نحوه انجام ماموگرافی، جهت تشخیص سرطان پستان

ماموگرافی یک نوع عکس برداری از بافت سینه است که از اشعه ایکس برای این منظور استفاده می‌کند تا پزشک بتواند وجود سرطان سینه را تایید یا رد کند. ماموگرافی در شناسایی زود هنگام سرطان سینه نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند و می‌تواند به کاهش ریسک مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان کمک کند. در هنگام انجام ماموگرافی سینه شما بین دو صفحه سفت و محکم فشرده می‌شود تا بافت سینه در یک امتداد قرار بگیرد سپس اشعه ایکس تصاویر سیاه و سفید را از سینه شما تهیه می‌‌کند و آن را به صفحه کامپیوتر ارسال می‌‌نماید که از پزشک در این تصاویر بررسی علائم و نشانه‌های سرطان سینه می‌پردازد. می‌توان از ماموگرافی برای اهداف تشخیصی نیز استفاده کرد، تعداد دفعات انجام ماموگرافی به سن شما و ریسک ابتلا به سرطان سینه بستگی دارد.

نکات مهم در خصوص ماموگرافی که دانستن آنها حائز اهمیت است
-ماموگرافی می‌‌تواند زندگی شما را نجات دهد. شناسایی و تشخیص سرطان سینه در مراحل اولیه می‌تواند حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد و حتی در برخی موارد تا ۵۰ درصد ریسک مرگ و میر ناشی از بیماری را کاهش دهد. زنانی که وارد دهه ۴۰ زندگی خود شده‌اند باید سالی یک بار به انجام ماموگرافی بپردازند اما زنانی که به دلایل متعدد بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند باید زودتر انجام ماموگرافی را آغاز کنند.
-اصلا نگران نباشید ماموگرافی از بافت سینه به سرعت انجام می‌‌شود و حدود ۲۰ دقیقه طول می‌‌کشد و اکثر بیماران درد کمی را احساس می‌کنند. این روش ایمنی بالایی دارد و فقط یک پرتو کوچک اشعه ایکس از دستگاه به سمت بافت سینه هدایت می‌‌شود. اگر شما قصد انجام ماموگرافی را دارید و کمی مضطرب هستید می‌‌توانید به مراکزی مراجعه کنید که پس از اتمام ماموگرافی به سرعت نتیجه کار را در اختیار شما قرار می‌دهند.
-به سلامت خود اهمیت بدهید. اگر شما زیر سن ۵۰ سال قرار دارید یا آنکه سینه‌های شما متراکم و بزرگ است بهتر است برای انجام ماموگرافی دیجیتال به پزشک مراجعه نمایید. نتایج ماموگرافی دیجیتال درون یک دستگاه کامپیوتر ثبت می‌شود و به این ترتیب پزشک می‌‌تواند یک بخش خاص را بزرگ نمایی کرده و آن را از نزدیک مشاهده کند.

هدف از انجام ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی یک روش عکس برداری به کمک اشعه ایکس است که بافت سینه را به لحاظ وجود تومور یا سایر ناهنجاری‌ها مورد بررسی قرار می‌‌دهد. می‌‌توان از ماموگرافی یا برای ارزیابی یک توده درون سینه استفاده کرد یا از آن به منظور انجام اهداف تشخیصی بهره گرفت.
-ماموگرافی غربالگری روشی است که از آن برای شناسایی تغییرات ایجاد شده در بافت سینه زنانی که هیچ گونه نشانه یا علامتی ندارند و دچار ناهنجاری‌های بافت سینه نیستند استفاده می‌شود. هدف از انجام این روش شناسایی سرطان قبل از بروز تظاهرات بالینی بیماری است.
-ماموگرافی تشخیصی روشی است که از آن برای بررسی تغییرات مشکوک بافت سینه از قبیل وجود یک توده جدید درون سینه، بزرگ شدن نوک سینه یا خروج ترشح از نوک سینه استفاده می‌شود همچنین از این روش برای ارزیابی یافته‌های غیر عادی در ماموگرافی غربالگری استفاده می‌‌شود. ماموگرافی تشخیصی شامل تصاویر ماموگرافی اضافی است.

