بیماری زونا در بارداری، علائم و درمان آن

آیا بیماری زونا در بارداری به سلامت جنین آسیب می‌رساند؟ زونا یک بیماری پوستی است که با تضعیف سیستم ایمنی بدن، برای نمایان شدن فرصت پیدا می‌کند. در تعدادی از بانوان در زمان بارداری، این عارضه پوستی نمایان می‌شود. در این مطلب به بررسی بیماری زونا در بارداری، علت بروز آن، میزان خطرات این بیماری برای جنین و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

زونا چیست؟
زونا یا هرپس زوستر در واقع، یک بیماری پوستی است که در دوران بزرگ‌سالی بروز پیدا می‌کند. این بیماری بر اثر باقی ماندن ویروس آبله مرغان به حالت نهفته در ریشه‌های عصبی بیمارانی است که در کودکی به این بیماری مبتلا شده و این عفونت را در بدن خود داشته‌اند. این ویروس، واریسلا زوستر نامیده می‌شود. نخستین مرتبه‌ای که فرد در معرض این ویروس قرار می‌گیرد، تاول‌های خارش‌دار و فراگیری در بدن به نام آبله مرغان تشکیل می‌شود. این ویروس در بدن باقی خواهد ماند و در سلول‌های عصبی جای می‌گیرد. در سالیان بعد ممکن است ویروس مجدداً فعال شده و باعث به وجود آمدن بیماری زونا شود. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، یک چهارم بزرگ‌سالان در زندگی خود، بالاخره به بیماری زونا مبتلا می‌شوند.

علت بروز بیماری زونا در بارداری چیست؟
باید دقت داشت که این بیماری پوستی در دوران بزرگ‌سالی اتفاق می‌افتد و معمولاً به دلیل ناتوانی جسمانی و یا زندگی پر از اضطراب و استرس پدیدار می‌شود. عوامل نامبرده شده موجب می‌شوند سیستم ایمنی بدن تضعیف شود و در نتیجه ویروس نهفته بیماری زونا فرصت بروز پیدا کند. در دوران بارداری، زنان از یک طرف استرس و از طرف دیگر ضعف جسمانی را تجربه می‌کنند، این عوامل باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن آن‌ها می‌شود. از این رو احتمال بروز بیماری زونا در بارداری وجود دارد. به طور کلی عللی که باعث بروز بیماری زونا به خصوص در زمان بارداری می‌شوند، عبارتند از:
- ضعیف شدن بدن
- فشارهای روحی، روانی نظیر استرس و اضطراب‌های مداوم
- افسردگی
- مصرف بعضی از داروها مانند کورتیکوستروئیدها، ترکیبات ضد سرطان و بیماری‌های ایمنی نظیر ایدز
- افزایش سن (احتمال ابتلا به زونا با افزایش سن بالا می‌رود، افراد با سن بالاتر از شصت سال ده برابر بیشتر از سایرین احتمال دارد به زونا مبتلا شوند.)
- ابتلا به آبله مرغان در کودکی

ابتلا به آبله مرغان یا زونا در بارداری به چه شکل است؟
پزشکان و پژوهشگران بر این عقیده هستند که امکان پدیدار شدن بیماری آبله‌ مرغان، یک در هر ۲۰۰۰ در زمان بارداری است. در حال حاضر، به صورت تقریبی ۹۰ درصد از بزرگ‌سالان یا از راه واکسیناسیون یا سابقه ابتلا به این بیماری مسری در دوران کودکی نسبت به این ویروس ایمن شده اند. در صورتی که در دوران بزرگ‌سالی در معرض انتقال این ویروس قرار بگیرید و در برابر آن ایمن نباشید، امکان ابتلای شما به این بیماری وجود دارد. دقت داشته باشید که بیماری آبله مرغان به میزان زیادی واگیردار است و می‌تواند به سادگی از راه عطسه یا سرفه به شخص دیگری منتقل شود. از این رو این بیماری در بین کودکان دبستانی به سرعت شیوع پیدا می‌کند.
در مقابل بیماری زونا در بیشتر اوقات در دوران بزرگ‌سالی و در افرادی با سن بالای ۶۰ سال، نمایان می‌شود. لازم به ذکر است تنها در یک یا دو مورد از هر ۱۰ هزار بارداری زونا اتفاق می‌افتد. در بیماری زونا، ویروس آبله‌مرغانی که در کودکی به آن مبتلا شده‌اید، مجدداً فعال می‌شود. با توجه به این موضوع که در دوران بارداری یا بعد از آن، قدرت سیستم ایمنی بدن شما تا میزان زیادی افت پیدا کرده است، امکان اینکه ویروس آبله‌مرغان به شکل زونا نمایان و فعال شود، وجود دارد.

