مصرف امگا سه در بارداری، چه ضرورتی دارد؟

مادران باردار باید به منظور حفظ سلامت خود و جنین وبرخورداری از یک تغذیه متعادل مقادیر کافی از اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ را در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانند. اسیدهای چرب امگا ۳ خانواده ای از اسیدهای چرب غیراشباع به شمار می روند که مصرف آنها در دوران بارداری نقش بسیار عمده و بسزایی در حفظ سلامت مادر و جنین دارد. اسیدهای چرب امگا ۳ در انواع ماهی های چرب نظیر ماهی خال خالی، سالمون،شاه ماهی، ساردین و همچنین در انواع مغزها، دانه کتان، روغن کلزا و روغن کاملینا به وفور یافت می شوند.
امگا ۶ نیز نوع دیگری از اسیدهای چرب و ضروری است که در انواع روغن های گیاهی مانند ذرت و آفتابگردان و همچنین در غلات ، تخم مرغ های به دست آمده از مرغ های تغذیه شده با ذرت و گوشت حیوانات تغذیه شده باغلات یافت می شود. بدن ما به هر دو اسید چرب امگا ۳ و امگا ۶ نیاز دارد ولی مهم آن است که مصرف این دو ماده مغذی در نسبت هایی مساوی و مقادیری نزدیک به هم باشند و این درحالی است که عادات غذایی نادرست در بسیاری از خانواده ها به عنوان مثال استفاده مفرط و بیش از حد از روغن آفتابگردان در رژیم غذایی باعث شده است که میزان امگا ۶ دریافتی در شمار بسیاری از افراد تقریبا ۲۵ برابر بیشتر از امگا ۳ باشد.
این مساله نشان از ضرورت تغییر الگوی مصرف مواد غذایی در برخی از خانواده ها دارد.
نسبت ایده آل امگا ۶ به امگا ۳ در یک رژیم غذایی سالم باید یک به یک و یا حداکثر چهار به یک باشد و از مصرف بیش از چهار برابر امگا ۶ نسبت به امگا ۳ در رژیم غذایی باید اجتناب کرد. برای رسیدن به این منظور می توان از روش های مختلفی نظیر جایگزین کردن روغن کلزا به جای مصرف روغن های سرشار از امگا ۶ نظیر روغن آفتابگردان ، روغن ذرت، روغن هسته انگور و روغن سویا در آشپزی و مصارف خانگی، مصرف تخم مرغ های غنی شده با اسیدهای چرب امگا ۳ و یا گنجاندن بذرکتان ، مغز گردو و همچنین ماهی های چرب در رژیم غذایی روزانه استفاده کرد.
رعایت تعادل در مصرف دو اسید چرب ضروری امگا ۳ و امگا۶ به ویژه در دوران بارداری با فواید بسیاری بر سلامت مادر و جنین همراه است که مهمترین آنها عبارتند از:

کاهش خطر زایمان زودرس
نتایج تحقیقات پژوهشگران آمریکایی که در نشریه تخصصی مامایی و زنان به چاپ رسید حاکی از اهمیت بسیار زیاد و حیاتی مصرف امگا ۳ در دوران بارداری است. محققان برای انجام این مطالعه میزان مصرف ماهی تا پیش از هفته ۲۲ بارداری را در میان ۸۵۲ خانم باردار که سابقه زایمان زودرس داشتند مورد بررسی قرار دادند.
شواهد به دست آمده از این تحقیق نشان داد که خطر زایمان زودرس در آن دسته از خانم های بارداری که در ماه بیش ازیک وعده ماهی مصرف می کنند در حدود ۶/۴۸ درصد افزایش می یابد. بر اساس نتایج این تحقیق مصرف دو الی سه وعده ماهی در طول نخستین هفته های بارداری با کاهش ۴۰ درصدی خطر زایمان زودرس همراه است. در واقع مصرف ۲ الی ۳ وعده ماهی در هفته در طول نخستین ماههای بارداری به خصوص در مادران مستعد ابتلا به زایمان زودرس نقش بسیار موثری در پیشگیری و کاهش خطر زایمان زودرس دارد. به همین علت کارشناسان تغذیه مصرف ۲ وعده ماهی در هفته به خصوص ماهی هایی که دارای سطوح جیوه کمتری هستند را به مادران باردار توصیه می کنند.

