درد دنده در بارداری، علل و تشخیص

زنان ممکن است در طول دوره بارداری طیف گسترده‌ای از علایم ناخوشایند را تجربه کنند. یک شکایت شایع در این مورد درد دنده است، که بر مبنای سه ماهه بارداری علل مختلفی می‌تواند داشته باشد.
در اغلب موارد علت درد دنده بی‌ضرر است. جنین در حال رشد اغلب سبب ایجاد درد و ناراحتی در اطراف دنده‌ها می‌شود که علت آن وضعیت قرارگیری جنین در رحم است. با شیوع کمتر، عوارض پزشکی می‌توانند سبب درد دنده شوند، بنابراین شناخت نشانه‌های هشدار دهنده مهم است.

علل درد دنده و سه ماهه بارداری
علل بیشتر شایع درد دنده در طول بارداری بر پایه سه ماهه بارداری متفاوتند. در این بخش به علل ممکن و چرایی بروز آنها پرداخته خواهد شد.
فشار جنین در حال رشد
در اواخر سه ماهه دوم رحم برای جا دادن به جنین در حال رشد به سمت بالا گسترش پیدا می‌کند. همچنان که جنین بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود، ممکن است شروع به فشار آوردن بر دنده‌ها کند.
حمل وزن اضافی جنین نیز می‌تواند فشار بیشتری بر عضلات اطراف شکم وارد کند که این به نوبه خود باعث اعمال فشار بیشتر به عضلات دنده‌ای شده سبب ایجاد درد عضله می‌شود.
این درد عموماً خفیف تا متوسط است. اگر درد شدید باشد بهترین رویکرد مراجعه به دکتر خواهد بود.
وضعیت قرارگیری جنین
به طور معمول در پیرامون انتهای سه ماهه دوم وضعیت قرارگیری جنین تغییر می‌کند و جنین به صورت واژگونه قرار می‌گیرد به شکلی که سر جنین به سمت پایین و پاهای او به طرف بالای دنده‌ها قرار می‌گیرند.
در این وضعیت جدید جنین می‌تواند بر دنده‌ها فشار وارد کند. حرکت جنین نیز شروع به تأثیر گذاشتن بر بدن مادر می‌کند. حرکت دست و پای جنین، به ویژه لگد زدن او، می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه دنده‌های مادر و دیگر قسمت‌ها شود.
زن باردار به طور معمول این نوع درد دنده را درست زیر پستان و در آن سمت از بدن که جنین قرار گرفته است احساس می‌کند.
درد رباط گرد
درد رباط گرد یک شکایت شایع بارداری است. رباط‌های گرد یک جفت بافت طنابی فیبروزه هستند که قسمت جلو رحم را به کشاله ران متصل می‌کنند. از آنجا که رحم در طول بارداری بزرگ می‌شود، می‌تواند بر رباط‌های گرد فشار وارد کند، و این باعث ایجاد درد تند و تیزی در هنگام حرکت می‌شود.
درد رباط گرد ممکن است در هر زمانی، از زمان شروع سه ماهه دوم به بعد بروز کند. زنان ممکن است در اطراف دنده‎ها، پشت یا لگن دچار درد شوند.
سنگ کیسه صفرا
زنان باردار بیش از دیگر مردم در خطر ابتلاء به سنگ کیسه صفرا قرار دارند که علت آن افزایش سطح استروژن و بروز مشکل در خالی کردن مثانه است.
بر مبنای یک مطالعه تقریباً ۱۲ درصد زنان باردار دچار سنگ کیسه صفرا می‌شوند.
سنگ کیسه صفرا ممکن است با علامت همراه باشد یا نباشد. وقتی علامت وجود داشته باشد مردم به طور معمول در قسمت بالای سمت راست شکم دچار درد می‌شوند.
سنگ کیسه صفرا ممکن است در هر زمانی در طول بارداری بروز کند. برخی از زنان نیاز به آن دارند که پس از بارداری سنگ مزبور را با عمل جراحی از بدن خارج کنند.
عفونت دستگاه ادراری
زنان در طول دوره بارداری در ریسک بالاتری برای ابتلاء به عفونت‌های دستگاه ادراری قرار دارند، و این خطر در سه ماهه سوم به بیشترین حد خود می‌رسد.
بارداری می‌تواند باعث تغییر باکتریایی در دستگاه ادراری شود و زنان ممکن است بر اثر فشار جنین بر این دستگاه برای تخلیه مثانه با مشکل بیشتری مواجه شود. هر دوی این عوامل باعث افزایش خطر عفونت دستگاه ادراری می‌شوند.
در صورت عدم درمان، عفونت دستگاه ادراری سبب درد کلیه می‌شود که این می‌تواند به شکل درد دنده احساس شود.
در صورتی که شخص با علایم زیر مواجه گردد باید به دکتر مراجعه کند:
- احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
- افزایش تعداد دفعات ادرار کردن (تکرر ادرار)
- ضعیف شدن جریان ادرار
- تب یا لرز
- درد مثانه یا درد در نزدیکی کلیه
سوزش سر دل
در طول بارداری بدن هورمونی به نام ریلاکسین تولید می‌کند. این هورمون طبیعی مسؤول کمک به عضلات و رباط‌ها برای آماده‌ شدن جهت زایمان است.
ریلاکسین می‌تواند باعث ایجاد درد در قسمت‌های مختلف بدن شامل ناحیه اطراف لگن و زیر دنده‌ها شود. این درد برخی از اوقات ممکن است نتیجه سوزش سر دل باشد. ریلاکسین سبب سوزش سر دل می‌شود زیرا باعث شل شدن مری می‌گردد که به نوبه خود باعث می‌شود تا اسید معده بیش از میزان معمول به عقب برگردد.
سوزش سر دل ممکن است در سه ماهه اول بارداری شروع شده و در ادامه بارداری ادامه پیدا کند.
یبوست
یبوست سبب درد شکم و دفع مدفوع به صورت نامنظم یا تأخیر دفع می‎شود که ممکن است سفت باشد. برخی از اوقات زن باردار ممکن است دچار درد مرتبط به یبوست در قسمت بالای شکم، زیر دنده‌ها شود.
پره‎اکلامپسی
پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP [سندرم هلپ] که پزشکان آن را نوعی پره‎اکلامپسی تلقی می‌کنند، دو عارضه‌ای هستند که ممکن است در طول بارداری بروز کرده و سبب درد زیر دنده‌ها شوند.
درد یک‌چهارم راست فوقانی که پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP می‌توانند ایجاد کنند درد کبد است.
هم پره‌اکلامپسی و هم سندرم HELLP در اواخر سه ماهه دوم و در طول سه ماهه سوم بروز می‌کنند.
نشانه‌ها و علایم در این موارد عبارتند از:
- وجود پروتئین در ادرار
- بالا بودن فشار خون
- سردرد، که به دارو جواب نمی‌دهد
- ناخوشی
- برگشت تهوع
- سوزش سر دل شدید
- مشکلات ادرار کردن
- ورم دست و ورم صورت
- افزایش وزن ناگهانی
- مشکلات بینایی، شامل دیدن نقطه‌های شناور در جلو چشم
- درد در یک‌چهارم بالای سمت راست شکم
پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP عوارض خطرناک بارداری هستند که می‌توانند هم برای مادر و هم برای بچه تهدید جانی باشند. این مشکلات بارداری نیاز به مراقبت پزشکی کامل دارند.
اگر زنی دچار پره‌اکلامپسی باشد، پزشک ممکن است در صورت چربش مزایا بر معایب، زایمان زودرس را توصیه کند. اگر علایمی مثل هیپرتانسیون برطرف نشوند، زن ممکن است به مصرف داروهای تنظیم کننده فشار خون پس از زایمان نیاز داشته باشد.

