مصرف قرص اورژانسی، انواع و عوارض آن ها

قرص اورژانسی (پیشگیری اضطراری از بارداری (EC) شانس حاملگی را پس از مقاربت جنسی بدون محافظت کاهش می دهد. موقعیت های معمول که در آن EC می تواند مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از فراموش کردن مصرف چند قرص کنترل کننده تولد در یک ردیف از بسته، پیش آمدن اختلال در کاندوم یا سُر خوردن کاندوم یا عدم استفاده از روش کنترل تولد در هنگام رابطه جنسی. همچنین این روش ها می توانند بعد مورد تجاوز قرار گرفتن نیز استفاده شوند.

قرص اورژانسی چگونه عمل می کند؟
استفاده از EC باعث سقط جنین نمی شود. سقط جنین، بارداری را پایان می بخشد. EC از حاملگی جلوگیری می کند. EC باید هرچه سریع تر پس از مقاربت جنسی محافظت نشده استفاده شود تا موثر واقع شود. اگر بارداری رخ داده باشد، تاثیری ندارد.

انواع مختلف قرص اورژانسی
دو نوع اصلی از EC وجود دارد: ۱. دستگاه داخل رحمی مسی(IUD) و ۲. قرص های EC؛
سه نوع قرص EC وجود دارد:
۱. اولیپریستال
۲. قرص هایی که فقط پروژستین دارند.( progestin-only pills)
۳. قرص های EC ترکیبی
برخی از قرص های EC را می توان بدون نسخه خریداری کرد. بعضی دیگر نیاز به نسخه دارند.

موثر ترین روش پیشگیری از بارداری چیست؟
IUD مسی مؤثرترین فرم EC است. و اگر بخواهید مستقیما استفاده کنید، اولیپریستال موثر ترین نوع قرص EC، و پس از آن قرص هایی که فقط پروژستین دارند موثرند. قرص های EC ترکیبی در جلوگیری از حاملگی به اندازه ی قرص های EC که فقط پروژسترون دارند موثر نیستند.

چگونه دستگاه مسی داخل رحمی کار می کند؟
IUD مسی عمدتا باعث می شود اسپرم کمتر قادر به بارور کردن تخمک باشد. این روش موثرترین روش EC در جلوگیری از بارداری است. IUD مسی هنگامی که به عنوان EC استفاده می شود، باید در طی ۵ روز پس از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده کار گذاشته شود. پس از آن شما می توانید به IUD مسی برای کنترل تولد به مدت طولانی (تا ۱۰ سال) متکی باشید. اگر قصد باردار شدن داشتید، می توانید IUD را در هر زمانی بردارید.
یک متخصص مراقبت های بهداشتی باید IUD را کار بگذارد. شما می توانید با پزشک متخصص زنان و زایمان خود و یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی تماس بگیرید یا به بیمارستان تنظیم خانواده مراجعه کنید تا IUD را کار بگذارند.

عوارض جانبی احتمالی استفاده از دستگاه داخل رحمی مسی چیست؟
هنگام استفاده از IUD مسی، درد و خونریزی قاعدگی ممکن است در چند ماه اول استفاده افزایش یابد. درد با داروهای ضد درد بدون نیاز به نسخه، قابل بهبود است. خونریزی شدید گاهی می تواند با یک دارو درمان شود. هر دو عارضه جانبی معمولا در طی ۱سال استفاده از IUD مسی کاهش می یابند.

قرص های اورژانسی چگونه عمل می کنند؟
اولیپریستال
این دارو بر این که چگونه پروژسترون در بدن عمل کند، تاثیر می گذارد که به صورت تاخیر یا جلوگیری از تخمک گذاری می باشد. این دارو می تواند تا ۵ روز پس از رابطه جنسی بدون محافظت، بدون این که اثر بخشیش کاهش یابد مورد استفاده قرار گیرد. هنگامی که به طور مستقیم مصرف شود، در پیشگیری از بارداری مؤثرتر از قرص هایی که فقط پروژستین دارند و قرص های ترکیبی EC است. این دارو فقط با نسخه قابل دسترس است.
قرص هایی که فقط پروژستین دارند
قرصی است که باید بعد از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده در اسرع وقت استفاده شود. پروژستین هورمون مورد استفاده در قرص های کنترل تولد و دیگر انواع روش های کنترل تولد به صورت هورمونی است. برای جلوگیری از بارداری، تخمک گذاری را متوقف می کند یا به تاخیر می اندازد. بیشترین تاثیر را زمانی دارد که در طول ۳ روز پس از رابطه ی جنسی محافظت نشده مورد استفاده قرار گیرد. اگر در عرض ۵ روز بعد از رابطه مصرف شود تاثیر متوسطی دارد. این قرص بدون نسخه برای هرکسی در هر سنی در دسترس است. معمولا در قسمت برنامه ریزی خانوادگی فروشگاه ها یافت می شود.
قرص های ترکیبی
قرص های کنترل تولد که حاوی استروژن و پروژستین هستند، قرص های کنترل تولد ترکیبی هورمونی نامیده می شوند. اگر این هورمون ها در مقادیر بالاتر از حد معمول استفاده شوند، می توانند به عنوان EC عمل کنند. در صورت نیاز، باید قرص های EC ترکیبی را تا ۵ روز بعد از داشتن رابطه جنسی محافظت نشده مصرف کنید. آنها با تأخیر در تخمک گذاری کار می کنند و در ۲ دز باید مصرف شوند. تعداد قرص های ترکیبی مورد نیاز به منظور استفاده به عنوان EC در هر برند تجاری متفاوت است.

