مایع آمنیوتیک جنین، حقایقی که باید بدانید

مایع آمنیوتیک یا (Amniotic fluid) یک مایع شفاف است که در ۱۲ روز اول پس از آبستن شدن در کیسه آمنیوتیک یافت تشکیل می‌شود. این مایع جنین در حال رشد در رحم مادر را احاطه کرده است.
مایع آمنیوتیک عملکردهای مهم و حیاتی زیادی دارد. و برای رشد طبیعی جنین بسیار حیاتی است. با این حال، اگر مقدار مایع آمنیوتیک داخل رحم خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، عوارض و مشکلاتی برای جنین ایجاد می‌شود.

حقایقی سریع در مورد مایع آمنیوتیک
در ابتدا، مایع آمنیوتیک تنها از آب بدن مادر تشکیل شده است، اما به تدریج، مقدار بیشتر آن را ادرار جنین تشکیل می‌دهد.
این مایع همچنین حاوی مواد مغذی، هورمون‌ها و آنتی‌بادی‌های مهمی است که به محافظت از کودک در برابر لرزش، حرکت و آسیب‌ها کمک می‌کند.
اگر سطح مایعات آمنیوتیک خیلی پایین یا خیلی زیاد باشد، مشکلات جدی برای جنین به وجود خواهد آمد.
اگر مایع آمنیوتیک سبز یا قهوه ای رنگ باشد، نشان دهنده این است که نوزاد اولین حرکات روده خود را انجام داده و مکونیوم را به مایع دفع کرده است. (مکونیوم به اولین مدفوع نوزاد گفته میشود).
مکونیوم موجود در مایعات می تواند برای جنین مشکل ساز باشد. این وضعیت می‌تواند یک مشکل تنفسی به نام سندرم آسپیراسیون مکونیوم را ایجاد کند. این سندروم اشاره به ورود مکونیوم به ریه‌های نوزاد دارد. در بعضی موارد، نوزادان پس از به دنیا آمدن به درمان فوری نیاز دارند.

عملکردها
محافظت از جنین: مایع نوزاد را از فشارهای خارجی محافظت می کند. و به زبان ساده نقش یک کمک فرنر را دارد.
کنترل دما: این مایع جنین را گرم نگه می‌دارد و دمای معمولی اطراف او را حفظ می‌کند.
کنترل عفونت: مایع آمنیوتیک حاوی آنتی بادی است بنابراین با عفونت مقابله می‌کند.
کمک به شکل‌گیری ریه و دستگاه گوارش: تنفس و بلع مایعات آمنیوتیک توسط جنین به شکل گیری و تکامل دستگاه های بدن او کمک می‌کند.
رشد عضلات و استخوان‌ها: این مایع باعث میشود که جنین آزادانه شناور شود و فضای حرکت داشته باشد. بخاطر وجود همین خاصیت استخوان ها و عضلات فرصت شکل گیری و رشد پیدا می‌کنند.
مانع از چسپیدن ارگان‌ها می‌شود: مایع آمنیوتیک باعث جلوگیری از ادغام و به هم چسپیدن ارگان های بیرونی بدن جنین میشود. اگر سطح این مایع کم شود برای مثال ممکن است انگشت های دست و پای نوزاد به هم بچسپند.
حمایت از بند ناف: مایع موجود در رحم مانع از فشرده شدن بند ناف می شود. بند ناف مواد غذایی و اکسیژن را از جفت به جنین در حال رشد منتقل می‌کند.
به طور معمول، سطح مایعات آمنیوتیک در حدود هفته ۳۶ بارداری در بالاترین حد خود است. و حدود ۱ کوارت یا کمتر از یک لیتر است. سطح آن با نزدیک شدن به هنگام تولد کاهش می‌یابد.
وقتی آبها کیسه آمنیوتیک پاره شود، این مایع از درون کیسه نشت می کند. مایع نشت شده از کیسه از دهانه رحم و سپس از طریق واژن به بیرون دفع میشود.
در حالت عادی کیسه آب معمولاً تا پایان مرحله اول زایمان شکسته می‌شوند. ولی حدودا ۱۵ درصد از کیسه ها در مرحله آغازین زایمان پاره می‌شوند که باید به محض مشاهده نشت مایع از واژن به بیمارستان منتقل شوید زیرا زایمان قریب الوقوع خواهد بود.

