‌زدایی از نبردهای روزانه و کمک به یک کودک نوپا در یادگیری و آموزش کنترل خودش هم وجود دارد. در این مطلب می‌توانید با این راهکارها آشنا شوید.

اتفاقات پیش رو را توضیح دهید
همهٔ کودکان نوپا مضطرب می‌شوند وقتی نمی‌توانند آینده و چیزی را که در ادامه پیش می‌آید پیش‌بینی کنند، اما نیاز کودکان سرزنده به آگاهی پیشاپیش از همه چیز به قدری خواهد بود که ممکن است انتظار نداشته باشید. وقتی زمان آن رسیده است که از محل پارک خودرو خارج شوید و کودک دو ساله‌تان با ناله و زاری خود را روی زمین می‌اندازد، ممکن است به این خاطر باشد که او در مورد چیزی که بعد از آن اتفاق می‌افتد دلواپس و نگران است. به عنوان یک راهکار می‌توانید با جزئیات به او بگویید: «تو سوار ماشین می‌شی، ما مستقیم به خونه می‌ریم، می‌بینیم که خواهر و مادربزرگ هم اونجا هستند و بعد برای شام ماکارونی می‌خوریم.»
اما به یاد داشته باشید که در رابطه با کودکان نوپا، همیشه کلمات به تنهایی کافی نیستند. برای مثال، شما ممکن است به او بگویید «بابا بعدازظهر تو رو از مهدکودک برمی‌داره.» اما کاملاً ممکن است او نتواند تمام روز این حرف شما را به یاد داشته باشد. در این صورت، می‌توانید از مربی مهدکودک بخواهید که طی روز به او یادآوری کند که امروز وظیفهٔ برداشتن او از مهدکودک را پدرش به عهده دارد.
گاهی اوقات نشانه‌های بصری می‌توانند کمک کنند. اگر یکی از اقوامتان به خانهٔ شما می‌آیند، پیشاپیش عکس‌هایی از آنها به او نشان دهید. یا برای فهماندن برنامهٔ روزانه‌اش می‌توانید یک کتاب تصویری درست کنید که برنامهٔ روتین خواب او را نشان می‌دهد، یعنی حمام کردن، پوشیدن لباس خواب، داستان خواندن و رفتن به تختخواب. مطمئناً شما نمی‌توانید همهٔ غافلگیری‌ها را از زندگی کودک نوپای خود حذف کنید، اما می‌توانید با آگاه کردن او، هر وقت و مقدار که می‌توانید، اضطرابش را به حداقل برسانید.

ثبات رویه داشته باشید
همیشه واضح و روشن صحبت کنید. کودکان سرزنده به امنیت و ثباتی که وجود قوانین روشن، آن را فراهم می‌کند نیاز دارند. بنابراین، تعیین حد و مرزها مهم است. اگر زمان چرت روز همیشه بعد از ناهار است و کودک سه شما برای امتناع دعوا راه می‌اندازد، در مورد عملی کردن زمان استراحت او، قاطع و مطمئن باشید. اگر اجازه ندارد پس از شام فیلم تماشا کند اما شما اجازه دهید «فقط همین یک شب» فیلم تماشا کند تا شما بتوانید تلفنی با یک دوست صحبت کنید، او شما را آزمایش خواهد کرد و تا آخر هفته هر شب با سماجت تقاضای دیدن یک فیلم می‌کند. پس قوانین را هر شب تغییر ندهید، فقط چون ناگهان کار دیگری دارید!

به کودک نزدیک بمانید
در حینی که کودکان نوپا در جهت رسیدن به استقلال حرکت می‌کنند، هنوز هم به ارتباط احساسی با شما نیاز دارند. شاید کودک نوپای شما دوست داشته باشد که قبل از خواب پشتش را ماساژ دهید یا ممکن است صبح‌ها دوست داشته باشد که در آغوش شما در یک صندلی جنبان تاب بخورد.
وقتی برای رفتن به سر کار لباس می‌پوشید، می‌توانید از او بخواهید اسباب‌بازی‌هایش را به اتاق شما بیاورد تا بتواند در این فاصله نزدیکتان کمی بازی کند یا در مهدکودک، تا زمانی که او به میل خود به گروه کودکان می‌پیوندد روی زمین کنارش بنشینید.
در ابتدا ممکن است به نظر بیاید که این روش‌ها وقت شما را می‌گیرند، اما آنها در واقع با پیشگیری از وقوع الم‌شنگه‌ها و نبردها، در وقتتان صرفه‌جویی خواهند کرد. کودکان نوپا نیاز دارند که بدانند می‌توانند به شما اعتماد کنند که در دسترس آنها و پشتیبانشان هستید. به این ترتیب، آنها در نهایت مستقل‌تر خواهند شد.

