انواع فتق در نوزادان، چیست و چه عاملی دارد؟

فتق هنگامی اتفاق می‌افتد که یکی از اندام‌های داخلی بدن (معمولاً روده یا مثانه) از طریق منفذی که در جدار داخلی دیواره شکمی به وجود می‌آید به طرف بیرون فشرده شود. در این مقاله اطلاعاتی در مورد شناسایی نشانه‌های انواع شایع فتق و زمانی که باید برای درمان آنها اقدام شود، ارائه شده است.
شما ممکن است هنگامی که فرزندتان به دنیا می‌آید، نشانه‌های یک فتق را در او ببینید و یا ممکن است فتق توسط پزشک، ماما یا پرستار نوزاد تشخیص داده شود.
اما این امکان هم وجود دارد که شما علائم فتق را بعدها و هنگامی که کودکتان بزرگتر شد تشخیص بدهید. اگر اندازه فتق نسبتاً کوچک باشد، ممکن است وقتی که نوزاد برای گریه کردن، سرفه کردن یا دفع مدفوع خود عضلات شکمش را منقبض می‌کند، برآمدگی فتق او بیرون بزند. در این مواقع، فتق به پوست شکم فشار وارد کرده و به طرف بیرون برآمدگی پیدا می‌کند.
بزرگترین خطری که یک فتق برای کودک شما به همراه دارد آن است که قسمتی از روده او در داخل کیسه فتق گیر بیفتد و به سختی فشرده شود. این نوع فتق که در اصطلاح به آن فتق مختنق یا فتق استرانگوله گفته می‌شود، یک عارضه پزشکی اورژانسی است و در صورتی که هر یک از شرایط زیر را در کودک خود مشاهده کردید، باید فوراً او را نزد متخصص اورولوژی ببرید:
- برآمدگی فتق خیلی سخت شده است و حتی هنگامی که گریه کودک متوقف می‌شود، باز هم به داخل نمی‌رود و یا نرم نمی‌شود.
-وقتی برآمدگی فتق را لمس می‌کنید، برای کودک خیلی دردناک است.
-کودک شما شروع به استفراغ می‌کند و حال عمومی خوبی ندارد.

فتق چیست؟
فتق به حالتی گفته می‌شود که یکی از اندام‌های داخلی بدن از طریق منفذی که به علت بسته نشدن کامل یا ضعیف بودن قسمتی از دیواره قسمت دیگری از بدن در آن به وجود آمده است، بیرون بزند. انواع بسیار زیادی از فتق‌ها وجود دارد، اما دو مورد از شایع‌ترین فتق‌های شکمی در نوزادان و کودکان شامل فتق ناف (که در ناحیه ناف اتفاق می‌افتد) و فتق مغبنی (که در ناحیه کشاله ران اتفاق می‌افتد) می‌باشد. یکی از احشاء یا اندام‌های شکمی که معمولاً روده است، بر روی منفذی که در جداره عضلانی شکم، بافت‌ها و غشایی که در حالت طبیعی آن اندام را در جای خود نگه داشته است، فشار وارد کرده و یک برآمدگی (حاوی روده‌ها یا بافت‌های چربی) در ساختار آن به وجود می‌آورد. فتق‌ها می‌توانند از زمان تولد در نوزاد وجود داشته باشند و یا بعداً در سنین کودکی تشکیل شوند و معمولاً به شکل برآمدگی‌های نرمی در زیر پوست دیده می‌شوند. علاوه برآن فتق‌ها ممکن است به علت چاقی، یبوست مزمن، سرفه کردن و جیغ زدن زیاد و یا هر عملی که باعث فشار سنگین بر دیواره شکمی شود، به وجود بیاید. اغلب بسته به میزان تحرک یا فعالیت بدن، تغییراتی در اندازه برآمدگی‌های فتق اتفاق می‌افتد.