چه موقع باید برای انجام ماموگرافی تشخیصی به پزشک مراجعه کرد؟
به طور کلی پزشکان سن به خصوصی را برای شروع ماموگرافی غربالگری و ارزیابی بافت سینه به منظور تایید یا رد سرطان سینه مشخص نکرده‌اند. به علاوه پزشکان و متخصصان و مراکز تخصصی پزشکی در خصوص تعداد دفعات انجام ماموگرافی و زمان شروع انجام آن در بیماران اتفاق نظر ندارند. بهتر است با پزشک خود در خصوص فاکتورهای خطری که با آن مواجه هستید، مزایا و خطرات غربالگری، و نظر خود در خصوص انجام ماموگرافی صحبت کنید. همچنین می‌توانید با او در خصوص بهترین نوع ماموگرافی صحبت کنید. در بخش زیر به چند دستورالعمل عمومی برای زمان شروع ماموگرافی غربالگری اشاره می‌‌کنیم.
-زنانی که به طور متوسط در معرض خطر سرطان سینه قرار دارند: تعداد زیادی از زنان در سن چهل سالگی هر یک تا دو سال یک بار به انجام ماموگرافی می‌پردازند البته بهتر است بدانید که پزشکان در این خصوص اتفاق نظر ندارند. زنانی که در این گروه قرار دارند باید از سن ۴۵ تا ۵۴ سالگی هر سال برای انجام ماموگرافی به پزشک مراجعه کنند سپس حداقل به مدت ۱۰ سال هر دو سال یک بار ماموگرافی خود را تکرار کنند.
-زنانی که بیشتر در معرض خطر سرطان سینه قرار دارند: زنانی که بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند می‌توانند قبل از سن چهل سالگی از مزایای ماموگرافی غربالگری بهره ‌مند شوند. اگر شما نیز در این گروه قرار دارید هر چه زودتر با پزشک خود در خصوص انجام ماموگرافی و ارزیابی بافت سینه مشورت کنید. برخی از این فاکتورهای خطر که باعث می‌‌شود شما بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار داشته باشید عبارت است از سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان سینه، یا سابقه خانوادگی ابتلا به ضایعات پیش سرطانی بافت سینه که در این حالت ممکن است پزشک انجام ماموگرافی سینه را به همراه اسکن ام آر آی پیشنهاد دهد.

چگونه برای انجام ماموگرافی سینه آماده شویم؟
توجه کردن به نکات زیر می‌تواند به شما در خصوص آماده شدن برای ماموگرافی سینه کمک کند:
-با پزشک خود در خصوص انتخاب بهترین زمان برای انجام ماموگرافی صحبت کنید و زمانی را انتخاب کنید که سینه‌های شما حساسیت بسیار کمتری دارند. اگر شما هنوز یائسه نشده‌اید می‌توانید یک هفته بعد از دوره قاعدگی برای انجام ماموگرافی به پزشک مراجعه کنید معمولا سینه‌های شما یک هفته قبل از پریود و در طول این دوران حساسیت زیادی دارند.
-اگر قبلا ماموگرافی سینه را انجام داده‌اید تصاویر آن را به همراه خود به مطب پزشک ببرید. اگر برای انجام ماموگرافی از وسایل و تجهیزات جدید استفاده می‌شود از پزشک بخواهید که تصاویر تهیه شده از بافت سینه را روی سی دی قرار دهد و این سی دی را به همراه داشته باشید تا پزشک رادیولوژی بتواند تصاویر ماموگرافی قبلی را با تصاویر جدید مقایسه کند.
-قبل از انجام ماموگرافی از استعمال پودر، لوسیون، کرم یا عطر مخصوص زیر بغل یا زیر سینه، ادکلن و هر گونه ضد تعریق خودداری کنید زیرا ممکن است ذرات موجود در پودر و خوشبو کننده در ماموگرافی دیده شود و باعث سردرگمی ‌پزشک گردد.
-در صورتی که احساس می‌کنید انجام ماموگرافی برای شما دردناک است می‌توانید از داروی مسکن که بدون نسخه پزشک قابل تهیه است استفاده کنید. شما می‌توانید ۱ عدد قرص مسکن از قبیل آسپرین، استامینوفن یا ایبوپروفن را یک ساعت قبل از شروع ماموگرافی مصرف کنید تا از میزان درد احتمالی در حین انجام ماموگرافی کاسته شود.

ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
-برای انجام ماموگرافی پزشک به شما لباس مخصوص می‌‌دهد و از شما می‌‌خواهد که جواهرات خود را در بیاورید و تا کمر هیچ گونه لباسی نداشته باشید. برای سهولت بیشتر بهتر است روزی که قرار است ماموگرافی انجام شود از یک لباس دو تکه استفاده کنید.
-برای انجام تست ماموگرافی پزشک از شما می‌خواهد که روبه روی دستگاه اشعه ایکس که برای ماموگرافی تهیه شده است قرار بگیرید سپس پزشک یکی از سینه‌های شما را روی صفحه قرار می‌‌دهد و صفحه دستگاه را بالا یا پایین می‌آورد تا با قد شما مطابقت پیدا کند. پزشک به شما کمک می‌کند که سر، بازو و به طور کلی بالا تنه خود را در شرایطی قرار دهید که هیچ چیزی مانع دیدن سینه شما نشود.
-سپس سینه شما به تدریج توسط یک صفحه پلاستیکی شفاف فشرده می‌شود. فشاری که اعمال شود فقط چند ثانیه ادامه دارد تا بافت سینه کاملا دیده شود. فشاری که به سینه وارد می‌شود خطرناک نیست اما ممکن است شما دچار درد و حتی ناراحتی شوید، در صورتی که درد حاصل از فشار اعمال شده بسیار زیاد بود به پزشک خود اطلاع دهید.
-سینه شما به حدی فشرده می‌‌شود به صورت صاف بین دو صفحه دستگاه قرار بگیرد و اشعه ایکس بتواند به خوبی به درون بافت سینه نفوذ کند. فشار اعمال شده به ثابت نگه داشتن بافت سینه کمک خواهد کرد تا به خوبی بافت این قسمت مشاهده شود و از میزان حرکت آن در طول زمان ماموگرافی کاسته شود و به این ترتیب از دوز کمتری برای بررسی بافت سینه استفاده می‌شود. پزشک در هنگام انجام ماموگرافی از شما می‌خواهد که صاف و بدون حرکت بایستید و نفس خود را به طور کامل حبس کنید.

پس از انجام ماموگرافی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
پس از اتمام ماموگرافی و آماده شدن تصاویر مربوط به بافت سینه پزشک از شما می‌خواهد که کمی منتظر بمانید سپس پزشک به بررسی کیفیت تصاویر تهیه شده می‌‌پردازد و در صورتی که تصاویر مربوط به بافت سینه به دلایل فنی، کافی و مناسب نباشد پزشک مجدداً به تکرار این تست خواهد پرداخت. به طور کلی فرایند انجام ماموگرافی در کمتر از ۳۰ دقیقه انجام می‌شود و پس از آن شما می‌توانید لباس بپوشید و مجدداً فعالیت روزمره خود را آغاز کنید.

نتایج حاصل از ماموگرافی به چه صورت است؟
نتایج حاصل از ماموگرافی به صورت تصاویر سیاه و سفید از بافت سینه تهیه می‌‌شود. ماموگرافی تصاویر دیجیتالی از بافت سینه را تهیه می‌کند که بر روی صفحه مانیتور نمایش داده می‌شود و متخصص رادیولوژی به تفسیر تصاویر تهیه شده می‌‌پردازد و گزارش کتبی حاصل از بررسی تصاویر را برای پزشک شما آماده می‌کند. متخصص رادیولوژی به بررسی علائم و نشانه‌های مربوط به بافت سینه یا توده غیر سرطانی درون سینه می‌پردازد و به این ترتیب ضروری بودن فرآیند درمان و یا آزمایشات بیشتر را درخواست می‌نماید یافته‌های حاصل از ماموگرافی می‌تواند به صورت زیر ارائه شود:
-تجمع کلسیم درون بافت سینه و نقاط مختلف آن
-وجود توده یا برجستگی
-نامتقارن بودن نقاط مختلف از سینه در ماموگرافی
-وجود نقاط متراکم که فقط در یک سینه یا یک نقطه خاص از آن در ماموگرافی مشاهده می‌‌شود.
-وجود نقاط متراکم جدید که از زمان آخرین ماموگرافی تاکنون ایجاد شده است.
تجمع توده کلسی می‌تواند به علت التهاب یا تروما مواد زائد سلولی یا تجزیه سلولی به وجود بیاید. وجود توده‌های کوچک نامنظم که میکروکلسیفیکیشن نام دارند می‌‌تواند به سرطان ارتباط داشته باشد. ممکن است نقاط بزرگ و حجیم کلسیفیته به علت بالا رفتن سن یا یک بیماری خوش خیم از قبیل فیبروآدنوم به وجود بیاید، فیبروآدنوم یک تومور غیر سرطانی شایع در بافت سینه محسوب می‌شود. در اکثر موارد این توده‌ها خوش خیم هستند اما در صورتی که این توده‌ها ظاهری نامنظم داشته باشند و تعداد آنها افزایش پیدا کرده باشد یا اینکه ظاهر آنها نگران کننده باشد متخصص رادیولوژی درخواست انجام تصویربرداری تشخیصی با قابلیت بزرگ نمایی را خواهد داد. این نقاط متراکم بافت‌هایی را نشان می‌‌دهند که در مقایسه با بافت چربی تراکم بیشتری دارند و حالت غده مانند آنها زیاد است که این امر باعث می‌شود تشخیص و تمایز گذاری به توده‌های کلسیمی ‌با بافت طبیعی غدد مانند سینه دشوار باشد. نقاط متراکم درون سینه می‌تواند نشان دهنده سرطان باشد و نقاط منقطع وجود تومور را نشان می‌‌دهد که به بافت‌های مجاور حمله کرده است.

