آزمایش غربالگری در بارداری، همه چیزی که باید بدانید

آزمایش غربالگری در ماه چندم بارداری انجام می‌شود؟ در این مطلب به تمام سوال‌های شما عزیزان در مورد آزمایشات غربالگری پاسخ داده خواهد شد. سوال‌هایی از قبیل برای چه صورت می‌گیرد؟ و چه تاثیری بر روی سلامت مادر و جنین دارد؟

تعیین جنسیت و آزمایش غربالگری سه ماهه اول
غربالگری به مجموعه سونوگرافی‌ها و آزمایشات خون گفته می‌شود که طی آن انواع ناهنجاری‌ها و سندروم‌هایی مثل سندروم داون (تریزومی ۲۱) سندروم پاتو (تریزومی ۱۳) سندروم ادواردز (تریزومی ۱۸) مشخص می‌گردد. این آزمایشات در دو مرحله انجام می‌گیرد.
مرحله اول همان غربالگری سه ماهه اول است. که با انجام آن نوع حاملگی کم خطر، متوسط و پر خطر تقسیم می‌شود.
در آزمایش مرحله اول یک آزمایش خون از مادر گرفته شده و یک سونوگرافی انجام می‌گیرد که در آن اندازه پشت گردن جنین(NT) و تشکیل استخوان تیغه بینی (NB) بررسی می‌گردد. در آزمایش مرحله اول غربالگری تعیین جنسیت انجام نمی‌گیرد.

آیا انجام این آزمایش اجباری است؟
انجام هیچ کدام از تست‌های غربالگری اجباری نیست ولی بهتر است این آزمایش‌ها انجام شود تا از وجود اختلالات و بیماری‌های جنین اطلاع پیدا کنید. در مواردی حتی اگر در خانواده سابقه بیماری ژنتیکی نباشد باز احتمال دارد که جنین دارای مشکلاتی باشد. در تحقیقات انجام گرفته به این موضوع پی برده‌اند که ۸۰ درصد از کودکانی که دچار سندروم داون هستند از مادرانی که کمتر از ۳۵ سال سن دارند متولد می‌شوند و حتی در خانواده‌ی آن‌ها سابقه بیماری هرگز نبوده است. پس انجام آزمایش غربالگری از تولد نوزاد دارای مشکل جلوگیری می‌کند.