اولین نشانه زونا
نخستین علائم و نشانه‌های ظاهری بیماری آبله‌ مرغان، تب، سردرد و خارش است. بعد از آن دانه‌های قرمز رنگی نمایان می‌شوند که با گذشت زمان به تاول‌ تبدیل می‌شوند. نخستین علامت و نشانه زونا درد سوزن سوزن شکل و خارش در یک قسمت از بدن است. با گذشت چند روز، تاول‌های دردناک آبکی ظاهر می‌شوند که غالباً حدود ۵ تا ۱۰ روز بعد بهبود پیدا می‌کند، دردها برای مدت بیشتر باقی می‌مانند و بعد از چند هفته از بین می‌روند.
از آنجایی که بیماری زونا یکی از رشته‌های عصبی را با خود درگیر می‌کند، تنها در یک قسمت از بدن ظاهر می‌شود و در آن قسمت تاول نمایان می‌شود. بیماری زونا ممکن است در بیشتر افرادی که دچار آن شده‌اند، مجدداً عود کند.

آیا آبله ‌مرغان یا زونا در بارداری به جنین آسیب می‌رساند؟
در صورتی که باردار هستید و متوجه علائم و نشانه‌هایی نظیر نشانه‌ها و علائم بیماری آبله‌ مرغان یا زونا شده‌اید، به طور حتم، به پزشک‌ خود مراجه کنید و او را در جریان قرار دهید. با این حال که خطر و ریسک بیماری آبله‌مرغان و زونا برای جنین بسیار کم و ناچیز است، ولی این خطر با توجه به مدت زمان بارداری و شرایط وابسته دیگر، متغیر است. در صورتی که در نیمه اول بارداری به این ویروس مبتلا شوید، با این حال که شانس بسیار کمی برای اتفاق افتادن این مسئله وجود دارد، ولی خطر ظاهر شدن سندرمی به نام سندرم آبله‌مرغان مادرزادی که منجر به بروز بعضی از نقص‌های مادرزادی در جنین می‌شود، وجود دارد.
در صورتی که در پایان دوره بارداری به این بیماری مبتلا شوید، به صورت تقریبی هیچ خطری جنین را تهدید نخواهد کرد و تنها موضوع نگران‌ کننده خارش پوست است که می‌تواند شما را در این دوره از بارداری به شدت اذیت کند. در حالتی که در هفته آخر بارداری و یا بعد از زایمان به این بیماری دچار شوید، نوزاد شما در معرض خطر ابتلا به بیماری آبله‌مرغان نوزادی قرار خواهد گرفت. غالباً کودکی که در زمان تولد در معرض ویروس آبله‌مرغان قرار می‌گیرد، از همان ابتدا واکسن آبله‌مرغان به او تزریق خواهد شد تا در برابر بیماری و ویروس آن، محافظت شود.
در عوض، بیماری زونا در بارداری، به هیچ عنوان خطری برای جنین ندارد. دلیل این امر نیز این است که این بیماری به درون رحم سرایت نمی‌کند. درواقع، اشخاصی که مبتلا به زونا هستند، نمی‌توانند آن را به دیگران انتقال دهند، ولی بیماری آبله‌مرغان به افراد بزرگ‌سالی که سابقه ابتلا به آن را ندارند، به سادگی انتقال پیدا می‌کند. در کودکان و با توجه به اینکه احتمال آن کم است، به علت ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن آن‌ها و عدم امکان واکسینه کردن آن‌ها در زمان تولد، قرار گرفتن در معرض ویروس زونا، می‌تواند موجب ابتلا نوزاد به این بیماری شود.

