بیماری یبوست در کودکان، نقش مصرف زیاد شیر
یبوست یکی از مشکلات گوارشی است که بین کودکان و حتی شیرخواران شایع است.
یبوست یکی از مشکلات گوارشی است که بین کودکان و حتی شیرخواران شایع می‌باشد. به‌طور کلی یبوست به دفع مدفوع سفت و دردناک می‌گویند که این دفع همراه با ناراحتی است. در این مقاله راجع به مشکل یبوست در کودکان، علل و عوارض آن، روش‌های درمان و پیشگیری از این بیماری مطالبی گفته شده است.
یبوست، مشکل گوارشی آزاردهنده‌ای است که کودکان و حتی شیرخواران را هم درگیر می‌کند. در حقیقت میتوان گفت یبوست یکی از شایع‌ترین علل مراجعه به مطب‌های گوارش کودکان است. به عبارت دیگر، در شرایطی که مدفوع فرزند شما به راحتی تخلیه شود و قوام آن نسبتاً نرم باشد، کودکتان دچار یبوست نیست، حتی اگر این دفع مدفوع، چند روز یک‌بار اتفاق افتد.
چرا یبوست ایجاد می‌گردد؟
به‌طور کلی یبوست به دفع مدفوع سفت و دردناک می‌گویند که این دفع همراه با ناراحتی است، البته در بسیاری مواقع پیش می‌آید که به اشتباه الگوی طبیعی دفع را به حساب یبوست می‌گذارند یا بر خلاف آن، مواقعی کودک یبوست دارد و در اثر عدم شناخت، یبوست به موقع تشخیص داده نمی‌شود.
بنابراین در رابطه با الگوی دفعی در اطفال توجه به نکات زیر حائز اهمیت است:
- در نوزادان، الگوی دفع به این صورت است که پس از هر بار تغذیه با شیرمادر، ممکن است دفع وجود داشته باشد یا حتی می‌تواند دفع انجام شود ولی نرم و بدون هرگونه درد و ناراحتی صورت می‌گیرد، بنابراین، حتی این الگوی دفع به فواصل ۷ روز یک بار هم یبوست تلقی نمی‌شود.
- برخی از والدین فکر می‌کنند که کودکشان الزاماً باید هر روز اجابت مزاج داشته باشد، در صورتی که این تفکر چندان درست نیست و تعداد به اندازه سهولت تخلیه آن اهمیت ندارد. اگر دفعات دفع کم باشد اما کودک در تخلیه‌ی روده‌ها مشکلی نداشته باشد، به معنی سلامت کار روده‌هاست.
- غالبا به هر دلیل تبدیل شیرمادر به شیرهای خشک، می‌تواند عادات روده‌ای نوزادان را تحت تاثیر این جابجایی به ویژه در ۳ هفته‌ی ابتدای تولد، تغییر دهد. در برخی موارد که در اثر تغییر شیر نوزاد یبوست اتفاق می‌افتد البته به تشخیص پزشک، افزودن کمیاب بیشتر به شیر خشک می‌تواند جلوی یبوست را بگیرد.
- نکته دیگری که در الگوی دفعی کودکان باید توجه داشت این است که عادات دفع یا طفل با یکدیگر تفاوت دارد. برای مثال:
بعضی از نوزادان در زمان اجابت مزاج به خود فشارمی‌آورند، طوری که صورت‌شان سرخ می‌شود اما اگر مدفوع سفتی نداشته باشند، آن‌ها رامبتلا به یبوست در نظر نمی‌گیریم. در این گونه موارد اگر مشکلات دیگری وجود نداشته باشد، نیاز به اقدام خاصی نیست.
- اغلب اطفال در دوره‌ای از زمان مبتلا به یبوست می‌شوند ولی معمولاً این دوره‌ها کوتاه مدت بوده و مشکل ساز نیست و حتی درمان‌های ساده و معمولی جهت رفع این مشکل کفایت می‌کند.
- سن شایع بروز یبوست در کودکان، سن شروع تغذیه با غذاهای کمکی است.
علل
- تغییر در عادات و حتی رژیم غذایی
- عدم مصرف مقادیر کافی مایعات به خصوص آب، آن هم در طول فعالیت‌های بدنی و یا در مناطقی که هوا گرم است.
- بی‌توجهی به اجابت مزاج و تنبلی تدریجی روده‌ها
- تغییر در محل زندگی و به دنبال آن تغییر آب و هوا یا مسافرت
- به هم خوردن نظم همیشگی و روزمره‌ی زندگی
- شروع تحصیل در مدرسه
- مصرف بسیاری از داروها
- نداشتن فرصت کافی برای اجابت مزاج
- بیشترین علل ایجاد بیماری یبوست، با شیوه زندگی هر فردی مرتبط است، چرا که یبوست اغلب از نوع عملکردی است و به یبوستی گفته می‌شود که مجموعه‌ای از عوامل رفتاری، رژیم غذایی و عوامل روانی از علل آن به شمار روند.
