روند رشد نوزاد، بدو تولد تا دو سالگی

دوران کودکی و نوپایی، دورانی تکرار ناشدنی، اثرگذار و حساس در روند رشد و تکامل است که هرگونه کاستی و نقصانی در آن به خسارت‌های غیرقابل جبران منجر خواهد شد. در این مقاله رشد و تکامل نوزادان را از بدو تولد تا دو سالگی بررسی می‌کنیم. به یاد داشته باشید که عملکرد کودکان در سطوح مختلف، وابسته به فاکتورهایی از قبیل سلامت جسمی و عاطفی است و نباید اختلافات جزیی سبب ایجاد نگرانی شود.
در اولین سال‌های زندگی عملکردهای اصلی کودک مانند رفتار و عواطف به شدت تحت تاثیر محیط قرار دارد. سال‌های اول بعد از تولد به خصوص سه سال اول زندگی دوره‌ای است که مغز و سیستم عصبی مرکزی کامل می‌شود و اگر والدین اطلاع کافی در این خصوص داشته باشند و محیط مناسبی برای کودک فراهم کنند، نتایج مطلوبی به دست خواهند آورد.

بدو تولد
چند روز اول زندگی نوزاد، معمولا ترکیبی از دوره‌های طولانی خواب همراه با دوره‌های کوتاه بیداری است. به تدریج مدت بیداری نوزاد طولانی‌تر می‌شود که خود شامل دوره‌هایی از کج‌خلقی، گریه کردن و آرامش است. نوزادان در هنگام تولد به نور و صدا حساسند و در مقابل صداهای ناگهانی از جا می‌پرند. شیرخواران تا سه‌ماهگی نمی‌توانند با چشم‌هایشان تطابق کنند و یک شی یا چهره باید لااقل در فاصله ۳۰ سانتی‌متری صورت‌شان قرار گیرد تا بتوانند روی آن تمرکز کنند. معمولا شیرخواران برای دنبال کردن یک چهره درحال حرکت، چشمان‌شان را به اندازه ۹۰ درجه به آرامی می‌چرخانند.
نوزاد در یک‌ماهگی نور را تعقیب می‌کند، سر را محکم‌تر روی بدن نگاه می‌دارد، شلی عضلاتش بهتر می‌شود؛ ولی هنگام در آغوش گرفتن، جابه‌جا کردن، لباس پوشیدن و حمام کردن به حمایت نیاز دارد. نوزاد در این سن به خوبی می‌مکد و شیر می‌خورد

۲ ماهگی
کودک در این سن لبخند می‌زند؛ می‌تواند صدا درآورد، نوع گریه‌اش را بسته به نیازش عوض‌کند ‌و با انگشتانش چیزی را که در کف دستش می‌گذارید، محکم بگیرد.

3 ماهگی
در این سن کنترل حرکات دست شروع می‌شود و کودک می‌تواند اشیا را به دهان ببرد، از خود صداهای مختلف درآورد،اجتماعی‌شود. در این سن کودک از تنهایی خوشش نمی‌آید؛ با صدای بلند می‌خندد و با خود زمزمه می‌کند. جواب لبخند را با لبخند می‌دهد. از نظر بینایی در این سن خیلی هوشیار است و حواسش به خصوص به طرف اشخاص نزدیک جلب می‌شود. چشمانش را موقع شیر خوردن بدون اینکه پلک بزند روی صورت والدین یا پرستار ثابت می‌کند و با نگاه خیره‌ای که قصدش رضایت است به آنها می‌نگرد.

6 ماهگی
کودک در این سن سعی در نشستن دارد. اشیا را به خوبی می‌گیرد. وقتی به پشت خوابیده، انگشتان پاهای خود را گرفته و داخل دهان می‌کند. اشیا را از یک دست به دست دیگر می‌دهد. هنگامی که اسباب‌بازی در جایی خارج از نقطه دیدش می‌افتد با دست‌ها و چشمانش در اطراف به جستجو می‌پردازد و یا آن را فراموش می‌کند. نسبت به آشنا و غریبه عکس‌العمل دوستانه نشان می‌دهد. از صدای لالایی و موسیقی لذت می‌برد. ساعات خوابش در این سن به ۱۶ تا ۱۸ ساعت می‌رسد.