اختلالات
برخی از شرایط می‌تواند باعث شود مقدار مایع آمنیوتیک کم یا بیشتر از مقدار طبیعی آن باشد. دو اختلال شایع در ارتباط با این مایع در دوره بارداری عبارت است از:
الیگوهیدرآمنیوس (Oligohydramnios): کاهش سطح مایع
پلی هیدرآمنیوس (Polyhydramnios): افزایش سطح مایع

الیگوهیدرآمنیوس
مقادیر کمتر از حد نرمال مایعات آمنیوتیک که به آن الیگوهیدرامنیوس نیز گفته می‌شود، در ۴ درصد از کل حاملگی‌ها و ۱۲ درصد از بارداری های به تاخیر افتاده رخ می‌دهد.
اولیگوهیدرآمنیوس وقتی رخ میدهد که شاخص مایعات آمنیوتیک (AFI) در اندازه گیری سونوگرافی کمتر از ۵ سانتی متر باشد. (حالت طبیعی بین ۵-۲۵ سانتی متر است) و بزرگترین پاکه عمودی (MVP) در آن کمتر از ۲ سانتی متر است.
این وضعیت ممکن است در صورت پارگی کیسه آب و نشت مایعات دیده شود. مشخصه این وضعیت کاهش حرکت جنین و نشت مایعات است. همچنین ممکن است در مادرانی که سابقه هر یک از مشکلات زیر را دارند، رخ دهد:
افزایش مزمن فشار خون (فشار خون بالا)
بروز اختلال و مشکلات مربوط به جفت
پره اکلامپسی
دیابت
لوپوس
چندقلوزا
به دنیا آوردن نوزادی با مشکلات مادرزادی مثل مشکلات کلیه
تاخیر در به دنیا آوردن نوزاد
و سایر دلایل ادیوپاتیک یا ناشناخته
الیگوهیدرنیوز می تواند در هر سه ماهه اتفاق بیافتد اما در ۶ ماه اول بارداری یک مسئله نگران کننده است. در طی این مدت، خطر ابتلا به نقایص مادرزادی هنگام تولد، از دست دادن حاملگی، زایمان زودرس یا از بین رفتن نوزاد بیشتر است.
اگر سطح مایعات در سه ماهه آخر پایین باشد، خطرات شامل موارد زیر است:
رشد آهسته جنین
عوارض زایمان
نیاز به زایمان سزارین

پلی هیدرآمنیوس
به افزایش مایع آمنیوتیک بیش از حد طبیعی آن پلی هیدرآمنیوس گفته می‌‎شود. طبق اعلام انجمن بارداری آمریکا، این وضعیت در ۱ درصد از کل حاملگی ها رخ می دهد. هنگامی که AFI بیش از ۲۴ سانتیمتر (سانتی متر) باشد و MVP بیش از ۸ سانتی متر اندازه گیری می کند ، این وضعیت رخ میدهد.
برخی اختلالات جنینی که می‌تواند منجر به پلی هیدرامنیوز شود عبارتند از:
اختلالات دستگاه گوارش
اختلالات مغز یا سیستم عصبی
اختلال رشد استخوان
مشکلات ضربان قلب جنین
عفونت
ناهنجاری های ریه جنین
ناسازگاری خون بین مادر و جنین
در هنگام بارداری های چندقلویی نیز بطور معمول شاهد افزایش این مایع هستیم. علائم این افزایش، در مادر، می‌تواند شامل درد شکم و مشکل در تنفس به دلیل بزرگ شدن رحم باشد.
سونوگرافی مکرر برای نظارت بر سطح مایع آمنیوتیک در رحم به خانم های باردار توصیه می شود. موارد خفیف پلی هیدرامنیوس معمولاً بدون درمان برطرف می شود. در موارد شدیدتر، ممکن است مایعات با آمنیوسنتز یا دارویی به نام ایندومتاسین کاهش یابد. این روش ها میزان ادرار کودک را کاهش می دهد.