محیطی مطلوب برایش ایجاد کنید
«من انجام بدم!» عبارت مورد علاقهٔ کودک نوپاست. به فرزندتان اجازه دهید شیر خود را از یک پارچ کوچک در لیوانش بریزد، با چنگال شام بخورد و کفش‌هایش را خودش بپوشد، حتی اگر همه چیز کمی کثیف‌تر و کمی طولانی‌تر شود، چون حس استقلال و افزایش مشارکت او ارزشش را دارد.
همچنین، دقت کنید که خانهٔ شما چگونه چیده شده است. آیا کمد یا کابینت کم‌ارتفاعی در آشپزخانه وجود دارد که رویش پر از ظرف و ظروف پلاستیکی باشد و او بتواند با آنها بازی کند؟ دسترسی به اسباب‌بازی‌ها و کتاب‌های او برایش آسان است؟ تخت، کاناپه یا مبلی در خانه وجود دارد که او مجاز به پریدن روی آن باشد؟ هرچه خانهٔ شما بیشتر مساعد حضور کودک باشد، مبارزه‌ها و نبردهای کمتری برای دور نگه داشتن او از چیزها و مکان‌های خاص خواهید داشت.

از جاهای خطرناک دوری کنید
اگر فرزند خیلی پرانرژی شما نمی‌تواند بی‌حرکت پشت میز بنشیند، جاهایی را مثل رستوران‌هایی که می‌روید با دقت بیشتری انتخاب کنید یا به جایش یک پیک‌نیک خانوادگی در خارج از شهر یا پارکی را برنامه‌ریزی کنید. اگر دیر با افراد جدید می‌جوشد، او را به آغوش غریبه‌ها ندهید. کنارش بمانید و به تدریج به شخص غریبه نزدیک شوید یا فعلاً برای این کار و آشنایی‌ها صبر کنید و اگر در یک موقعیت بسیار مهیج، مثلاً جشن تولد یکی از همبازی‌های کودک دیدید که کودکتان آنجا بودن را دوست ندارد، از ترک مهمانی، یعنی قبل از اینکه کودک نوپا کلافه شود و کنترلش را از دست بدهد نیز خجالت نکشید.

احساسات او را تسکین دهید
هنگامی که سطح شور و هیجان کودکتان شروع به افزایش می‌کند، به او کمک کنید تا آرام بگیرد. برای مثال، آب می‌تواند بسیار تسکین‌دهنده باشد. پس در یک شب سرد او را با آب گرم حمام دهید یا در یک بعدازظهر تابستانی دستمال خنکی را روی پیشانی‌اش بگذارید.
برای بعضی از کودکان نوپا، کار با رنگ‌های انگشتی و خمیر مجسمه‌سازی نیز فعالیت‌های حسی آرامش‌بخشی هستند. دیگر کودکان نوپا ممکن است پخش کردن و مالیدن شن، بلغور ذرت یا خمیر ریش و کف را روی یک سطح ایمن تسکین‌دهنده بیابند.

احساساتش را تصدیق کنید
با کودک نوپای پر از شر و شور خود در مورد اینکه چرا او کنترلش را ازدست می‌دهد صحبت کنید و توضیح دهید او تنها کسی نیست که گاهی اوقات مغلوب احساسات ناراحت‌ کننده می‌شود. برای مثال، بگویید: «آدم‌ها و سر و صدای زیاد تو رو ناراحت کرده، این چیزها گاهی منو هم اذیت می‌کنه. به محض اینکه پول این کفش‌ها رو به فروشنده بدیم، از بازار می‌ریم بیرون.»
حتی اگر به نظر نمی‌رسد که در این سن چیز زیادی از حرف‌های شما را درک کند، باز هم اینها را به او توضیح دهید. فقط مراقب باشید که وقتی توضیحات کاملاً منطقی شما منجر به اطاعت و پذیرش سریع کودکتان نمی‌شود هم از او عصبانی نشوید. کودکان نوپا معمولاً قادر نیستند که رفتار خود را در پاسخ به استدلال‌های کلامی تغییر دهند، بنابراین توضیحات خود را کوتاه و دلپذیرتر کنید.
در حال حاضر، این تمرین به شما کمک خواهد کرد که با فرزندتان همدل باشید و احساسش را درک کنید. او بالاخره یاد می‌گیرد که قبل از بحرانی شدن حالش و فروپاشی احساسی، تشخیص دهد که چه چیزی او را تحریک کرده است.