چند وقت می توانم از قرص های اورژانسی استفاده کنم؟
قرص های EC را می توان بیش از یک بار در طول یک چرخه قاعدگی استفاده کرد، اما شما نباید به قرص های EC به عنوان یک روش طولانی مدت کنترل متکی باشید. قرص های EC در جلوگیری از بارداری به اندازه ی استفاده از روش های کنترل تولد که طور مداوم و صحیح استفاده می شوند، موثر نیستند. همچنین ممکن است عوارض جانبی مصرف مکرر EC نسبت به استفاده از یک روش استاندارد کنترل تولد، بیشتر باشد. اگر از روش کنترل تولد استفاده نمی کنید، با متخصص زنان و زایمان خود یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی درباره ی این که کدام روش برای شما بهتر است، صحبت کنید.

عوارض جانبی احتمالی قرص های اورژانسی چیست؟
این که قرص های EC باعث عوارض جدی می شوند، اثبات نشده ؛ پریود بعدی شما ممکن است در زمان مورد انتظار رخ ندهد. همانند بسیاری از داروها، قرص اورژانسی در برخی از زنان می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. چه قرص را مصرف کرده باشید چه در آینده قصد مصرف داشته باشید خوب است که بدانید بعد از مصرف قرص صبح بعد مراقب چه چیز هایی باید باشید.
پس از مصرف قرص های EC ممکن است خونریزی نامنظم یا لکه بینی در هفته یا ماه داشته باشید که خود به خود از بین می رود. قرص صبح بعد محتوی هورمون های مشابه قرص های ضد بارداری است که به طور معمول مصرف می کنید، فقط هورمون ها دز بالاتری دارند و به این ترتیب، این قرص حتی اگر رابطه ی جنسی غیر محافظت شده داشته اید، می تواند از حاملگی جلوگیری کند. با توجه به دز بالاتر هورمون ها، بیشتر احتمال دارد باعث عوارض جانبی قابل توجهی شود. بعضی از زنان پس از مصرف قرص صبح بعد، دچار درد شکم می شوند. در برخی موارد، قرص صبح بعد باعث تهوع، سردرد یا خستگی نیز می شود.
لکه بینی یا خونریزی نیز برای زنانی که اخیرا قرص صبح بعد را مصرف کرده اند غیر معمول نیست. اگر قرص صبح بعد باعث استفراغ شما شد، باید با پزشک خود یا داروساز تماس بگیرید، زیرا ممکن است لازم باشد یک قرص دیگر مصرف کنید.
سایر عوارض جانبی کوتاه مدت قرص های EC می تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- درد شکم
- استفراغ
- درد بالای شکم
- ناراحتی شکم
- حساسیت سینه ها
- سردرد، سرگیجه
- قاعدگی دردناک
- درد لگن
- خستگی
- نوسانات خلقی
- درد عضلانی
- درد پشت
- احساس بیماری
- درد پایین شکم
- خونریزی نامنظم تا پریود بعدیتان.
- خستگی
- مریض شدن
- سردرد

آیا چیزی وجود دارد که اثربخشی قرص ها اورژانسی را کاهش می دهد؟
اضافه وزن یا چاقی می تواند اثر قرص های EC را کاهش دهد. اگر شما اضافه وزن دارید یا چاق هستید، بهتر است استفاده از IUD مسی را در نظر بگیرید. IUD های مسی در زنان با هر وزنی موثر هستند.

چگونه پس از مصرف قرص های اورژانسی ، روش های ضدبارداری را شروع کنم یا مصرف دوباره آن ها را از سر بگیرم؟
این که چگونه پس از مصرف قرص های پیشگیری اضطراری از بارداری، روش های کنترل تولد را شروع کنید یا مصرف دوباره آن ها را از سر بگیرید بستگی به نوع قرص های EC که مصرف کرده اید دارد:
اگر قرص هایی که فقط پروژستینن دارند یا قرص های EC ترکیبی استفاده کردید، می توانید هر روش کنترل تولد را از سر بگیرید یا شروع کنید. برای ۷ روز آینده، باید از یک روش مانع (کاندوم، دیافراگم و اسپرم کُش) همراه با روش منظم کنترل تولد استفاده کنید یا مقاربت جنسی نداشته باشید.

بعد از مصرف قرص اورژانسی چه اتفاقی می افتد؟
هنگامی که قرص اورژانسی مصرف می کنید، محتویات هورمونی آن باعث جلوگیری از بارداری می شود. این کار با ضخیم کردن مخاط ورودی رحم (به طوری که اسپرم نمی تواند به تخمک دست یابد)، تغییر اندومتر رحم ( بنابراین تخمک نمی تواند لانه گزینی کند.) و جلوگیری از تخمک گذاری انجام می شود.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کنم؟
بعد از مصرف یک قرص اورژانسی ، باید با پزشک صحبت کنید، اگر:
- دچار واکنش آلرژیک شدید. (ممکن است باعث بثورات پوستی خارش دار، تورم صورت و سخت شدن تنفس شود.)
- پریود بعدی بیش از ۵ روز تاخیر داشته باشد یا بسیار خفیف باشد.
- رابطه جنسی غیرحفاظت شده با فردی داشتید که ممکن است مبتلا به یک بیماری منتقله جنسی باشد.
- در طی سه ساعت پس از مصرف قرص، دچار استفراغ یا اسهال شده باشید.