نشانه‌ها و علائم فتق‌ها
فتق ناف معمولاً در طی چند هفته یا چند ماه اول زندگی نوزاد در داخل ناف او تشکیل می‌شود. در زمانی که کودک گریه می‌کند یا برای دفع مدفوع زور می‌زند و فشار وارد بر شکم او بیشتر می‌شود، اندازه ناف فتق او نیز می‌تواند بزرگتر شود. معمولاً برآمدگی فتق به خودی خود دردناک و یا حساس به لمس نیست.

فتق مغبنی
فتق مغبنی معمولاً در اثر فشرده شدن روده یا مثانه به درون منفذ یا بافت ضعیفی که در ساختار دیواره شکم در ناحیه کشاله ران وجود دارد، تشکیل می‌شود و یک برجستگی یا برآمدگی مشهود را در این ناحیه ایجاد می‌کند. این نوع فتق معمولاً در دوران جنینی اتفاق می‌افتد. اندازه فتق مغبنی می‌تواند بزرگ یا کوچک باشد و می‌تواند در یک یا هر دو کشاله ران به وجود بیاید. احتمال تشکیل فتق مغبنی در نوزادان زودرس پسر بیشتر است. فتق مغبنی در این نوزادان به شکل یک ورم در کیسه بیضه دیده می‌شود. در دختران این نوع فتق در تاخوردگی بزرگ پوست در اطراف واژن تشکیل می‌شود. فتق مغبنی معمولاً ناراحتی یا مشکل خاصی برای کودک ایجاد نمی‌کند و محتویات آن به راحتی به جای خود برمی‌گردد.

فتق محبوس و فتق مختنق
در موارد نادری ممکن است روده یا محتویات شکم در داخل کیسه فتق گیر کند و نتوان آن را با فشار به جای خود برگرداند. فتق‌های محبوس می‌تواند جان کودک را تهدید کند. این فتق‌ها به شدت دردناک، سخت و متورم هستند و رنگ آنها معمولاً قرمز یا آبی است. تشکیل این نوع فتق می‌تواند مانع از جریان طبیعی خون شود و خون رسانی به اندام مورد نظر را متوقف کند و منجر به تشکیل فتق مختنق یا استرانگوله شود. فتق مختنق یک مشکل اورژانسی است و برای جلوگیری از آسیب رسیدن به روده‌های کودک، باید فوراً تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

چه عاملی باعث ایجاد فتق می‌شود؟
در طی اولین هفته‌های بارداری ممکن است یک شکاف بزرگ در عضلات شکم جنین شما به وجود بیاید. اگر این شکاف در طول مدتی که جنین در شکم (رحم) مادر در حال رشد کردن است بسته نشود، می‌تواند در هنگام تولد او به یک فتق تبدیل شود.احتمال تشکیل فتق در بعضی از نوزادان بیشتر از بعضی دیگر است. مثلاً این عارضه در نوزادان پسر شایع‌تر از دختران است. همچنین فتق در نوزادان نارسی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، بیشتر دیده می‌شود. زیرا عضلات شکم در این نوزادان فرصت کافی برای آنکه رشد خود را تا قبل از تولد نوزاد به پایان برساند، نداشته است.

فتق باعث چه مشکلاتی برای کودک می‌شود؟
بعضی از فتق‌های ناف، هنگامی که کودک رشد می‌کند و عضلاتش قوی‌تر می‌شوند، به خودی خود برطرف می‌شوند و مشکل خاصی را برای کودک ایجاد نمی‌کنند. معمولاً پزشک فقط هنگامی عمل جراحی فتق ناف را توصیه می‌کند که فتق به خودی خود خوب نشود یا اندازه آن خیلی بزرگ باشد.
اما فتق‌های مغبنی می‌تواند برای کودک مشکل‌ساز باشد. زیرا روده کودک می‌تواند در داخل این فتق گیر کند که در این صورت به یک عارضه اورژانسی تبدیل خواهد شد. به همین دلیل است که پزشک معمولاً قبل از آنکه مشکلات و عوارض ناشی از فتق در کودک بروز پیدا کند، جراحی آن را توصیه می‌کند.
اگر کودک شما به مشکل فتق مغبنی در یک طرف کشاله ران دچار شده است، این احتمال وجود دارد که در آینده در طرف دیگر او هم یک فتق مغبنی ایجاد شود.