به رفتار خوبش پاداش بدهید
نگران نباشید که اگر از کودک نوپای سرزنده‌ٔ خود تعریف و تمجید کنید او مغرور و متکبر شود. تلاش‌های او را با جملات مثبت تقویت کنید. مثلاً بگویید: «چه کار خوبی که بدون جار و جنجال از وان بیرون اومدی» یا «تو امروز کمک بزرگی کردی که خودت کامیونت رو توی جعبهٔ اسباب‌بازی‌ها گذاشتی.» سعی کنید هیچ فرصتی را برای تشویق رفتارهایی که می‌خواهید به او یاد بدهید، از دست ندهید.

انتظارات منطقی داشته باشید
بسیاری از تغییرات و انتقال‌های روزانه‌ای که از نظر بزرگسالان بدیهی و ساده است مثل خارج شدن از خانه، داخل و خارج شدن از ماشین، رفتن به مهدکودک، به فروشگاه، دوباره برگشتن به خانه و رفتن به رختخواب برای یک کودک نوپای پرانرژی که برای روبه‌رو شدن با تغییر به زمان بیشتری نیاز دارد و ممکن است مردم و سروصدا پریشانش کنند، خیلی سخت هستند.
از خودتان بپرسید آیا منطقاً می‌توانم انتظار داشته باشم که کودکم از پسش بربیاید؟ آیا واقعاً باید این کار آخر را هم انجام دهم یا می‌توان بعداً هم آن را انجام داد؟ پس خودتان را جای کودکتان بگذارید و هر زمان که امکان‌پذیر است، بیرون رفتن‌ها و انتظارات غیرضروری از او را حذف کنید.

از زدن برچسب‌ منفی بپرهیزید
ببینید کودک نوپای خود را چگونه جلوی خودش یا دیگران توصیف می‌کنید. «بچهٔ تخس»، «بدقلق»، «پرزحمت» و «گریه‌کن» یا کودک سرزنده‌ای که «کوشا»، «پرانرژی» و «حساس» است و اینها همان صفاتی هستند که در بزرگسالان نیز مورد تحسین قرار می‌گیرند.
پس هنگام صحبت در مورد فرزندتان با بستگان و مربی‌هایش سعی کنید از برچسب‌ها و توصیفات مثبت استفاده کنید. این باعث می‌شود که آنها نیز ویژگی‌های فوق‌العادهٔ او را ببینند و وقتی روی ویژگی‌های مثبت و نقاط قوت کودک خود تمرکز می‌کنید، رفتار شما در مواجهه با او تغییر می‌کند و این به نوبهٔ خود رفتار کودکتان را هم در جفت مثبت تغییر می‌دهد.

زمانی را به بازی اختصاص دهید
کودکان نوپا دوست دارند همیشه در حال حرکت باشند، پس مطمئن شوید که او هر روز به اندازهٔ کافی فعالیت فیزیکی و زمانی برای جست‌وجو و کندوکاو چیزها، به ویژه در فضای بیرون از خانه را دارد. کودکان نوپا غیر از زمانی که در خواب هستند، نباید بیش از یک ساعت مداوم غیرفعال باشند.
فعال بودن به کودک نوپا کمک بزرگی در بهبود کنترل عضلانی، حفظ تعادل و هماهنگی حرکتی می‌کند. وقتی با او بازی‌هایی می‌کنید که شامل انجام کاری به نوبت است، مثل شوت کردن توپ، او تمرین و فرصتی برای اعمال خودکنترلی به دست می‌آورد.
همچنین وقتی مهارت فیزیکی جدیدی کسب می‌کند، اعتماد به نفسش نیز افزایش می‌یابد و هرچه اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد، احتمال اینکه رفتار خوبی داشته باشد هم بیشتر است.

از خودتان هم مراقبت کنید
شاید ببینید دشوار است که اعتراف کنید شما به زمان بیشتری برای اختصاص به خودتان نیاز دارید. اما ضروری نیست که خانه‌تان به شکل بی‌نقصی تمیز و مرتب باشد و لازم نیست شام پر آب و تاب باشد. اگر دیگر نیمه‌شب شده است و شما خسته هستید، بگذارید ظرف‌ها تا فردا در سینک ظرفشویی بماند. اتفاقی نمی‌افتد!
وقتی کودکتان چرت می‌زند، شما هم به جای جارو کردن خانه استراحت کنید یا حمام آرامش‌بخشی داشته باشید. شب‌ها بعد از اینکه کودک نوپایتان به خواب رفت، استفادهٔ کاملی از وقت خود ببرید و با همسرتان یا یک دوست معاشرت کنید، یا تنها دراز بکشید و ریلکس کنید.
از همه مهم‌تر، یک سیستم پشتیبانی برای کمک به خودتان ایجاد کنید. هم کودک و هم خودتان از تجدید نیروی شما نفع خواهید برد. همسرتان، یک دوست، فامیل یا پرستار بچه، مراقب جایگزینی در دسترس و آماده‌ برای پشتیبانی پیدا و تعیین کنید و بگذارید به شما کمک کنند.