اختلال رفتاری در کودکان، علائم هشداردهنده

اختلال رفتاری در کودکان و نوجوانان یکی از مقوله‌های حساس در روانشناسی است که به دلیل رفتارهای بارزی نظیر تعرض به حقوق دیگران، بسیار قابل توجه روان‌شناسان قرار دارد. حدود یک چهارم از جمعیت نه تا شانزده ساله ایالات متحده آمریکا دچار اختلالات رفتاری هستند و شاید بخش بیش‌تری از این جمعیت به سبب سطوح بالایی از علائم هشداردهنده اختلال رفتاری در معرض آسیب‌های گوناگون اجتماعی قرار دارند.
به طور کلی اختلال رفتاری کودکان از هر نوعی که باشد وابسته به تجربیات فرد و فضایی می‌باشد که در آن رشد یافته است. همه انسان‌ها در مقام یک کودک برای دریافت راهنمائی و تایید به پدر و مادر خود نگاه می‌کنند. اکثر ما بزرگسالان نیز در وضعیتی رشد یافته‌ایم که می‌خواستیم دقیقا مثل پدر یا مادرمان باشیم یا باعث افتخار آن‌ها شویم یا تصمیمات ما را تایید و تشویق کنند.
متاسفانه بعضی کودکان در فضایی پرورش می‌یابند که حتی کارها و تصمیمات اشتباه آن‌ها نیز مورد تایید قرار می‌گیرد. اما در وضعیتی دیگر کودک مجبور است برای جلب توجه والدین خود سعی کند در هرکاری بهترین شود تا از سمت و سوی آن‌ها مورد تایید و تقدیر قرار گیرد. حالا فرض کنید که این روند بهترین‌شدن برای کودک هرگز تمامی ندارد و همچنین در ناخودآگاهش این‌طور ثبت می‌شود که عشق و علاقۀ والدینش به او تحت شرایط خاصی است.
دلیل این اختلال رفتاری در کودکان و نوجوانان فقط همین یک عامل نیست و هزار و یک فاکتور متعدد دست به دست هم می‌دهند تا کودک از رویه نرمال و طبیعی رفتاری خود فاصله می‌گیرد. از این رو تصمیم گرفتیم تا با نگاهی به برخی از علایم هشداردهنده اختلال رفتاری در کودکان، بتوانید نشانه‌های احتمالی این بیماری را در کودکان خود بهتر ردیابی کنید.
اختلال رفتاری یکی از نشانه‌های بارز کودکان شورشی و اخلال‌گر در امور است. از آن جایی که کودکان دچار این اختلال می‌توانند آرامش اجتماعی اطرافیان و خانواده خود را تحت تاثیر قرار دهند باید این علائم را خیلی دقیق شناخت:

خشونت نسبت به مردم و حیوانات
خیلی از نوجوانانی که تحت تاثیر رسانه‌های گسترده کنونی قرار دارند و در عین حال دچار اختلالات رفتاری هستند سعی دارند این اختلال را با خشونت‌های مدرنی نشان دهند. استفاده از سلاح‌های گرم و سرد و گلاویز شدن با دیگران از ابتدایی‌ترین نشانه‌های اختلال رفتاری می‌باشد که ممکن است در این افراد ببینیم.
- تخریب اموال عمومی یکی از نشانه‌های بارز اختلال رفتاری است که با دلیل یا بی‌دلیل باید تحت روانکاوی قرار گیرد.
- نوجوانانی که دچار این اختلالات در سنین بلوغ هستند خشونت بیش‌تری نسبت به کودکان نشان می‌دهند و با - توجه به افزایش قوای بدنی، بیش از پیش سعی دارند قدرت بدنشان را به رخ بکشند.