برای انجام این آزمایش باید ناشتا بود؟
لازم به ناشتا بودن در آزمایش غربالگری مرحله اول نیست و در هر ساعت از شبانه روز می‌توان این آزمایش را انجام داد. بعد از آزمایش خون باید برای کنترل NT به یک متخصص ماهر سونوگرافی مراجعه نمایید.
مرحله اول غربالگری
در این مرحله علاوه بر مشخص شدن اختلالات ژنتیکی اندازه و نحوه قرارگیری جنین نیز مشخص می‌شود. تعداد قل‌ها و سن دقیق بارداری توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. اگر در این مرحله اندازه پشت گردن جنین بیشتر باشد و یا تیغه بینی‌اش تشکیل نشده باشد. در مراحل بعد آزمایش آمنیوسنتز انجام می‌شود. در صورت وجود هر گونه اختلال و مشکل در سلامتی جنین اجازه سقط آن به مادر داده می‌شود.
آزمایش آمنیوسنتز چیست؟
این آزمایش در موارد خاصی انجام می‌گیرد و برای بارداری‌های کم خطر انجام نمی‌پذیرد. نحوه‌ی آزمایش به این صورت است که توسط سرنگی ۲۰ میلی‌لیتر از مایع آمنیوتیک داخل رحم گرفته می‌شود و آزمایش‌های لازم روی آن انجام می‌پذیرد. این آزمایش در شرایط زیر انجام می‌گیرد:
-سن مادر بیشتر از ۳۵ سال باشد.
-سابقه بیماری سندرم داون در خانواده وجود داشته باشد.
-یکی از آزمایش‌های غربالگری عادی نباشد.
-در صورت وجود ازدواج فامیلی
-اگر مادر در دسته پر خطر قرار داشته باشد
DNA جنین در مایع آمنیوتیک وجود دارد و می‌توان با آزمایش آن به اختلالات جنین پی برد. اگر مادر در مرحله اول غربالگری در دسته متوسط قرار بگیرد باید منتظر آزمایش غربالگری مرحله دوم بمانند.
غربالگری سه ماهه دوم
اگر در غربالگری اول حاملگی کم خطر باشد باز هم باید غربالگری مرحله دوم یا کواد مارکر در سه ماهه دوم انجام گیرد تا از سلامت جنین اطمینان کامل را پیدا کنید. لازم بودن غربالگری در سه ماهه دوم به این دلیل است که میزان هورمون‌‌ها و پروتئین‌ها ماه اول در بدن مادر کمتر است. آزمایش کواد مارکر اجباری نیست اما در مواردی حتما باید انجام گردد. در مواردی مثل:
-باروری و سن، اگر مادر بیشتر از ۳۵ سال سن داشته باشد.
-اگر سابقه زایمان نوزاد با نقص عضو باشد.
-مادر داروی مضری مصرف کرده باشد.
-در برابر اشعه‌های مضر قرار گرفته باشد.
-مادر به عفونت ویروسی مبتلا شده باشد.
زمان انجام غربالگری سه ماهه دوم
این آزمایش را می‌توان در بازه‌ی ۱۳ تا ۲۲ هفته بارداری انجام داد ولی بهتر است تا هفته ۱۶ انجام بگیرد، زیرا اجازه قانونی و شرعی سقط جنین تا هفته ۱۹ بارداری وجود دارد و در صورت وجود اختلالی در نوزاد نمی‌توان سقط را انجام داد.
در سه ماهه دوم علاوه بر آزمایش خون یک سونوگرافی هم به نام سونوگرافی آنومالی انجام می‌گیرد تا پزشک از سلامت استخوان‌ها و ساختار بدن جنین مطمئن گردد. همچنین ناهنجاری‌های مثل شکاف لب و مشکلات استخوان بررسی می‌گردد.

غربالگری سه ماهه سوم بارداری
غربالگری‌های بارداری در همان دو مرحله انجام می‌شود. اما در صورت وجود مشکلات و اختلالاتی، آزمایشاتی در سه ماه سوم نیز انجام می‌شود. اگر جفت پایین باشد و یا موقعیت آن خطرناک باشد. گاهی ممکن است جفت در وضعیت‌های مختلفی قرار داشته باشد که ایجاد مشکل هم نکند اما اگر جفت بیش از حد در پایین قرار داشته باشد و وضعیت خطرناکی باشد باید آزمایش غربالگری سه ماهه سوم انجام گردد.

سقط جنین و آزمایش غربالگری
اگر بعد از آزمایش غربالگری به وجود نقصی در جنین پی بردید همیشه هم لازم نیست که سقط انجام دهید گاهی می‌توان با انجام عمل‌های جراحی می‌توان اقدام به بهبود وضعیت جنین کرد مثلا جنین دچار عارضه اسپیدا بیفا باشد می‌توان با جراحی به موقع وضعیت را بهتر کرد.
اما در مواردی هم چاره‌ای جز سقط جنین وجود ندارد و مداخلات پزشکی نمی‌تواند کمکی به جنین نماید. اما باید بدانیم که این آزمایشات هم دارای درصدی از خطا هستند و نمی‌توان گفت هیچ خطایی در آن‌ها وجود ندارد.
آزمایشات نشان داده است که فقط ۱ درصد از مادران زیر ۳۵ سال و ۲ الی ۳ درصد مادران بالای ۳۵ سال بعد از انجام آزمایش غربالگری مجبور به سقط جنین شده‌اند.