در صورتی که نتایج حاصل از ماموگرافی طبیعی باشد چه باید کرد؟
در صورتی که نتایج حاصل از ماموگرافی طبیعی باشد باید طبق نظر پزشک و در فواصل زمانی پیشنهاد شده برای انجام ماموگرافی سالانه به متخصص رادیولوژی مراجعه کرد. نتایج حاصل از ماموگرافی زمانی مفید واقع می‌شود که با نتایج ماموگرافی قبلی مقایسه شود این کار به متخصص رادیولوژی اجازه می‌دهد با مقایسه کردن آنها به بررسی تغییرات ایجاد شده در سینه بپردازد.

در صورتی که نتایج حاصل از ماموگرافی طبیعی نباشد چه باید کرد؟
به خاطر داشته باشید که همیشه غیر عادی بودن نتایج حاصل از ماموگرافی به معنای وجود سرطان سینه نیست اما شما به انجام یک ماموگرافی دیگر، آزمایشات و معاینات بیشتر نیاز خواهید داشت تا پزشک بتواند نظرش را به طور قطعی بیان کند. پزشک انجام آزمایشات و تست‌های بیشتر را درخواست می‌کند تا بتواند وجود بافت سرطانی درون سینه را تشخیص دهد یا آنکه احتمال بروز آن را رد کند.

خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی شامل چه مواردی است؟
خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی به شرح زیر می‌باشد:
-ماموگرافی شما را در معرض پرتوهای اشعه ایکس قرار می‌دهد. این پرتوها ضعیف هستند و در اکثر زنانی که برای انجام ماموگرافی به پزشک مراجعه می‌‌کنند مزایای حاصل از آن و خطرات و معایبش برتری دارد زیرا پزشک می‌تواند به تشخیص قطعی برسد.
-نتایج حاصل از ماموگرافی همیشه دقیق نیست و دقت این روش به طرز قابل توجهی به روش که مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و مهارت و تجربه متخصص رادیولوژی بستگی دارد. عوامل دیگری از قبیل سن شما و تراکم بافت سینه می‌توانند باعث ارائه نتایج مثبت یا منفی کاذب شوند.
-تفسیر نتایج ماموگرافی در زنان جوان دشوار است زیرا بافت سینه در زنان جوان در مقایسه با زنان مسن حاوی غدد و رباط‌های بیشتری است. این امر باعث شده است بافت سینه آنها تراکم بیشتری داشته باشد و این مسئله باعث ارائه نتایج منفی کاذب می‌شود. با بالا رفتن سن و رسیدن به دوران پیری بافت چربی سینه افزایش پیدا می‌کند و از تعداد قدرت آن کاسته می‌شود که این امر باعث می‌‌شود تفسیر نتایج ماموگرافی و شناسایی تغییرات ایجاد شده در بافت سینه راحت باشد.
-گاهی اوقات انجام دادن یک تست ماموگرافی به انجام یک تست دیگر نیاز دارد. حدود ۱۰ درصد از زنانی که در سنین مختلف به انجام ماموگرافی می‌‌پردازند به یک تست دیگر از قبیل سونوگرافی یا بیوپسی سینه برای تهیه بافت سینه و ارزیابی آن در آزمایشگاه نیاز دارند اما به خاطر داشته باشید که در اکثر موارد یافته‌های غیرعادی بافت سینه که در ماموگرافی مشاهده می‌‌شوند سرطانی نیستند. در صورتی که پزشک به شما بگوید نتیجه ماموگرافی کاملاً طبیعی است از شما می‌‌خواهد که اگر قبلا تست ماموگرافی انجام داده‌اید آن را برای مقایسه با تست جدید به همراه داشته باشید تا به این ترتیب تواند به تشخیص قطعی برسد. بهتر است همیشه اسکن ماموگرافی خود را در یک مرکز معتبر انجام دهید.
-ماموگرافی غربالگری نمی‌‌تواند همه انواع تومورهای سرطانی سینه را تشخیص دهد. برخی از انواع تومورها از طریق معاینه جسمانی شناسایی می‌‌شوند و ممکن است در ماموگرافی دیده نشوند. ممکن است تومور بسیار کوچک باشد که در نقاطی قرار داشته باشد که شناسایی آن توسط دستگاه ماموگرافی دشوار است به عنوان مثال تومور که زیر بغل به وجود می‌آید به راحتی در ماموگرافی دیده نمی‌شود. همیشه احتمال اینکه از هر پنج تومور یک تومور در بیماران دیده نشود وجود دارد به همین دلیل انجام معاینه جسمانی اهمیت بسیار زیادی دارد و نباید از آن غافل شد.