در یبوست عملکردی با اقدامات پزشکی، دلیل مشخصی مبنی بر مشکلات یا نقص جسمانی برای یبوست کودک تشخیص داده نمی‌شود، بلکه از علل مهم آن میتوان به عدم تخلیه مدفوع اشاره کرد.
علائم
دردهای شکمی یا دردهای قولنجی(کرامپی) که ناشی از عبور سخت مدفوع هستند، معمولاً شدت این آن‌ها در کودک می‌تواند به حدی باشد که او را از انجام اجابت مزاج تا مدت‌ها محروم کند. در این صورت بهترین کار مراجعه به پزشک و انجام توصیه‌های متخصص است.
بی‌اشتهایی و بی‌قراری کودک
به دلیل دردناک بودن دفع، کودک عمداً جلوی دفع مدفوع را می‌گیرد.
برای مثال ممکن است در شیرخوار دیده شود که پایش را سیخ کرده و به خودش فشار می‌آورد یا در کودکان سنین بالاتر دیده می‌شود، بر روی نوک پا راه می‌روند و به خودشان فشار می‌آورند تا جلوی دفع را بگیرند. حال اگر در این مواقع والدین متوجه چنین شرایطی نشوند، آب مدفوع از طریق روده‌ها جذب شده و یبوست تشدید می‌شود، در نتیجه دفع بعدی دردناک‌تر خواهد بود.
باد کردن شکم و حتی تهوع
وجود رگه‌هایی از خون نیز از دیگر علائم یبوست به شمار می‌رود که اغلب با درمان مناسب، برطرف خواهد شد.
از مواردی که می‌تواند موجب نگرانی والدین شود، وجود رگه‌های خون روشن در مدفوع است که حتی گاهی به صورت حجم خون قابل ملاحظه‌ای روی مدفوع دیده می‌شود. این رگه‌های خونی در اثر ایجاد شقاق مقعدی ایجاد می‌گردند.
یبوست در بعضی مواقع می‌تواند باعث بی‌اختیاری مدفوع و حتی کثیف شدن لباس زیر کودک شود. این مسئله به این صورت است که مدفوع تازه از کنار توده‌ی مدفوعی که به علت یبوست در روده تشکیل شده، نشت می‌کند و منجر به بی‌اختیاری مدفوع می‌شود و در چنین مواقعی والدین تصور می‌کنند این مشکل بی‌اختیاری مدفوع به دلیل تنبلی کودک است.
عوارض یبوست
یکی از مهم‌ترین عوارض ناشی از یبوست، بزرگ شدن قطر روده‌هاست که علت آن ماندن بیشتر مدفوع و کاهش حرکات دفعی روده‌ها می‌باشد حتی در موارد نادر این موضوع سبب سوراخ شدن روده نیز می‌گردد.یکی دیگر از عوارض شایع یبوست مزمن، بی‌اختیاری دفع مدفوع است که با آلوده شدن لباس زیر همراه است.
از عوارض دیگر یبوست به‌خصوص در دختر بچه‌ها، عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری است که با درمان بهبود می‌یابد. افزایش فاصله دفع، اغلب منجر به بی‌اشتهایی، استفراغ و نفخ زیاد می‌شود که در کودکان با سنین کمتر بی‌قراری، تحریک‌پذیری و کم اشتهایی را به‌دنبال دارد.
یبوست در کودکان بزرگ‌تر در موارد زیر اتفاق می افتد
- بعد از شروع غذای کمکی
- پس از رفتن به مهد کودک
- بعد ازگرفتن کودک از شیرمادر
- زمانی که کودک به مدرسه می‌رود.
بیش از ۹۰ ٪ یبوست‌هایی که بعد از ماه‌های اول زندگی دیده می‌شوند، معمولاً به علت مشکلات زمینه‌ای نیستند، اما یبوست در دوران نوزادی یا ماه‌های اول تولد، به بررسی تشخیصی نیاز دارند.
نقش شیر در یبوست
- مصرف بی‌رویه‌ی شیر در کودکان می‌تواند سبب بروز یبوست شود و کودکانی که بعد از ۲ سالگی مقدار زیادی شیر در روز میل می‌کنند، مستعد ابتلا به یبوست هستند، بنابراین توصیه می‌شود بعد از ۲ سالگی بیش از ۴۵۰ میلی‌لیتر شیر در روز مصرف نشود.
- مصرف بیش از حد شیر می‌تواند باعث ایجاد کم‌خونی ناشی از فقر آهن شود.
- با این وجود حذف کردن کامل شیر از رژیم غذایی کودکانی که مبتلا به یبوست هستند، نیز صحیح نمی‌باشد.
