نگهداری از شیر مادر، روش های آسان و کاربردی

گاهی امکان شیر دادن مستقیم به نوزاد وجود ندارد؛ مثلا کودک نارس است و امکان مکیدن سینه مادر را ندارد. شاغل بودن مادر نیز موقعیت دیگری است که امکان ارتباط دائم مادر و نوزاد را کاهش می‌دهد. در این بین لازم است علاوه بر پرداختن به روش‌های افزایش شیر مادر به روش‌های نگهداری از آن نیز توجه شود؛ چرا که مزیت‌های تغذیه با شیر مادر بی‌شمار بوده و همواره تلاش بر استفاده از شیر مادر به جای شیر خشک است. در این مواقع لازم است مادر هر ۳ ساعت یک بار هر دو پستان خود را بدوشد و شیر دوشیده شده را به درستی نگهداری کند.در این مطلب روش‌های نگهداری شیر مادر و نکات ضروری در این مورد آورده شده‌است.

ظروف مناسب برای نگهداری شیر مادر
همواره ظروف شیشه‌ای در اولویت قرار دارند؛ زیرا مواد مغذی شیر نظیر پروتئین‌ها را جذب نمی‌کنند و به راحتی تمیز می‌شوند.
کیسه‌های پلاستیکی مخصوص ذخیره شیر مادر گزینه‌ دیگری است که می‌توانید از آن استفاده کنید. اما دقت داشته باشید که زمان نگهداری باید کمتر از ۷۲ ساعت باشد.‌
همچنین می‌توانید پک کاملی شامل یک کیسه خنک‌کننده، یک شیردوش و ظرف‌های نگهداری خریداری کنید.
هرگز از کیسه‌های پلاستیکی معمولی استفاده نکنید، چرا که ممکن است در زمان یخ زدن، پاره شده و پلاستیک وارد شیر مادر شود.
برای جلوگیری از نفوذ هوا، سرپوش و درب ظرف باید کاملا محکم باشد.
حجم ظرف برای فریز کردن شیر باید ۶۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر باشد.
با در نظر گرفتن حجم اضافی برای یخ زدن، یک چهارم از ظرف نگهداری شیر را خالی نگهدارید.
روی ظروف نگهداری شیر تاریخ بزنید. در این حالت شیر‌هایی که زودتر دوشیده شده‌اند زودتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر شیر را به مهدکودک می‌فرستید حتما روی آن نام کودک را نیز بنویسید.

نگهداری شیر مادر در یخچال و فریزر
بعد از دوشیدن شیر مادر، آن را به سرعت در یخچال و یا بسته‌های محتوی یخ قرار دهید. در صورتی که شیر مادر در دمای اتاق نگهداری شود، خیلی سریع فاسد می‌شود. شیر مادر هم مانند شیر گاو در صورت فاسد شدن، بوی بدی گرفته و ترش می‌شود. اگرچه نگهداری شیر مادر در فریزر می‌تواند کیفیت شیر را برای چند هفته حفظ کند، اما توصیه می‌شود که با رعایت موارد زیر، این زمان را بیش از حد طولانی نکنید.
اگر برای مدت زمان طولانی می‌خواهید شیر مادر را درون فریزر نگهداری کنید، از کیسه‌های مخصوصی که مختص نگهدرای در فریزر هستند استفاده کنید. در این صورت کیفیت شیر مادر در فریزر پایین نمی‌آید.
حتما قبل از قرار دادن شیر مادر در فریزر، تاریخ آن روز را بر روی بسته شیر بنویسید.
شیر را در انتهای فریزر قرار دهید تا احتمال فاسد شدن آن بر اثر نوسانات دمایی کمتر شود.
شیری که قبلا یک بار یخ‌زدایی شده را می‌توان به مدت یک روز در یخچال نگهداری کرد؛ اما هرگز نباید آن‌ را دوباره منجمد و استفاده کرد.
به مواد دیگری که در یخچال و در مجاورت شیر قرار دارند، توجه کنید. آیا درب آن‌ها به اندازه‌ کافی محکم است؟ این کار مانع از نفوذ بوی مواد غذایی به شیر می‌شود.
قابلیت نگهداری شیر مادر در یخچال، ۲۴ تا ۴۸ ساعت است؛ بنابراین اگر بخواهید تنها برای یک یا دو روز از شیر مادر استفاده کنید، می‌توانید آن را درون یخچال قراردهید.
قابلیت ماندگاری شیر دوشیده شده در کنار کیسه یخ تا ۲۴ ساعت است.
شیر دوشیده شده در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد تا چهار روز قابل نگهداری است.