8 ماهگی
در این سن کودک کاملا می‌ نشیند و دوست دارد او را سرپا نگه دارند. در این سن می‌توانید او را روی لگن توالت مخصوصش بنشانید و سر او را گرم کنید و با او صحبت کنید تا مدفوع کند. این کار را با صبر و حوصله انجام دهید تا جزو عادات او شود و کنترل مدفوع را یاد بگیرد. از گاز گرفتن خوشش می‌آید. در این سن بسیار اجتماعی است. حرف‌ها را گوش می‌کند و نسبت به رفتار اطرافیان عکس‌العمل نشان می‌دهد.

10 ماهگی
کودک ۱۰ماهه می‌خزد و چهار دست و پا راه می‌رود. روی پا می‌ایستد و گاهی با تکیه به اشیا و دیوار چند گامی برمی‌دارد. از اشخاص غریبه می‌ترسد و گریه می‌کند. شیشه شیر یا آب میوه را با دست خود گرفته و می‌خورد. کلمه «نه» را می‌فهمد. حرف‌های ساده مثل بابا و ماما را می‌تواند ادا کند. شوخی‌ها، خنده‌ها و سایر صداها مانند صدای باز کردن لب‌ها و صدای سرفه را تقلید می‌کند. وقتی به او غذا می‌دهیم، سعی می‌کند تا قاشق را بگیرد.

12 ماهگی
در این سن کودک به راحتی روی پای خود می‌ایستد و حتی گام‌هایی برمی‌دارد. با غریبه‌ها رفتاری دوستانه دارد. از بازی کردن با دیگران لذت می‌برد. قاشق به دست می‌گیرد و می‌خواهد خود غذا بخورد. میزان ساعات خوابش به ۱۴ تا ۱۶ ساعت کاهش می‌یابد. چنانچه اسباب‌بازی‌اش را مخفی کنید، او را پیدا می‌کند. دستش را به منظور خداحافظی تکان می‌دهد.

15 ماهگی
کودک ۱۵ماهه بدون کمک راه می‌رود. رفتارش آرامش سابق را ندارد چون در انجام کارهای فراگرفته عجله به خرج می‌دهد. اشیای ریز را از زمین برداشته و به دهان می‌گذارد. از جاهای تنگ مانند کالسکه بدش می‌آ‌ید و داد و بیداد راه می‌اندازد. معمولا بین سن ۱۶تا ۱۸ ماهگی طفل می‌تواند سه ساعت ادرار خود را نگه دارد. می‌توان با نشاندن روی لگن و یا سرپا گرفتن او را عادت داد تا زمان ادرار کردن خود را بگوید.

18 ماهگی
کودک ۱۸ماهه می‌تواند با کمک و اتکا به جایی از پله بالا برود. با قاشق غذا می‌خورد. کلمه «نه» در او اثری ندارد. خیلی کنجکاو است. به هر کجا سر می‌زند و به هر چیز که جلوی دستش باشد دست می‌زند بنابراین باید بیشتر مراقب او باشید. در این سن شروع به صحبت می‌کند و چند حرف ساده و آسان را تلفظ می‌کند و در لباس پوشیدن با مادر همکاری می‌کند. از صندلی بالا رفته، سپس برمی‌گردد و می‌نشیند. دستشویی خود را با حالت بی‌قراری و سروصدا اعلام می‌کند. ممکن است شلوار خیس شده و کثیف خود را نشان دهد. خطر را احساس نمی‌کند.

24 ماهگی
کودک ۲ساله می‌تواند جملات سه‌کلمه‌ای بسازد. اطمینان بیشتری به خود دارد. کمتر زمین می‌خورد. می‌تواند بدود و از پله‌ها به آسانی بالا و پایین برود. تقاضای او در این سن مانند گذشته سخت و مصرانه نیست. رفتارش عاقلانه‌تر و آرام‌تر از گذشته است. میزان ساعات خوابش به ۱۲ تا ۱۴ ساعت می‌رسد. بیشتر کودکان نیاز خود را به رفتن توالت بیان می‌کنند و دیگر خود را خیس نمی‌کنند. بیشتر اوقات از دست برتر استفاده می‌کند و مشخص می‌شود که چپ دست است یا راست دست. خطوط دایره‌ای شکل نامفهوم و بی‌معنا و درهم رسم می‌کند. رسم خط عمودی و گاهی به شکل ۷ را تقلید می‌کند. از دیدن کتاب‌های تصویردار لذت می‌برد و صفحات را یک به یک ورق می‌زند.