کمک به رشد مغز و سیستم عصبی جنین
حاصل مطالعات صورت گرفته توسط پژوهشگران دانشگاه توکیو در ژاپن که در مجله تخصصی سلول های بنیادی به چاپ رسید نشان داد که رعایت اعتدال در مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ در خانم های باردار برای اطمینان از رشد مناسب مغز و سلول های عصبی جنین در این دوران بسیار ضروری است. در واقع دوکوزاهگزائنوئیک اسید (DHA) و آراشیدونیک اسید (AA) که به ترتیب از زیر مجموعه های مهم موجود در اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ به شمار می روند در روند شکل گیری و تکامل ماده خاکستری مغز جنین در این دوران بسیار ضروری اند. آلفا لینوالنیک عنصر مهم تشکیل دهنده امگا ۳ و اسید لینولنیک از اجزای مهم تشکیل دهنده امگا ۶ می باشند که بدن توانایی تولید انها را نداشته و باید از طریق تغذیه تامین شوند.
پژوهشگران ژاپنی به منظور انجام این مطالعه به تحقیق و بررسی بر روی دو گروه از موش های باردار آزمایشگاهی پرداختند. موش های گروه اول با مواد غذایی غنی از امگا ۶ و عاری از امگا ۳ که در واقع تقلیدی از رژیم غذایی غربی است به صورتی نامتعادل تغذیه شدند درحالیکه موش های گروه دوم از تغذیه ای کاملاً متعادل برخوردار بودند. نتایج تحقیقات نشان داد که بچه موش های گروه اول نه تنها نسبت به بچه موش های گروه دوم دارای مغز کوچکتری بودند بلکه علاوه بر آن این عده از موش ها دچار اختلالات هیجانی بوده و بخصوص با رسیدن به سن بلوغ حتی علی رغم برخورداری از یک تغذیه نرمال و متعادل باز هم نشانه های اضطراب را از خود نشان می دادند. در واقع عدم تعادل در مصرف دو اسید چرب امگا ۳ و امگا ۶ با ایجاد اختلالاتی در عملکرد مغز جنین باعث به خطر افتادن سلامت او در دراز مدت خواهد شد.
از سویی دیگر بنا به عقیده این محققان افراط در مصرف امگا ۶ و عدم مصرف کافی امگا ۳ در دوران بارداری منجر به پیر شدن غیرطبیعی گروهی از سلول های بنیادی می شود که وظیفه تمایز و ایجاد سلول های عصبی را در دوران جنینی بر عهده دارند.

کاهش استرس مادر و تولد نوزادی سالم تر
حاصل مطالعه ای که در نشریه تخصصی مامایی و زنان به چاپ رسید نشان می دهد که مصرف کافی اسید چرب امگا ۳ در دوران بارداری برای مادرانی که در شرایط استرس زای شدیدی به سر می برند، بسیار موثر است. زیرا مصرف این اسید چرب ضروری با کاهش کورتیزول (هورمون استرس) محیط رحم را برای رشد جنین مساعدتر می کند.
محققان محور اصلی مطالعات خود را براین موضوع متمرکز کردند که آیا مصرف مکمل امگا ۳ (DHA) در دوران بارداری به خصوص در آن دسته از مادرانی که در شرایط دشوار اجتماعی اقتصادی به سر می برند می تواند از اثرات سوء استرس دوران جنینی بر نسل های بعد پیشگیری کند. آنها برای این منظور به انجام مطالعه ای بر روی ۶۴ خانم آفریقایی آمریکایی در محدوده سنی ۲۰ تا ۳۰ سال که در هفته های ۱۶ تا ۲۱ بارداری به سر می بردند پرداختند. داوطلبان مورد مطالعه در این تحقیق که ساکن محیط شهری بوده و از درآمدی اندک و ناکافی برخوردار بودند به صورتی کاملاً تصادفی به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول که متشکل از ۴۳ نفر از مادرات باردار بود هر روز به طور منظم ۴۵ میلی گرم امگا ۳ دریافت کردند. درحالیکه در مدت مشابه به ۲۱ داوطلب گروه دوم پلاسیبو یا دارونما داده شد.در پایان مطالعات آن دسته از مادران بارداری که مکمل امگا ۳ دریافت کرده بودند اعلام کردند که در هفته سی ام بارداری خود استرس کمتری را تجربه کرده اند. علاوه بر آنکه در این عده از داوطلبان ترشح هورمون کورتیزول در پاسخ به محرک های استرس ۲۰ درصد کمتر از داوطلبانی بود که این مکمل را دریافت نکرده بودند.
ترشح کم هورمون کورتیزول در خانم های بارداری که در این دوران مکمل امگا ۳ دریافت کرده بودند در روند رشد و تکامل جنین و سلامت بلند مدت نوزادن آنها اثرات سودمندی داشت. در حالیکه نوزادن آن دسته از مادرانی که در هفته های پایانی بارداری خود دارای سطوح کورتیزول بالایی بودند بسیار بی قرار و ناآرام بوده و زمان زیادی از روز را به گریه می گذراندند.
از سویی دیگر بنابر عقیده محققان سطوح بالای استرس فیزیولوژیک در مادران باردار با بروز مشکلات عدیده ای در روند رشد و تکامل کودک مانند افزایش اضطراب و اختلال کم توجهی بیش فعالی مرتبط است.