- زمانی که مصرف شیرمادر قطع شده و مصرف شیر خشک یا شیر پاستوریزه شروع می‌شود، یکی از مهم‌ترین زمان‌های شروع یبوست است.
نکات قابل توجه در کودکان مبتلا به یبوست
۱)دانستن زمان دفع نخستین مدفوع دوران نوزادی بسیار مهم است، چرا که این مسئله یکی از نکات مهم برای رد کردن برخی از بیماریهای گوارشی و عصبی در کودکان به حساب می‌آید، بنابراین زمان نخستین دفع در دوران نوزادی یکی از سئوالات مهمی است که پزشک از والدین می‌پرسدبه دلیل این که در موارد نادری دیده شده است که به طور مادرزادی، انتهای روده فاقد عصب بوده و به همین دلیل روده حرکات کافی و لازم را برای عبور مواد دفعی ندارد. در چنین بیمارانی دفع اولیه در دوران نوزادی، دچار اختلال و تاخیر می‌گردد. این بیماری که به نام هیرشپرونگ شناخته شده است، نیازمند مداخله‌ی پزشکی و درمان زود هنگام دارد.
۲)هرگاه یبوست با علائمی مثل اتساع، بزرگی شکم، عدم دفع گاز و نفخ شدید همراه باشد یا این که بیمار از درد حاد شکمی شکایت کند، به‌عنوان یک وضعیت اورژانس شمرده می‌شود و فرد باید به سرعت بررسی شود.
پیشگیری
مهم‌ترین اصل در پیشگیری از یبوست مزمن، برطرف کردن علت حاد آن است. اضطراب و عجله برای دفع در کودک و سایر مسائل روانی، یکی از مهم‌ترین علت‌های ایجاد یبوست هستند، بنابراین برطرف نمودن آن در پیشگیری موثر است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
- بزرگ‌شدن و اتساع شکم
- عدم دفع گاز
- وجود خون درمدفوع
- تغییر قطر مدفوع
- اختلال در وزن‌گیری و تاخیر رشد، از جمله علائمی هستند که در صورت مشاهده مراجعه به پزشک ضروری می‌باشد. در واقع یبوست به تدریج در بسیاری از موارد علت عضوی ندارد اما می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری باشد. به طور مثال بیماریهای نخاع، بیماریهای گوارش و کم‌کاری تیروئید می‌توانند با علامت یبوست خود را نشان دهند.
درمان یبوست در کودکان
در مراحل اولیه برای درمان یبوست بهتر آن است که میزان مایعات مصرفی و فیبر موجود در رژیم غذایی افزایش یابد.
در صورتی که تغذیه تکمیلی برای کودک شروع شده است، میتوان از موادی مانندآلو، کدو سبز و کدو حلوایی نیز در غذاهای او استفاده کرد.درمراحل بعدی و پیشرفت یبوست، ممکن است نیاز باشد از داروهایی خاص استفاده شود.
در مواردی که یبوست خیلی شدید است، گاهی احتیاج به درمان‌های سنگین‌تری شده و تخلیه روده با روش‌های مخصوصی صورت می‌گیرد. مهم‌ترین اصل در درمان یبوست، آموزش و آگاهی والدین است. آن‌ها باید بدانند یبوست مشکل نگران‌کننده‌ای نمی‌باشد ولی برای درمان به زمان کافی نیاز است.
یکی از شایع‌ترین علل شکست درمان، قطع ناگهانی داروهاست، به این معنی که والدین پس از بهبود نسبی یبوست، دارو را قطع کرده و دیگر مراجعه نمی‌کنند. البته هنگامی که دارو کم می‌شود، انتخاب رژیم غذایی مناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
معمولاً توصیه می‌شود که کودکان، ۱۰ دقیقه بعد از تمام وعده‌های غذایی، ۵ دقیقه روی لگن یا توالت بنشینند تا به این وسیله کم‌کم الگوی دفع مجدد برقرار شود.
چنان چه یبوست درمان نشود، مزمن شده و با پیشرفت آن دوره‌ی درمان هم مشکل و طولانی‌ترخواهد شد.
ایجاد کردن یک الگوی منظم برای دفع در کودک، می‌تواند این مسئله را تا حد زیادی حل کند. چنین برنامه منظمی به‌تدریج الگوی دفعی کودک را تنظیم می‌کند. همچنین مصرف داروهای ملین حتماً باید با تجویز پزشک باشد.
قطع این داروها بدون نظر پزشک و پس از گرفتن پاسخ اولیه نیز یکی از خطاهای شایع والدین است که سبب بازگشت یبوست می‌شود.در بیشتر موارد یبوست در کودکان با تغذیه صحیح کودک و توجه به مسایل روحی- روانی وی قابل درمان است.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