تنگی نفس نوزادان، علل و روش های پیشگیری

اگر چه موقعی که نوزاد در حال شیر خوردن است، صداهایی مثل صدای سوت یا خرخر و وقفه در تنفس به طور معمول امری طبیعی است، اما تنگی نفس نوزاد هنگام شیر خوردن، اتفاقی است که می‌تواند والدین را به شدت نگران کند. در مقاله پیش رو به بررسی علل و راه‌های پیشگیری از تنگی نفس نوزاد در حین شیر خوردن پرداخته می‌شود.

یک نوزاد چگونه نفس می‌کشد و چه مشکلاتی دارد؟
به‌طور معمول یک نوزاد بین ۳۰ تا ۶۰ بار در دقیقه نفس می‌کشد که در هنگام خواب به ۲۰ بار در دقیقه کاهش می‌یابد. این در حالی است که یک انسان بالغ در حدود ۱۲ تا ۲۰ بار در دقیقه نفس می‌کشد. نوزادان معمولاً الگوی تنفسی بی قاعده‌ای دارند که می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد. نوزادان تازه متولد شده گاهی سریع نفس می‌کشند، گاهی در تنفس وقفه داشته و برای چند ثانیه نفس نمی‌کشند و گاهی تنفس آن‌ها با سر و صدا‌های عجیبی همراه است!
در اکثر اوقات، موارد ذکر شده طبیعی بوده و به دلایل زیر رخ می‌دهد:
تنفس نوزادان بیشتر از طریق سوراخ بینی است تا دهان. تحقیقات نشان داده سیستم تنفس در نوزادان به گونه‌ای است که آن‌ها غالباً از طریق بینی نفس می‌کشند. به همین علت ممکن است وقتی که هوا از را‌ه‌های هوایی کوچک بینی آنها عبور می‌کند، صدایی مثل خرخر یا قل قل بشنوید. نوزادان تا ۶ ماهگی هنگام شیر خوردن از سینه‌های مادر، تنها می‌توانند از طریق بینی نفس بکشند و تنفس از راه بینی مانع از نفس تنگی نوزاد هنگام شیر خوردن می‌شود. همچنین نشان داده شده است که هر چقدر زمان شیردهی مادر به نوزاد بیشتر باشد احتمال کمتری وجود دارد که نوزاد در دوران شیرخوارگی از راه دهان نفس بکشد.
راه‌های تنفسی در نوزادان بسیار کوچکتر از بزرگسالان بوده و می‌تواند به راحتی بسته شود.
قفسه سینه نوزادان نرم و عمدتاً غضروفی است و سیستم تنفسی در نوزادان به طور کامل شکل نگرفته است.
بلافاصله بعد از بدنیا آمدن، احتمال باقی ماندن مایع آمنیوتیک در راه‌های هوایی نوزاد وجود داشته و می‌تواند مانع از تنفس راحت نوزاد شود.

علت تنگی نفس نوزاد هنگام شیر خوردن
با توجه به مطالبی که ذکر شد، بسته بودن راه بینی، نای و یا حلق نوزاد به هنگام شیر خوردن می‌تواند باعث نفس تنگی نوزاد شود. بنابراین هر عاملی که باعث بسته شدن راه تنفسی نوزاد در حین شیر خوردن او بشود می‌تواند باعث تنگی نفس او شود. رعایت نکات زیر می‌تواند به تنفس بهتر نوزاد در هنگام شیر خوردن کمک کرده و از تنگی نفس جلوگیری کند.

راه‌های پیشگیری از تنگی نفس نوزاد هنگام شیر خوردن
استفاده از قطره بینی نوزاد یعنی قطره های نمکی (سدیم کلراید) و شست و شوی بینی نوزاد به منظور نرم کردن و خارج شدن مخاط سفت داخل بینی، مسیر تنفسی نوزاد را باز می‌کند. برای تمیز کردن بینی نوزاد از مخاط، ساکشن بینی توسط وسیله مخصوص آن نیز امکان‌پذیر است.
در صورتی که نوزاد سرما خورده باشد بایستی به طور مداوم از باز بودن مسیر تنفس نوزاد مطمئن شد. سرماخوردگی، خس خس سینه، گریه با صدای گرفته، نفس با صدایی مثل سوت همگی نشانه‌هایی از گرفتگی نای، حلق و یا بینی است که در هر صورت بایستی با مراجعه به پزشک درمان صورت گیرد.
مادران بایستی قبل از شیردهی و یا در آغوش گرفتن نوزاد، دستان خود را کامل شست و شو دهند و در صورت ابتلا به بیماری و یا ملاقات فردی بیمار، از بغل کردن و شیردهی به نوزاد خودداری کنند. چرا که با ابتلای نوزاد به انواع زیادی از بیماری‌ها، احتمال سخت شدن تنفس و تنگی نفس به هنگام شیر خوردن بالا می‌رود.
شیر دادن به نوزاد در حالت درازکش و خوابیده نیز می‌تواند نفس کشیدن را برای نوزاد دشوار کرده و باعث تنگی نفس او شود. بنابراین مادر بایستی در حالت نیمه نشسته به نوزاد شیر دهد، به طوری که راه تنفس نوزاد کاملاً باز بماند.
در کنار این موارد باید توجه داشت که هنگامی که نوزاد به خواب سبک رفته است تنفس وی گاهی آرام و گاهی تند است؛ اما با عمیق شدن خواب، الگوی تنفس نوزاد با‌قاعده و منظم خواهد بود. بنابراین تند و یا آرام شدن تنفس نوزاد زمانی که در حال شیر خوردن به خواب رفته است امری طبیعی بوده و برای والدین نگران‌کننده نیست.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
والدین گرامی در صورت مشاهده علائم زیر در نوزاد او را سریعاً به پزشک برسانید:
ناله و خر خر نوزاد بعد از هر بار نفس کشیدن
بسته شدن سوراخ‌های بینی به طور کامل
کشیده شدن ماهیچه‌های روی گردن، ترقوه و یا دنده ها به داخل در هنگام نفس کشیدن
تنگی نفس همراه با تب
به سختی شیر خوردن و سخت نفس کشیدن

سخن پایانی
با وجود طبیعی بودن برخی علائم تنفسی در نوزادان مثل تند تند نفس کشیدن و یا وقفه در تنفس، سخت نفس کشیدن و یا تنگی نفس نوزاد هنگام شیر خوردن پر خطر بوده و به طور مستقیم سلامت نوزاد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علت اصلی تنگی نفس نوزاد هنگام شیر خوردن بسته بودن مجرای تنفسی به‌ویژه بینی است.
شست و شوی منظم بینی نوزاد از مخاط، رعایت بهداشت توسط مادر هنگام شیر دادن، روش و موقعیت مناسب شیردهی به نوزاد و درمان به موقع نوزاد در صورت ابتلا به بیماری‌هایی که تنفس را برای نوزاد سخت می‌کنند (مثل سرما‌خوردگی)، می‌تواند احتمال تنگی نفس در نوزاد را به مراتب کاهش دهد.