چگونه از نوزاد در برابر زونا محافظت کنیم؟
بیماری آبله‌ مرغان برای نوزادانی که به تازگی متولد شده‌اند، می‌تواند مشکلی جدی به حساب آید. از این رو، با هدف جلوگیری از انتقال ویروس به نوزاد، پزشک به شما گلوبولین ایمنی آبله‌ مرغان را تزریق می‌کند که موجب کاهش میزان شدت عفونت ویروسی می‌شود. در صورتی که در زمان بارداری یا بعد از تولد نوزاد خود به بیماری زونا مبتلا شده باشید، لازم است روی تاول‌ها پوشیده شود و مرتباً دست‌های خود را به خوبی با آب و صابون بشویید، به این دلیل که مایع درون تاول‌ها دارای ویروس فعال است. در صورتی که بر روی پستان‌ها تاول پدیدار شده است، ممکن است پزشک به شما تأکید کند تا هنگامی که تاول از بین نرفته است، به نوزاد شیر ندهید و از مکمل‌های جایگزین مانند شیر خشک، استفاده کنید.

چگونه می‌توان از ابتلا به زونا در بارداری پیشگیری کرد؟
در صورتی که اطمینان ندارید که نسبت به بیماری آبله ‌مرغان ایمن هستید یا خیر، می‌توانید با یک آزمایش خون ساده متوجه این مسئله شوید. در صورتی که قبل یا بعد از بارداری متوجه شدید که در برابر این بیماری ایمن نیستید، از پزشک درخواست کنید تا شما را واکسینه کند. ولی در صورتی که در حین بارداری متوجه شدید که در برابر این ویروس ایمن نیستید، می‌بایست از قرار گرفتن در معرض این ویروس اجتناب کنید. از معاشرت با افرادی که به این بیماری مبتلا هستند و به خصوص بچه‌های دبستانی چشم‌ پوشی کنید و در محیط‌هایی که حتی یک نفر به این بیماری مبتلا هستند، قرار نگیرید.
دقت داشته باشید که زنان باردار نمی‌توانند در دوران بارداری واکسینه شوند، به این دلیل که واکسن آن دارای ویروس زنده است و ممکن است به سلامت جنین آسیب برسد. در مجموع، سعی کنید مراقب سلامتی خود و حفظ قدرت سیستم ایمنی بدنتان باشید. از استرس خودداری کنید و مواد غذایی حاوی ویتامین C مصرف کنید.

چگونه آبله ‌مرغان و زونا در بارداری را درمان کنیم؟
افراد باردار می‌توانند برای تسکین درد و تب، از استامینوفن استفاده کنند. از طرفی، مالیدن کرم کالامین بر روی جوش‌ها و التهابات پوستی می‌تواند برای کاهش خارش و درد پوست مفید باشد. این احتمال نیز وجود دارد که پزشک تزریق داروی VZIG را برای شما تجویز کند. این دارو به تولید پادزهر زونا کمک می‌کند و ایمنی بدن شما را افزایش خواهد داد. داروی VZIG عفونت را ملایم می‌کند و موجب می‌شود این بیماری زودتر از بین برود. برای اینکه این دارو اثر مورد نظر را در بدن شما داشته باشد، می‌بایست بین ۷۲ ساعت تا حداکثر ۱۰ روز پس از مواجهه با ویروس، آن را در بدن تزریق کرد.
پزشک می‌تواند بعد از اینکه بیماری آبله‌مرغان و زونا را تشخیص داد، برای شما آنتی‌ویروس تجویز کند. بهتر است دارو پیش از اینکه عمر دانه‌ها به سه روز برسد، مصرف شود تا زمان و شدت بیماری کاهش پیدا کند. مصرف این داروی آنتی‌ویروس نظیر داروی زگیل تناسلی، در دوران بارداری و شیردهی بدون مانع است.
در صورتی که در برابر ویروس این دو بیماری ایمن نیستید و در دوران بارداری در معرض آن قرار گرفتید، پزشک به شما گلوبولین ایمنی واریسلا زوستر را تزریق می‌کند تا اندکی از شما محافظت کند. در صورتی که در گذشته واکسینه شده باشید، از مواجهه با این بیماری، به هیچ عنوان نگران نباشید، زیرا به آن مبتلا نخواهید شد.

