علائم اضطراب در کودکان، کمرشان زیر بار فشار خم می شود؟

بسیاری از کودکانی که به نگرانی یا ترس دچارند، به نشانه‌های جسمانی استرس نیز مبتلا هستند (برای نمونه سردرد، دل‌درد یا مشکلات تنفسی). در مقاله‌های قبلی بر افکار و گفتگوهای ذهنی تأکید ورزیده‌ایم، اما این روش‌ها لزوماً استرس جسمانی را برطرف نمی‌کنند.
در ضمن، گفتگوی ذهنی برای کودکانی که چندان علاقه‌ای به حرف زدن ندارند، ممکن است کار سختی باشد. شاید برای این کودکان مفیدتر باشد که یاد بگیرند هنگام هراس، چه‌کارهایی بکنند. حتی کودکانی که شیوۀ گفتگوی ذهنی را به شکلی مؤثر به کار می‌برند هم می‌توانند از این حرکات آرامش‌بخش بهره ببرند.
تمرین آرام بودن، پایه‌ای‌ترین اقدام برای کاهش اضطراب است. به نظر می‌رسد که آسوده بودن کار ساده‌ای باشد،

مگر همه نمی‌دانند چگونه آسوده باشند؟
متأسفانه آسوده بودن کار چندان ساده‌ای نیست. بیشتر افراد در وضعیت‌های خاصی آرامش دارند (مانند دراز کشیدن در ساحل دریا هنگام تعطیلات)، اما تواناییِ آسوده بودن در زندگی روزانه، چیزی است که باید آن را یاد گرفت و به تمرین نیاز دارد. آرامش هم مانند اضطراب، جنبه‌های جسمانی، روانی و عاطفی دارد.

تنفس شکمی
روش ابتدایی و آرامش‌بخش تنفس شکمی را کودکان در هر سنی می‌توانند یاد بگیرند؛ به‌خصوص اگر بزرگسالی در کنار کودک تمرین کند. از کودک بخواهید که لباس نسبتاً گشادی بپوشد و صاف (بدون قوز) و درعین‌حال راحت بنشیند. تنفس او را تماشا کنید.
سپس از کودک بخواهید هر بار که نفس را فرو می‌برد، به آرامی تا شمارۀ 4 بشمارد و سپس نفسش را بیرون دهد. شانه‌های او را تماشا کنید. اگر شانه‌ها را بالا می‌کشد، از او بخواهید که به تنفس آرام ادامه دهد، اما شانه‌هایش را بالا نکشد. این کار را به‌صورت بازی درآورید.
اکنون از کودک بخواهید تا دستش را روی کمربند یا ناف خود بگذارد و سعی کند با فروبردن هوا، کمربند را به بیرون بفرستد. این تنفس شکمی است.
هدف این است که هوا، به آهستگی به قسمت پایین شش‌ها فرستاده شود. این کار موجب انبساط دیافراگم، ماهیچۀ زیر شش‌ها می‌شود. اعصاب متصل به دیافراگم، واکنش آسودگی طبیعی بدن را فعال می‌کند.
توجه داشته باشید که تنفس باید آهسته باشد. برعکس، تنفس عمیق و سریع، نشانه‌های اضطراب نظیر ضعف، سرگیجه یا سوزش دست‌ها را آشکارتر می‌کند. اگر کودک بیش‌ازحد تند نفس می‌کشد، از او بخواهید که با هر بار نفس کشیدن بگوید: یک کلاغ، دو کلاغ، سه کلاغ، ۴ کلاغ، بازدم. برخی کودکان برای کند نفس کشیدن، نیاز دارند تا ۵ یا حتی ۶ کلاغ بشمارند.
راه دیگری برای کند نفس کشیدن، آن است که پس از دم، نفس را تا سه شماره نگه‌دارند. بد نیست به کودکی که نمی تواند شانه‌هایش را با نفس بالا نکشد، بگویید سعی کند ابتدا مانند یک حیوان کوچولو نفس بکشد (نفس‌های کوتاه و سریع) و سپس درست برعکس آن کار را بکند. برای آنکه کودک را تشویق کنید تا دیافراگمش را به کار بگیرد، می‌توانید به او بگویید که شکمش را مانند بادکنک باد کند.