درمان
پزشک معمولاً در جریان ویزیت‌های دوره‌ای نوزاد شما علائم احتمالی فتق را در او بررسی می‌کند، اما در صورتی که خودتان یک برآمدگی در ناحیه ناف یا کشاله ران نوزاد مشاهده کردید، حتماً به پزشک اطلاع بدهید و با او مشورت کنید. شما می‌توانید با درمان به موقع بیماری‌ها و مشکلات کودک و نیز با جلوگیری از چاقی و اضافه وزن، رفع یبوست و درمان سرفه‌های مزمن کودک، خطر بروز فتق را در او کاهش بدهید.
به خاطر داشته باشید که هر نوع فتقی حتماً باید توسط پزشک معاینه شود. پزشک ممکن است بتواند روده یا مثانه کودک که در کیسه فتق گیر کرده است را با فشار به جای خود برگرداند، اما قسمت ضعیف دیواره شکمی همیشه به خودی خود ترمیم نمی‌شود. در مورد فتق ناف ممکن است به مرور زمان و بدون نیاز به درمان خاصی، علائم فتق برطرف شود. اما فتق‌های مغبنی معمولاً نیاز به عمل جراحی دارند، چون ممکن است به فتق محبوس یا فتق مغبنی تبدیل شوند. در اغلب موارد پزشک جراحی فوری برای ترمیم قسمت ضعیف شده از ساختار دیواره شکم را توصیه می‌کند تا از وقوع مجدد فتق در آینده جلوگیری شود. جراحی فتق کاملاً ایمن و بی‌خطر است، به شکل سرپایی انجام می‌شود و دوره بهبودی بعد از عمل هم خیلی کوتاه خواهد بود. البته در صورتی که کودک شما به بیماری دیگری از قبیل مشکلات قلبی یا بیماری‌های خون مبتلا باشد، احتمالاً جراحی فتق او به صورت سرپایی انجام نمی‌شود و پزشک توصیه می‌کند که کودک برای این جراحی بستری شود.

عمل جراحی
جراحی فتق تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این عمل ممکن است به صورت سرپایی (یک‌روزه) انجام شود و یا کودک یک شب را در بیمارستان بستری باشد. دقت کنید که حتی عمل‌هایی که در بزرگسالان امکان انجام آنها با استفاده از بی‌حسی موضعی وجود دارد، در کودکان باید تحت بیهوشی عمومی انجام شود. دلیل اصلی برای استفاده از بیهوشی عمومی آن است که اگر کودک در زمان عمل جراحی بیدار باشد ممکن است از دیدن آن احساس ترس و وحشت کند.
در جریان عمل جراحی فتق، یک بریدگی کوچک در ناحیه کشاله ران کودک ایجاد می‌شود تا از طریق آن به کیسه فتق دسترسی پیدا شود. سوراخی که در عضله شکمی کودک وجود دارد، معمولاً نیازی به ترمیم ندارد، یعنی لازم نیست این سوراخ با بخیه یا مش بسته شود. زیرا وقتی کودک بزرگ می‌شود، این سوراخ نیز خودش ترمیم و بسته خواهد شد.
بریدگی ایجاد شده در کشاله ران کودک معمولاً با بخیه‌های جذب شونده بسته می‌شود.
به خاطر داشته باشید که فتق‌های مغبنی می‌تواند یک عارضه کشنده برای کودک باشد. حتی در بهترین حالت هم می‌تواند برای کودک شما بسیار دردناک باشد. بنابراین نیاز به جراحی اورژانسی دارد و باید بدون معطلی نسبت به درمان آن توسط جراح حرفه‌ای اقدام کنید.