درمان خانگی زونا در بارداری
با توجه به اینکه زنان باردار به راحتی نمی‌توانند از واکسن و یا داروهای شیمیایی برای درمان زونا در بارداری استفاده کنند، بهترین روش برای آن‌ها درمانهای گیاهی و خانگی با کمک طب سنتی است. این گونه درمان‌ها می‌تواند مکمل درمان اصلی باشد. فقط دقت داشته باشید که اگر به بیماری زونا در بارداری مبتلا هستید، حتماً قبل از استفاده از روش‌های زیر با پزشک خود مشورت کنید تا به سلامت جنین آسیبی نرسد. در زیر به تعدادی از این روش‌ها اشاره خواهد شد.
۱. حجامت
برای درمان بیماری زونا، می‌بایست حجامت عام با فاصله یک تا دو هفته انجام شود. از طرفی می‌توان حجامت موضعی را در محل زخم‌ها انجام داد. بهتر است حجامت با خراش‌های بیشتر ولی ظریف‌تر صورت پذیرد. حجامت‌ها در فواصل یک‌هفته‌ای یا کمتر (با توجه به وضعیت جسمانی بیمار) یکی دو مرتبه تکرار شوند تا زمانی که همه نشانه‌ها و عوارض زونا از بین بروند. البته باید بدانید که بیشتر موارد زونا بعد از حجامت نخست بهبود پیدا می‌کنند.
۲. استفاده از میوه‌ها و گیاهان در رژیم غذایی
میوه‌های تازه، عصاره سبزیجات و آب هویج زیاد بنوشید تا بدن قدرت مبارزه با ویروس را پیدا کند. این مواد سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند.
۳. استفاده از زالودرمانی
این روش نیز مانند حجامت عمل می‌کند. انداختن زالو به تعداد ۵ تا ۷ عدد به اطراف محل تاول‌ها و زخم‌ها برای درمان زونا بسیار مؤثر است.
۴. استفاده از ضماد گیاه خرفه یا گشنیز
برای درمان موضعی و برای تسکین درد و خارش، از ضماد گیاه خرفه یا گشنیز به صورت کوبیده استفاده کنید. این روش برای تسکین عوارض زونا بسیار مؤثر است.
۵. خوردن دوسین
خوردن دوسین (ترکیب یک واحد سیاهدانه نیمکوب به علاوه سه واحد عسل) از جمله راه‌های درمان خانگی بیماری زونا است.
۶. مالیدن اسانس گیاه مورد
از دیگر روش‌های درمان گیاهی بیماری زونا مالیدن اسانس گیاه مورد به محل تاول و زخم است.
۷. دود دادن عنبرنسارا
عنبرنسارا در واقع همان پهن الاغ ماده است که در طب سنتی بسیار شناخته شده است. دود دادن عنبرنسارا از دیگر روش‌های پیشنهاد شده برای درمان زوناست و برای کاهش دادن خارش و درد زونا بسیار مؤثر است. این ماده را از عطاری‌ها می‌توانید تهیه کنید.
۸. حمام جوی دوسر
حمام جوی دوسر کلوئیدی یا پودری نیز یک مرهم قدیمی برای تسکین خارش آبله مرغان بوده و می‌تواند در درمان خانگی زونا بسیار مؤثر باشد.

تفاوت بین آبله ‌مرغان و زونا چیست؟
بد نیست در آخر دو بیماری زونا و آبله مرغان را با یکدیگر مقایسه کنیم. هر کدام از این بیماری‌ها با استفاده از ویروس واریسلا زوستر (varicella zoster) به وجود می‌آیند ولی علائم و نشانه‌های متفاوت از یکدیگر دارند. از علائم و نشانه‌های شناخته شده بیماری آبله‌مرغان می‌توان به بروز دانه‌های قرمز رنگ همراه با خارش شدید در سراسر پوست بدن و حتی در درون دهان اشاره کرد. این در حالی است که بیماری زونا همراه با تاول‌های دردناکی بروز پیدا می‌کند که غالباً در یک قسمت از بدن (به صورت معمول در صورت یا نیم‌تنه بالا) حضور دارند.
در صورتی که در زمان‌های گذشته به آبله‌مرغان مبتلا شده باشید، امکان اینکه بعدا، به بیماری زونا مبتلا شوید، وجود دارد. به این دلیل که بیماری آبله‌مرغان به صورت کامل بدن را ترک نخواهد کرد. این احتمال که ویروس با عنوان زونا مجدداً بازگردد و نمایان شود، وجود دارد، ولی احتمال آن کم است.