گرم کردن شیر فریز شده
برای اینکه این کار به درستی انجام شود، به کمی زمان نیاز دارید. نکات لازم در این رابطه در زیر آورده شده‌است.
لازم است شب قبل از استفاده، شیر فریز شده را در یخچال قرار دهید تا به تدریج به حالت مایع برگردد. توجه کنید که شیر یخ زده را مستقیما در دمای اتاق قرار ندهید.
شیر یخ‌زدایی شده را به مدت ۲۰ دقیقه در یک کاسه آب گرم بگذارید. همچنین می‌توانید آن را زیر شیر آب سرد گرفته و به تدریج آب را کمی گرم کنید.
شیر داخل بطری را هم بزنید تا حرارت به‌طور یکنواخت توزیع شده و به حالت اول برگردد.
در گرم کردن شیر، زیاده‌روی نکنید. پوست زبان نوزاد بسیار حساس است و تحمل گرمای زیاد را ندارد. به علاوه با گرم کردن بیش از حد، برخی از مواد مغذی شیر از بین خواهد رفت.
برای گرم کردن شیر، هرگز از مایکروویو یا حرارت مستقیم اجاق گاز استفاده نکنید. علاوه بر اینکه توازن حرارتی مایکروویو یکنواخت نیست، ممکن است سریعا شیر را سوزانده و کیفیت آن را نیز به سرعت کاهش‌ دهد.
نکته: شیر ذوب شده در یخچال را می‌توان در هوای اتاق (۱۵ - ۲۵ درجه سانتی‌گراد) به مدت ۴ ساعت نگهداری کرد؛ یعنی اگر کودک بار اول همه شیر را نخورد، تا ۴ ساعت بعد هم می‌توان به دفعات از این شیر استفاده کرد.

نگهداری از شیر مادر در فلاسک
اگر می‌خواهید شیر فریزر شده مادر را با خود حمل کرده و در طول مسافرت از آن استفاده کنید، باید پس از خروج شیر مادر از فریزر آن را درون کیسه یا فلاسک پر از یخ قرار دهید. برای این منظور باید تمام اطراف ظرف محتوی شیر مادر با کیسه‌های یخ محافظت شود. با استفاده از این روش می‌توان شیر مادر را حدود ۱۲ ساعت بدون فاسد شدن در خارج از فریزر نگهداری کرد.

روش تشخیص شیر فاسد شده
ظاهر شیر - در دوران شیردهی عوامل مختلفی باعث تغئیرات محسوس در رنگ و بافت شیر می‌شوند. ممکن است شیرتان در این دوران، سفید، صورتی، زرد، سبز و یا حتی قهوه‌ای شود. وجود بافت خامه‌ای و متراکم در شیر مادر نیز کاملا طبیعی است. کافی است که شیر را به آرامی تکان داده تا شیر مخلوط شده و بافت یکدستی ایجاد شود؛ بنابراین دقت داشته باشید که از ظاهر شیر مادر نمی‌توان در مورد تازگی یا فاسد بودن آن قضاوت کرد.
بوی شیر - این مورد کمک زیادی به شما می‌کند. شیر ترش شده و فاسد مادر، دقیقا همان بوی شیر ترش شده‌ گاو را می‌دهد که تشخیص آن بسیار آسان است. البته در مورد بو، استشمام بویی شبیه فلز یا صابون هم نباید شما را نگران کند. گاهی شیر دوشیده شده‌ای که در شیشه نگهداری می‌شود، به مرور زمان، مزه و بویی شبیه فلز یا صابون می‌گیرد. دقت داشته باشید که این مورد هم دلیل بر فساد شیر نیست و اکثر نوزادان هم متوجه آن نمی‌شوند و حساسیتی در این مورد ندارند؛ اما اگر کودک شما این شیر را نمی‌خورد، قبل از نگهداری آن، شیر را به مدت ۴ تا ۵ دقیقه حرارت داده تا دمای آن به ۸۲.۲ درجه سانتی‌گراد برسد. سپس شیر را سرد کرده و در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
در مجموع اگر شیری که دوشیده‌اید، به مدت سه ساعت بیرون از یخچال و یا سه روز داخل یخچال قرار داشته، حتما پیش از مصرف، به دقت آن را بو کرده تا مطمئن شوید که بوی تازگی می‌دهد.

سوالات متداول‌
آیا شیر دادن به نوزاد با این روش باعث عدم رشد کافی می‌شود؟ خیر؛ تغذیه نوزاد با شیر فریزشده تاثیر چندانی بر رشد او ندارد.
آیا استفاده از شیر فریز‌شده خطر مسمومیت نوزاد را افزایش می‌دهد؟ بله؛ در صورت رعایت نکردن نکات لازم و همچنین طولانی شدن مدت نگهداری این ریسک وجود دارد.
آیا شیر دادن به روش مستقیم دارای مزایای خاصی است؟ بله؛ همیشه توصیه می‌شود در صورت امکان به روش مستقیم به نوزاد شیر داده شود؛ چراکه در این صورت سینه مادر از سلامت بهتری برخوردار شده و خط عفونت و سفت شدن بافت سینه کاهش می‌یابد.

سخن آخر
توجه داشته باشید که کیفیت شیر مادر به سرعت تغییر می‌کند. پس اگر مجبور به نگهداری آن هستید، ضمن کوتاه کردن زمان نگهداری، تمامی نکات بهداشتی و سرعت عمل را رعایت کنید. همچنین حتی المقدور تنها در شرایطی که واقعا امکان شیردهی مستقیم مادر وجود ندارد، از شیر فریز شده استفاده کنید.