اختلال رشد کودک، چطور آن را تشخیص بدهیم؟

تمام کودکان منحصر به‌ فرد هستند و با ریتم و زمان‌بندی خاص خودشان رشد می‌کنند، پس کمی عقب و جلو شدن نقاط عطف رشد در کودکان طبیعی است که نباید نگرانش شد. اما گاهی هم برخی از این تأخیرها می‌تواند مهم باشد، پس همیشه به حس درونی‌ خودتان اعتماد کنید، چون شما به عنوان مادر یا پدر کودکتان بیشتر از هر کسی با مهارت‌ها و رفتار کودکتان آشنا هستید. بنابراین، اگر فکر می‌کنید مشکلی وجود دارد، لازم است برای رفع ابهامات به پزشک مراجعه کنید.

علت تأخیر رشد تکاملی کودکان چیست؟
یک تأخیر در رشد می‌ تواند تنها به این معنی باشد که کودکتان به چند هفته یا چند ماه فرصت بیشتر برای رسیدن به همسن و سالانش داشته باشد. اما گاهی نیز تأخیر تکاملی می‌تواند نشانهٔ یک عارضهٔ جدی‌تر یا مثلاً اختلال طیف اتیسم باشد.
برخی کودکان تأخیرهایی در یک زمینهٔ خاص مثل چهار دست‌وپا رفتن دارند اما بقیهٔ مهارت‌هایشان طبق نمودار زمانی رشد یا جلوتر از آن پیشرفت دارد. اگر کودکتان جزء این دسته است ممکن است تأخیرش تنها به معنای آن باشد که او به اندازه‌ای روی یادگیری فهم معنای کلمات یا یادگیری صحبت کردن تمرکز کرده است که مغزش فعلاً اولویت کمتری به چهار دست‌وپا رفتن داده است و بعداً وقتی کودک آماده باشد دوباره روی آن کار خواهد کرد.
اگرچه برای کودکان غیرمعمول نیست که برخی نقاط عطف تکاملی مثل غلت خوردن یا چهار دست‌وپا رفتن را جا بیندازند، اما نقاط عطفی مثل توانایی نشستن و راه رفتن معمولاً در طیف سنی خاصی اتفاق می‌افتند. اگر نگران هستید یا علائم هشداردهندهٔ یک تأخیر را دیدید، آن را با پزشک کودکتان مطرح کنید.

تأخیر رشد زبانی و گفتاری کودک چیست؟
رشد زبانی کودکتان را نیز لازم است با دقت زیر نظر بگیرید. بسیاری از عوامل مثل اختلال شنوایی، مشکلی در مغز یا دستگاه عصبی مرکزی یا مشکلی در حنجره، گلو یا حفرهٔ بینی یا دهان می‌توانند باعث تأخیرهای زبانی و ارتباطی شوند. اگر کودکتان تا ۱۲ ماهگی به اشیا اشاره نمی‌کند، با به‌ کارگیری لحن، غان و غون نمی‌کند، یک یا دو کلمه را یاد نگرفته است، هنگام اشارهٔ شما به چیزی انگشتتان را دنبال نمی‌کند، به لبخند شما پاسخ نمی‌دهد یا اسمش را متوجه نمی‌شود، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
طیف سنی که در آن کودکان مهارت‌های زبانی پیدا می‌کنند گسترده‌ است، بنابراین تشخیص تأخیرهای ارتباطی و شناختی در آنها می‌تواند حتی برای کارشناسان مشکل باشد، اما تشخیص زودتر یک تأخیر تکاملی می‌تواند از ایجاد مشکلات درازمدت جلوگیری کند.
تأخیرهای جزئی در این حوزه شایع هستند و می‌توانند تنها به معنای آن باشند که کودکتان به زمان بیشتری برای تمرین ارتباط با شما یا دیگران نیاز دارد. این نوع تأخیر اغلب بدون درمان یا با کمی تشویق از سوی اعضای خانواده رفع می‌شود. هر زمان که می‌توانید رشد زبانی کودک را تشویق کنید. به عنوان مثال:
- به عکس‌های کتاب‌ها اشاره کنید و اسم آنها را بگویید.
- وقتی در ماشین یا در حال پیاده‌روی هستید برایش شعر یا ترانه‌ای بخوانید.
- هر قدر که می‌توانید با کودکتان با تن صدای معمولی و نرمال صحبت کنید، چون گفتار صحیح مهم‌ترین کمکی است که شما می‌توانید به کودکتان بکنید.

اگر فکر کنم کودکم یک تأخیر تکاملی دارد چه باید بکنم؟
قبل از هر کاری بهتر است با جدول‌های زمانی نرمال کودکان برای کسب مهارت‌های شناختی و فیزیکی آشنا شوید. برخی کودکان تنها به کمی فرصت بیشتر برای دستیابی به نقاط عطف رشد خود نیاز دارند و کودک شما ممکن است یکی از آنها باشد.
اما اگر چیزی در راه رفتن یا صحبت کردن کودک وجود دارد که شما را نگران کرده یا اگر کاری که انجام می‌دهد بسیار متفاوت از شیوهٔ رفتار دیگر کودکان همسن و سالش است، می‌توانید تمام مشاهدات خود را یادداشت کنید. با این کار شما دقیقاً می‌دانید که چه چیزی دیده‌اید یا حس کرده‌اید و بعد می‌توانید آنها را به پزشک اطلاع دهید. اگر فکر می‌کنید چیزی درست نیست، فرض نکنید که با بزرگ‌تر شدن کودک خودش رفع می‌شود و هر گونه نگرانی را با یک متخصص اطفال مطرح کنید.
پزشک ممکن است بتواند خیلی سریع ترس‌هایتان را برطرف کند یا از شما بخواهد که ارزیابی تکاملی انجام دهید. او ممکن است شما را به یک پزشک اطفال متخصص در موضوعات تکاملی ارجاع دهد؛ اما حتی اگر این کار را نکند خودتان می‌توانید به پزشکی با این تخصص ارجاع کنید، چون گرفتن نظر یک پزشک دیگر هیچ وقت ضرری ندارد.