تشخیص درد دنده
پزشک اغلب اوقات برای کمک به تشخیص علت درد دنده یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
پزشک در عین حال سؤالاتی در مورد علایم مبتلابه زنان، نگرانی‌های آنان، تاریخ وضع حمل، و دیگر عوامل مطرح خواهد کرد. در اغلب موارد، پزشک فشار خون زن را اندازه‌گیری می‌کند.
بسته به مرحله بارداری، پزشک ممکن است برای یک دوره کوتاه وضعیت جنین را برای اطمینان از پایدار بودن ضربان قلب جنین پایش کند.
اگر دکتر به عفونت دستگاه ادراری یا عفونت یا اختلال دیگری مشکوک باشد، ممکن است نمونه ادرار درخواست کند. اگر کماکان تردیدی نسبت به علت درد وجود داشته باشد امکان استفاده از آزمایش خون مطرح است.

چگونه درد دنده را تخفیف دهیم؟
برخی موارد درد دنده ممکن است پیامد ناگزیر فشار یا لگد زدن بچه به دنده‌ها باشد. در این موارد استفاده از حمام گرم و داروهای مسکن درد با تأیید پزشک می‌تواند کمک کننده باشد. ورزش با شدت کم اغلب اوقات راهی برای مقابله با دردهای مرتبط به بارداری است.
درمان درد دنده به علت آن بستگی دارد. برای مثال، زنان دچار عفونت دستگاه ادراری می‌توانند برای درمان عفونت از آنتی‌بیوتیک استفاده کنند. اگر مشکل ناشی از سنگ کیسه صفرا باشد، زنان ممکن است نیاز داشته باشد تا پس از وضع حمل سنگ کیسه صفرا با عمل جراحی از بدن وی خارج شود.
دیگر قدم‌هایی که می‌توان برای درمان درد دنده در محیط خانه برداشت عبارتند از:
- ورزش منظم و ملایم. حرکات کششی بسیار مفید است. زنان می‌توانند با استفاده از یک توپ ورزشی برخی حرکات مفید را انجام دهند.
- استفاده از پد گرم. تا زمانی که این پد بیش از حد گرم نباشد، استفاده از آن برای تخفیف درد در طول بارداری ایمن است.
- مشورت با یک کایروپراکتور متخصص در بارداری. کایروپراکتور می‌تواند تمرینات مخصوص، تغییرات حالت قرارگیری بدن و دیگر راه‌های تخفیف درد اسکلتی عضلانی را توصیه کند.
- تمرینات یوگا.
- استفاده از لباس‌های راحت و گشاد. لباس‌های تنگ یا محدود کننده می‌توانند دردهای مرتبط به بارداری را تشدید کنند.

دورنما
مانند بسیاری از انواع دردها و ناراحتی‌های مربوط به دوره بارداری، درد دنده نرمال است و معمولاً علتی برای نگرانی محسوب نمی‌شود. اگر درد در کنار علایم دیگری مثل تب، فشار خون بالا، یا ظاهر شدن نقاط شناور پیش چشم بروز کند، زنان باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه نمایند.