رها کردن تدریجی عضلات
شل کردن تدریجی عضلات، یکی دیگر از روش‌های ساده‌ای است که اغلب برای آرام شدن به کار می‌رود. از کودک بخواهید تا لباس راحتی به تن کند و دراز بکشد یا راحت بنشیند. با انگشتان شروع کنید. ابتدا از کودک بخواهید تا با تمام قدرت، انگشتانش را جمع و سپس آن‌ها را رها کند.
در مرحلۀ بعد، به او بگویید تا با تمام قوا، دودستش را مشت و سپس باز کند. به همین ترتیب، روی همۀ عضلات کار کنید و به یاد داشته باشید که صورت و فک هم ماهیچه‌هایی دارند که اغلب منقبض‌اند. بهتر است که از نوار تخصصی یا نواری با صدای خودتان استفاده کنید تا نگران آن نشوید که آیا همۀ عضلات را نام برده‌اید یا نه.
هدف این است که کودک یاد بگیرد تفاوت بین حالت منقبض و وانهادۀ عضلات را تشخیص بدهد و به‌این‌ترتیب، بتواند هر وقت که می‌خواهد، بدون آنکه ابتدا عضلات را منقبض کند، آن‌ها را رها سازد. این کار هم به تمرین نیاز دارد.

نوارهای آرامش‌بخش
نوار آرامش بخشی تهیه کنید که دست‌کم ۲۰ دقیقه به شما کمک کند تا تنفس شکمی و یا رها کردن تدریجی عضلات را راحت‌تر انجام دهید. ابتدا خودتان نوار را امتحان کنید و ببینید که آیا برای فرزندتان مناسب است یا نه؟ در ضمن، می‌توانید صدای خود را همراه با موسیقی ملایمی ضبط کنید.
پس‌ازآنکه نوار مناسبی تهیه کردید، همراه کودک به آن گوش بدهید. از کودک بخواهید که تمرین را او به شما یاد بدهد. نقش متخصص را بازی کردن، اعتمادبه‌نفس بسیاری از کودکانِ نگران را بالا می‌برد. ازآنجاکه کودک می‌تواند بدون کمک پدر یا مادر از نوار استفاده کند، می‌تواند برای حل مشکل اضطراب، مستقل‌تر عمل کند.

درد جسمانی در مقابل درد روانی
بسیاری از کودکان با اعتراض می‌گویند: اما درد من واقعی است، تخیلی نیست. این کودکان نمی‌توانند نشانه‌های جسمی را به حالات عاطفی ربط بدهند. وقتی به آن‌ها می‌گویید که علتِ دردشان عاطفی است، آزرده می‌شوند و فکر می‌کنند حرفشان را نمی‌فهمید.
احتمالاً تا وقتی آزردگی‌شان را درک نکنید، در هیچ‌یک از تمرین‌های آسوده سازی، شرکت نخواهند کرد. به‌جای آنکه در این مورد، با کودک بگومگو کنید، بهتر است همدردی خود را به کودک نشان دهید و بر راه‌حل متمرکز شوید.
کودکان وقتی متوجه می‌شوند که مسئله قابل‌حل است، آمادگی بیشتری دارند تا به شرح علت‌های ناراحتی‌شان گوش کنند. باوجوداین، اگر بازهم بر جسمانی بودن دردشان پافشاری کنند، چه باید کرد؟
این مسئله اهمیتی ندارد. اگر بتوانند ناراحتی‌شان را حل کنند، این پرسش که علت ناراحتی چه بوده است، خیلی مهم نخواهد بود. به یاد داشته باشید که دل‌درد ناشی از انقباض عضلات، می‌تواند همان‌قدر دردناک باشد که دل‌درد ناشی از زخم معده یا سایر دردهای جسمانی.