تخطی از قانون و بی‌توجهی به سیاست‌های تعیین شده
شاید برایتان عجیب باشد اما نوجوانان و کودکان زیر ۱۳ سالی که مبتلا به اختلال رفتاری هستند علاقه زیادی برای بیرون ماندن از خانه حتی در ساعات نامتعارف دارند. گریز از خانواده و منزل در ساعات نامعمول شبانه روز و هراس از درس و مدرسه از علائم هشداردهنده اختلال رفتاری در کودکان و نوجوانان می‌باشد.
سایر علائم اختلال رفتاری در کودکان عبارتند از:
- علاقه به بزرگ‌نمایی همه‌ چیز
- گدایی توجه از دیگران
- فعالیت‌های نامتعارف و غیرعادی در اجتماع
- دوری از اجتماع
- باور به این‌که از هم‌رده‌های خود بهتر و ارجح‌تر است
- اغراق در ارزش‌های خود
- عدم توانایی در درک و احترام به توانایی‌های دیگران
- نیاز به بودن در مرکز توجه

دلایل بالقوه اختلال رفتاری در کودکان و نوجوانان
محققان هنوز نتوانستند برای بروز اختلالات رفتاری یک عامل مشخص تعیین کنند. به نظر می‌رسد فاکتورهای متعددی دست به دست هم می‌دهند و با همپوشانی یکدیگر مانع از تشخیص دقیق می‌شوند. اما تا کنون برخی از این فاکتورها روی نوجوانان مطالعه و بررسی شده است. مثلا:

اختلالات مغزی در اختلال رفتاری کودک
متخصصان معتقدند کودکان دچار اختلال رفتاری می‌توانند آسیب‌های مختلفی در نواحی مختلف مغز از جمله ناحیه کورتکس، لب پیشانی و سیستم لیمبیک باشند. چنان چه قبلا اشاره شد دستگاه لیمبیک نقش مهمی در بروز احساسات مهم کودکان و نوجوانان دارد.

ژنتیک و صفات ارثی در اختلال رفتاری
تحقیقات نشان می‌دهند که نزدیک به ۵۰ درصد رفتارهای اجتماعی افراد ذاتی هستند. هر چند که رفتار، روحیات و خلق و خو به خوبی قابل سازگاری و تغییر هستند اما برخی از صفات انسانی از بدو تولد شکل می‌گیرند و به صورت ارثی تثبیت می‌شوند.

عوامل اجتماعی در بروز اختلالات رفتاری
فقر، همسایگی با افرادی که دچار اختلالات رفتاری هستند، خانواده‌های فروپاشیده، روابط خشمگین والدین و تحصیل در مکان بی‌کیفیت یا عدم برخورداری از تحصیل از عوامل اجتماعی هستند که در بروز اختلال رفتاری موثر می‌باشند. دنبال کردن رفتار والدین توسط کودکان مهم‌ترین عامل اجتماعی بروز این اختلال شمرده می‌شود.

مدیریت اختلال رفتاری کودکان توسط والدین
درمان کودکان و نوجوانانی که در این وضعیت قرار دارند کاملا نسبی است. به طور کلی پنج راه درمانی جهت کنترل این شرایط پیشنهاد می‌شود:
- روان‌درمانی و مشاوره‌های مرتب: مشاوره‌های انفرادی و اختصاصی فرد به فرد به زودی کودک را از این شرایط خارج می‌کند. حتی اگر مشکلات و آسیب‌های فیزیکی باعث این رفتارها در کودک شما می‌شود قطعا روان‌شناسی به کمک کودک شما می‌آید!
- آموزش والدین کودک: وقتی که روان‌شناسی را شروع کنید قطعا به جز کودک، والدین و خواهر یا برادران کودک نیاز به آمادگی روحی و رفتاری کامل برای درمان وی دارند
- تغییر محل زندگی: خیلی از موارد ناچار به تغییر موقعیتی هستید که کودک در آن رشد یافته و با فرهنگ و آموزش همان محله بزرگ شده است

سخن آخر
از آن جایی که هیچ درمان دارویی برای کودکان مبتلا به خشونت و اختلال رفتاری تجویز نمی‌شود و همه چیز با مشاوره پیش می‌رود لازم است با هشیاری کامل علایم هشداردهنده اختلال رفتاری را بشناسید و در صدد رفع و مدیریت آن برآیید.