بازی های مناسب نوزاد، نه تا دوازده ماهگی

آموزش بخش مهمی از زندگی کودک است، هر آنچه را والدین به کودک بیاموزند، داشته ذهنی برای او محسوب می‌شود که به واسطه آن می‌تواند دنیای اطراف خود را کشف و با آن ارتباط برقرار کند.
کودک طی رشد بهنجار خود با توسل به ابزارهای متفاوتی دنیای پیرامون خود را می‌کاود و در سنین 9 تا 12 ماهگی که برهه حساسی از رشد و تحول کودک است، حواس پنجگانه مهم‌ترین ابزار کاوش کودک محسوب می‌شود. والدین با توجه به این مهم می‌توانند با استفاده از کتابخوانی یا انواع بازی که تنها پل ارتباطی کودک با جهان است، حواس پنجگانه کودکشان را تقویت و عملکرد بهینه آن را بهبود بخشد. در ادامه این یادداشت به برخی از این سرگرمی‌ها و بازی‌ها اشاره می‌شود:

به‌طور متفاوت برای کودک کتاب بخوانید
روان‌شناسان کودک معتقدند دنیای زبان از رحم، یعنی همان جایی که جنین به طور مداوم صدای مادرش را در وضعیت‌های هیجانی و گفتاری مختلف می‌شنود، شروع می‌شود؛ بنابراین بسیاری از متخصصان پیشنهاد می‌دهند کتاب خواندن را ازهمان دوران جنینی برای کودک آغاز کنید و بعد از تولد نیز ادامه دهید و توصیه می‌شود همیشه با صدای بلند کتاب بخوانید و کتاب را پیش رو و مقابل چشمان کودک نگه دارید، چه بسا کودکان به شکل کتاب، تصاویر، ورق زدن، نگه‌داشتن و لمس کردن کتاب از خود توجه نشان می‌دهند و این کار منشأ تحریک یا تقویت حواس پنجگانه کودک است.

آموزش مفهوم فضا به کودک
بازی‌های کودکانه به‌خصوص بازی‌هایی که به درک مفهوم فضا منجر می‌شود جریان ایجاد شده در مغز را شکل می‌دهد و در سال‌های آینده برای کودک نیز مفید خواهد بود. بازی‌های داخل و خارج کردن بهترین نوع این بازی‌هاست؛ مثلا یک پاکت کاغذی یا جعبه بردارید، اسباب بازی را در داخل آن بگذارید و سپس به کودک یاد دهید آن را از جعبه خارج کند و به همین ترتیب ادامه دهد.

آواها را جدی بگیرید
تحقیقات نشان داده کودکان بلافاصله پس از تولد، علاقه طبیعی زیادی به انواع آواها دارند؛ به عبارتی دیگر ذهن نوزادان دارای ژن‌ها و سپناپس‌های فعال فراوانی است که آمادگی و توانایی آنان را برای یادگیری موسیقی متبلور می‌کند. هر روز زمانی را برای شنیدن آهنگ‌های کودکانه که گاهی همراه با مضامین آموزشی و تربیتی است، اختصاص دهید؛ کودک را همراهی کنید مثلا شعرها را بلند تکرار کنید، دست‌ها و پاهایتان را هماهنگ با نوا حرکت دهید، بالا و پایین بپرید، زبان بدن خود را با متن آهنگ همنوا کنید؛ مثلا اگر در بخشی از متن آهنگ گفته می‌شود چشمامو می‌بندم، شما هم چشم‌هایتان را ببندید و...

زیاد شعر بخوانید
ترانه‌ها، حرکات و بازی‌های موزیکال کودکانه، تمرین‌های عصب‌شناختی هستند که فراگیری الگوهای گفتاری و مهارت‌های حرکتی/ جنبشی کودکان را بهبود می‌بخشد. تکامل یافتن مهارت‌های زبانی کودک، از کشف بسیاری از کارهای دیگری که می‌تواند با دهانش به‌عنوان اولین منبع کسب لذت انجام دهد، لذت‌بخش‌تر است؛ به همین دلیل توصیه می‌شود شعرهای کودک را با روش‌های مختلف بخوانید؛ مثلا با صدای بلند، نجواگونه، آهسته و... این کار نه تنها باعث می‌شود کودک از شما تقلید کند بلکه مهارت‌های کلامی‌اش نیز متحول و تقویت شود.

