عوارض جراحی سزارین، چه مواردیست؟

یکی از دغدغه‌های مادران باردار، انتخاب روش زایمان است. زایمان طبیعی یا سزارین؟ هر روش مزایا و معایبی دارد که مادران باید از آن‌ها مطلع باشند. در این مقاله روش زایمان سزارین را بررسی خواهیم کرد.

زایمان سزارین چیست؟
سزارین روشی است که نوزاد به کمک برشی که در دیواره‌ی شکم و رحم ایجاد می‌شود، به دنیا می‌آید.

در چه زایما‌ن‌هایی سزارین توصیه می‌شود؟
در شرایط مختلفی سزارین توصیه می‌شود. برخی از این شرایط مربوط به مادر و برخی دیگر مربوط به جنین است. شایع‌ترین مواردی که زایمان سزارین به دلیل شرایط مادر توصیه می‌شود، عبارت است از:
اگر زایمان قبلی مادر سزارین باشد.
شکل ساختاری لگن مادر که خروج نوزاد به روش زایمان طبیعی مشکل باشد.
وجود هر گونه انسداد در مسیر خروج نوزاد از رحم و واژن. به طور مثال اگر توده‌ای در مسیر قرار گرفته باشد و خروج نوزاد دشوار باشد.
اگر به دلیل شرایط قلب مادر، امکان مانور والسالوا وجود نداشته باشد. (مانور والسالوا به کاری گفته می‌شود در طی آن مادر تلاش می‌کند تا با افزایش فشار شکم خود، نوزاد را به خارج بدن حرکت دهد.)
شایع ترین مواردی که زایمان سزارین به دلیل شرایط جنین توصیه می‌شود، عبارت است از:
چند قلویی
ماکروزومی (اندازه‌ی بزرگ بدن جنین)
پرزانتاسیون بریچ (در این شرایط بچه با پاهای خود می‌خواهد از رحم و واژن خارج شود)
مشکلات اسکلتی جنین که در بررسی‌های پیش از زایمان تشخیص داده شده است
اسیدمی طولانی (اسیدمی به شرایطی گفته میشود که pH خون کاهش یابد و اسیدی شود)
برخی عفونت‌های جنینی
غیر طبیعی بودن ضربان قلب جنین

آیا زایمان سزارین ممنوعیتی دارد؟
در موارد بسیار کمی سزارین ممنوعیت دارد. دو مورد از این ممنوعیت‌ها عبارت است از:
مادر بیماری زمینه‌ای شدیدی داشته باشد که سزارین در آن ممنوع باشد. مثلا اگر مادر بیماری ریوی حاد داشته باشد.
اگر جنین یک سری مشکل ژنتیکی داشته باشد که احتمال مرگ او زیاد باشد.

آیا خود مادر می‌تواند درخواست زایمان به روش سزارین را از پزشک خود داشته باشد؟
مادر می‌تواند از پزشک خود زایمان سزارین را درخواست کند. در این خصوص، انجمن پزشکان زنان و زایمان آمریکا، مواردی را به پزشکان توصیه می‌کند که شامل موارد زیر است:
در شرایطی که زایمان سزارین ضروری نباشد (مواردی که بالاتر ذکر شد)، توصیه‌ی اول پزشک، زایمان طبیعی باشد.
سزارین نباید پیش از هفته‌ی ٣٩ انجام شود (چون تا قبل از هفته ی ٣٩ ریه‌ی جنین به خوبی رشد نکرده است و احتمال مشکلات ریوی بالاست)
به مادرانی که قصد بارداری مجدد دارند، سزارین توصیه نشود.
با این وجود، در هر مورد مادر و پزشک باید با همکاری و همفکری خود مزایا و معایب زایمان‌های طبیعی و سزارین را در نظر گرفته تا تصمیم درستی بگیرند.

قبل، جراحی و بعد از سزارین
اقدامات قبل از عمل
معمولاً باید ۱۲ ساعت پیش از عمل ناشتا باشید.
نمونه‌ی خون برای برخی آزمایش‌ها از مادر گرفته می‌شود.
معمولا پیش از زایمان سونوگرافی نیز انجام می‌شود.
تزریق سرم و آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیری کننده، از اقدامات معمول پیش از سزارین هستند.
سوند فولی (لوله ای که در مجاری ادراری قرار داده می‌شود) برای بررسی حجم و وضعیت ادرار تعبیه می‌شود.
مادر و جنین از نظر ضربان قلب و غلظت اکسیژن خون تحت نظارت قرار می‌گیرند.
تکنیک‌های مختلفی برای عمل جراحی وجود دارد. به طور ساده در عمل جراحی ابتدا برشی عرضی در زیر ناف بر روی شکم ایجاد می‌شود. سپس دیواره‌ی رحم برش داده شده و جنین از آن خارج می‌شود. بعد هم لایه‌ها به ترتیب به کمک بخیه بسته می‌شوند.
اقدامات بعد از عمل
پس از عمل مادر از نظر علائم حیاتی (شامل فشار خون، تعداد ضربان قلب، تعداد تنفس در دقیقه و دمای بدن)، حجم ادرار و میزان خونریزی احتمالی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
ممکن است پس از عمل مادر از درد شکایت داشته باشد. بنا به وضعیت بالینی مسکن‌های مختلفی ممکن است به مادر تجویز شود.
در روز اول پس از عمل به مادر توصیه می‌شود که راه برود، حتی در حد ۵ قدم.
از نظر تغذیه ممکن است اوایل مادر فقط سرم دریافت کند. بر اساس وضعیت بالینی، جراح زمان شروع تغذیه از راه دهان را مشخص می‌کند. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که هر چه شروع تغذیه از راه دهان زودتر شروع شود، میزان روزهای بستری مادر کاهش می‌یابد.
اگر مادر قصد تغذیه‌ی نوزاد با شیر خود را دارد، چند ساعت پس از زایمان می‌توان تغذیه نوزاد با شیر مادر را شروع کرد.
معمولا اگر عارضه‌ای ایجاد نشود، مادر ٢ تا ٤ روز بعد می‌تواند مرخص شود.
تعویض پانسمان و رعایت بهداشت محل عمل ضروری است.
معمولا به مادر توصیه می‌شود تا ٤ هفته رابطه‌ی زناشویی نداشته باشد.

عوارض زایمان سزارین
ناتوانی و مرگ و میر ناشی از سزارین نسبت به زایمان طبیعی دو برابر است. البته این مقدار ممکن است به دلیل عوارض خود سزارین و یا شرایطی که موجب نیاز به انجام سزارین می‌شود، باشد. یعنی گاهی انجام سزارین به دلیل یک عارضه ضروری است. حال این که این عارضه باعث مرگ و میر می‌شود یا سزارین، چندان مشخص نیست. برای همین نمی‌توان خیلی به این آمار به عنوان زیان‌ سزارین استناد کرد.
عفونت‌ها: مثل عفونت زخم سزارین و عفونت ادراری
بیماری‌های ترومبوآمبولی: یکی از عوارض هر عمل جراحی، بستری است. در این حالت خون درون سیاهرگ‌ها لخته می‌شود. این لخته‌ها ممکن است به مکان‌های مختلفی (مثل ریه یا مغز) بروند و موجب عوارض و خطرات مهمی شوند.

عوارض بی‌هوشی
آسیب به احشا در حین عمل جراحی: مثلاً ممکن است در حین عمل به طور ناخواسته به مجاری ادراری آسیب وارد شود.
آتونی رحم: آتونی به معنی شُل شدن عضلات است.
تاخیر در بازگشت عملکرد روده و مثانه