بیماری دست پا دهان در کودکان چیست؟

بیماری دست، پا و دهان یا HFMD، یک بیماری ویروسی نسبتاً شایع در بین کودکان است. لازم به یادآوری است که این بیماری، مشابه بیماری دهان و پا نیست که به نام تب برفکی نیز شناخته می‌شود و حیوانات را مبتلا می‌کند. در این مطلب می‌توانید با علل، علائم، پیشگیری و درمان بیماری دست، پا و دهان در کودک آشنا شوید.

علل ایجاد بیماری دست، پا و دهان
بیماری دست، پا و دهان می‌تواند توسط ویروس‌های مختلفی و بیشتر از همه، توسط ویروس کوکساکی ایجاد شود. این بیماری بیشتر در کودکان زیر پنج سال بروز می‌کند، اما بزرگسالان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. بدن افراد بزرگسال آنتی‌بادی‌هایی ایجاد می‌کند و به بیشتر ویروس‌های عامل این بیماری ایمن هستند اما با این وجود هم می‌توانند باز هم بیماری را بگیرند اگر، از طریق ویروس متفاوتی آلوده شوند.
شیوع بیماری دست، پا و دهان در فصول بهار، تابستان و پاییز اتفاق می‌افتد. کودکان معمولاْ بدون درمان در عرض یک هفته تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند، اما در موارد بسیار نادر، این بیماری می‌تواند به مننژیت ویروسی یا آنسفالیت و التهاب مغز منجر شود.
در مورد مسری و واگیردار بودن بیماری دست، پا و دهان در کودکان باید گفت که این بیماری مسری است و ویروس می‌تواند از طریق ترشحات بینی و گلو، مایع موجود در تاولها، یا مدفوع منتقل شود. این بیماری در طول هفت روز اول بروز علائم در کودک، مسری‌تر است اما ویروس تا هفته‌ها بعد هم می‌تواند منتقل شود.
همچنین اگر در حین بارداری در معرض بیماری دست، پا و دهان قرار بگیرید، احتمال این که جنین در حال رشد تحت تأثیر آن قرار بگیرد بسیار اندک است، اما در هر حال این موضوع را به اطلاع پزشکتان برسانید. دست‌های خود را به طور مرتب بشویید، به ویژه پس از عوض کردن پوشک یا رسیدگی به کودک بیمارتان. شما همچنین می‌توانید دستکش بپوشید تا ریسک ابتلا خود را به حداقل برسانید.

علائم بیماری دست، پا و دهان در کودکان
بیماری دست، پا و دهان در کودکان معمولاً با تب خفیف شروع می‌شود و ممکن است متوجه شوید که اشتهای کودکتان به اندازهٔ معمولش نیست. او همچنین ممکن است گلودرد داشته باشد و به طورکلی بدحال باشد.
یک یا دو روز پس از شروع تب، ممکن است دهان کودک زخم‌های دردناکی بزند، به ویژه در دو طرف زبانش، در پشت دهانش یا در قسمت داخلی گونه‌ها. این زخم‌ها حتی می‌تواند روی لثه‌ها نیز دیده شود. به احتمال زیاد ناراحتی ناشی از زخم‌های دهانی، کودک را تحریک‌پذیر و ناراحت خواهد کرد.

علائم بیماری دست، پا و دهان
همچنین ممکن است راشی روی کف دست، کف پاها و احتمالاً باسن کودک بروز کند. بثورات ممکن است در ابتدا نقاط کوچک، مسطح و قرمزی باشند و در نهایت به برآمدگی یا تاول تبدیل شوند، اما این بثورات خارش ندارد.

زمان تماس با پزشک برای بیماری دست، پا و دهان کودک
برخی والدین می‌پرسند که اگر حدس می‌زنند که فرزندشان بیماری دست، پا و دهان دارد، باید حتماً با پزشک تماس بگیرند؟ بله، لازم است به پزشک کودکتان مراجعه کنید تا او این بیماری را با معاینهٔ فرزندتان تأیید کند. گرچه او نمی‌تواند کار زیادی برای درمان این بیماری انجام دهد، اما می‌تواند گزینه‌هایی برای تسکین تب و درد توصیه کند.
پزشک همچنین بررسی خواهد کرد که آیا بدن فرزندتان دچار کم‌آبی شده است یا خیر، زیرا زخم‌های دهان کودک می‌توانند نوشیدن هر چیزی را برایش دشوار کنند. اگر متوجه شدید که فرزندتان علائم کم‌آبی بدن مانند دهان خشک یا ادرار کمتر از حد معمول را دارد، بلافاصله با پزشک کودکتان تماس بگیرید.
نکتهٔ مهمی که لازم است به یاد داشته باشید این است که چون این بیماری می‌تواند درگیری سیستم عصبی به شکل عفونت مغز و یا حتی علائمی شبیه فلج اطفال داشته باشد، درصورتی‌که کودک شما حال عمومی بدی دارد یا علائمی بیشتر از علائمی که به آن اشاره شد وجود داشته باشد، باید سریعاْ به پزشک مراجعه کنید و احتمالاً نیاز به بستری شدن نیز وجود خواهد داشت.
همچنین بلافاصله با پزشک تماس بگیرید اگر فرزندتان کمتر از سه ماه دارد و درجه حرارت مقعدی کودک ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر دارد. کودکی با این درجه‌ از تب نیازمند مراقبت پزشکی فوری است.