عشق و عشق ورزی به خود را به کودک یاد دهید
تحقیقات روان‌شناختی متعددی نشان داده، عشق، مهر، صمیمیت و متعاقب آن احساس امنیت یک رابطه قدرتمند و اساسی برای یک کودک است و ابراز آن بر نحوه ایجاد ارتباطات توسط مغز، نوع دلبستگی و از همه مهم‌تر دوست داشتنی و خواستنی بودن کودک به شدت تاثیرگذار است. در مسیر ابراز عشق باید سعی کنید توجه اول کودک را به عشق و ابراز علاقه به بدنش معطوف کنید. از همین سنین کودک باید خود دوستداری را یاد بگیرد و حس مثبتی به تصویر بدنی خود داشته باشد. به‌طور مثال هنگام دندان درآوردن، شعری برای دندان‌ها بخوانید و به کودک یاد دهید دهانش را باز کند و دندان‌هایش را به شما نشان دهد:
انار دونه دونه / بچه‌ای دارم دُردونه / قشنگ و مهربونه/ انار دونه دونه / چهار روزه که بچه ام گرفتار دندونه / انار دونه دونه / توی دهان بچه‌ام /یه گل زده جوونه / گل نگو مروارید/ مثل طلای سفید/ هیچ‌کس از این قشنگ‌تر / جواهری ندیده

با بازی، مهارت کلامی کودک را رشد دهید
یک محیط غنی به لحاظ گفتاری، فضایی را برای کودک فراهم می‌کند که به افزایش و ارتقای مهارت‌ها و توانمندی‌های کلامی و زبانی کودک در آینده کمک می‌کند. کودکی که مدام با او صحبت می‌شود یا در ارتباط با آواهای کلامی متفاوت قرار می‌گیرد، بی‌شک خزانه گفتاری غنی و کارآمدتری دارد. یکی از محیط‌هایی که می‌توانید با بخش کلامی ذهن کودک ارتباط بگیرید و آن را به طرق متفاوت تحریک و تقویت کنید یا حتی آموزه‌های مورد نظر خود را به کودک آموزش دهید، هنگام حمام کردن کودک است؛ در موقع حمام کردن برای کودک شعر و قصه بخوانید و با او بازی و شادی کنید، مثلا ظرفی را پر از آب کنید و وسایل نظافت را کنار آن بگذارید؛ آن‌گاه با صدای بلند شعر زیر را بخوانید: چه حمومی چه آبی/ نکنه تو آب بخوابی/ آب می‌ریزم رو سرت / رو دست و پا و کمرت/ کودک من آب بازی دوست داره / با کف صابون بازی دوست داره/ تا من آب باز می‌کنم، می‌بنده / به کار خودش میخنده.

استفاده از اسباب بازی‌های تکاملی
تحقیقات نشان داده قرار گرفتن کودک در محیط‌هایی که از نظر احساسی و عقلانی غنی و محرک است به رشد مغز او کمک شایانی می‌کند؛ از این رو می‌توان گفت اسباب بازی‌های چند طبقه، امکانات زیادی برای بازی‌های تکاملی دارند؛ مثلا چیدن اسباب بازی از بزرگ به کوچک، پرتاب‌کردن حلقه و قرار دادن حلقه‌ها در انگشت از جمله بهترین این بازی‌هاست.

در بازی‌ها از اصل تکرار زیاد استفاده کنید
نوزادان و خردسالان به طور شگفت انگیزی به تکرار علاقه‌مند هستند. تکرار یک داستان، تکرار یک شعر یا ترانه، تکرار یک بازی، تکرار یک کارتون نمایشی و... به اندازه‌ای برای کودکان جالب و اعجاب انگیز است که با هر بار شنیدن یا تماشای آن، تجارب جدیدی را کشف می‌کنند و با ملزومات متفاوت دنیای پیرامون خود آشنا می‌شوند.
پس باید در انتخاب شعر یا قصه دقت کنید. از آنجا که تکرار در این سنین طبیعی و لازم است و باعث رشد بهینه مغز می‌شود، سعی کنید شعرها و قصه‌هایی را انتخاب کنید که در آنها عبارتی تکرار می‌شود. مثلا قصه تکراری یا لالایی تکراری.