مراقبت از کودک مبتلا و درمان بیماری دست، پا و دهان
اگر فرزندتان موردی نسبتاً خفیف از بیماری دست، پا و دهان داشته باشد، غیر از نظارت روی درجه حرارت بدنش و اطمینان از اینکه مایعات و غذای کافی می‌خورد، لازم نیست کار بیشتری انجام دهید‌. اما، اگر فرزندتان به مورد شدیدی از این بیماری دچار شده است، می‌تواند واقعاْ بدحال باشد، پس باید علاوه بر ناز و نوازش‌ فراوان، کودکتان را تشویق کنید تا به قدر کافی مایعات بنوشد.
همچنین در طول مدتی که دهان کودک درد دارد، غذاهای شور، تند یا اسیدی به او ندهید. خوردن غذاهای ساده برای او از همه راحت‌تر است. نوشیدنی‌های سرد، بستنی و بستنی یخی نیز می‌تواند ناراحتی او را کاهش دهد.
اگر کودکتان حداقل سه ماهه است و پزشکش اجازه داده، دادن دز مناسب استامینوفن به فرزندتان نیز می‌تواند کمک کند. همچنین اگر کودکتان حداقل شش ماهه است، باز هم با تجویز و تشخیص پزشکش، می‌تواند دز مناسبی از ایبوپروفن دریافت کند، اما هرگز به یک کودک آسپرین ندهید، چون این دارو می‌تواند به سندرم ری منجر شود که یک اختلال نادر اما بالقوه کشنده است. اگر فرزند شما بیش از ۱۲ ماه دارد، از پزشک خود در مورد درمان‌های مایع مختلف برای تسکین زخم‌های دهانش نیز سؤال کنید.
همچنین اگر فرزند شما به مهدکودک یا مدرسه می‌رود، به کارکنان آنجا اطلاع دهید که فرزندتان مبتلا به بیماری دست، پا و دهان شده است، تا اگر لازم می‌دانند به اطلاع دیگر والدین و کارکنان مهد برسانند تا گوش به زنگ مشاهدهٔ علائم آن در کودکان دیگر باشند. برای پیشگیری از شیوع این بیماری از طریق کودک شما به دیگر کودکان عزیزمان می‌توانید کودک خود را در خانه نگه دارید اگر او:
- تب دارد.
- بزاق بیش از حدی ترشح می‌کند.
- برای شرکت در کلاس حالش به اندازهٔ کافی خوب به نظر نمی‌رسد.
- تاول‌های باز دارد؛ که البته معمولاً در حدود هفت روز خشک می‌شوند.
اگر کودکتان معیارهای مشخص مهد یا مدرسه‌‌اش را برای «ماندن کودک بیمار در خانه» دارد، بهتر است در خانه بماند. اگر مطمئن نیستید کودکتان چه زمانی می‌تواند به مهدکودک یا مدرسه بازگردد، با پزشک کودکتان صحبت کنید.
باز هم تأکید می‌شود، از آنجا که این بیماری می‌تواند درگیری سیستم عصبی به شکل عفونت مغز یا حتی علائمی شبیه فلج اطفال داشته باشد، اگر کودک شما حال عمومی بدی دارد یا علائمی بیشتر از علائمی که به آن اشاره شد وجود داشته باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید و او احتمالاً نیاز به بستری شدن خواهد داشت.

پیشگیری از بیماری دست، پا و دهان کودک
بهترین راه شما برای جلوگیری از این بیماری رعایت اقدامات احتیاطی و بهداشتی مانند شستن منظم دست‌های کودک، شستن و ضدعفونی کردن اسباب‌بازی‌ها و دیگر مواردی است که می‌تواند حامل میکروب باشند و تلاش برای دوری از کودکان آلوده به این بیماری است. با این حال، اگر کودکتان با فردی آلوده به بیماری تماس داشته، ‌غیرممکن است که تضمین کنید او بیماری را نخواهد گرفت.
همچنین یادتان باشد که فرزندتان می‌تواند بیش از یک بار دچار بیماری دست، پا و دهان شود. درست مثل بیماری سرماخوردگی، کودک شما به ویروس خاصی که او را بیمار کرده است ایمنی پیدا می‌کند، اما بسیاری از سویه‌های دیگر ویروس‌ می‌توانند این بیماری را ایجاد کنند.