کودکان مبتلا به اوتیسم، نشانه ها را بشناسید

با شناخت علائم اوتیسم می‌توانید تا حدی زیادی شک خود را نسبت به رفتارها و نشانه‌های عدم پیشرفت رشدی در کودکتان برطرف کنید. توجه داشته‌ باشید تشخیص قطعی تنها بر عهده‌ی پزشک و یا روانشناس متخصص است. ممکن است شما نیز نسبت به برخی از نشانه های اوتیسم در فرزند خود مشکوک باشید. در ادامه توضیح داده‌ایم که از محوری‌ترین ویژگی‌های افراد اوتیسم تعاملات اجتماعی ضعیف، ناتوانی در برقراری ارتباط و میل به رفتارهای تکراری است. اوتیسم سطوح مختلفی دارد و با انواع درمان‌های رفتاری بهبود می‌یابد. برای اطلاع بیشتر در مورد نشانه‌های اوتیسم همراه باشید.

اوتیسم چیست؟
اوتیسم یکی از انواع اختلالات عصبی‌_رشدی است که به روش‌های مختلف بر روی پردازش انسان اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات ارتباطی دارند و نمی‌توانند به خوبی با دیگران تعامل داشته باشند. علاوه بر این ممکن است که نقص‌های حسی و ناهماهنگی‌های عضوی نیز در افراد مبتلا به اوتیسم وجود داشته باشد. این افراد رفتارهای تکراری انجام می‌دهند و علائق بسیار محدودی دارند. معمولا اوتیسم در دو سالگی مشخص می‌شود و شیوع در مردان بیش تر از زنان است.

سن تشخیص اوتیسم
خیلی از نشانه های اوتیسم از حدود ۶ تا ۱۲ ماهگی خود را نشان می‌دهند. اما سن مناسب برای تشخیص قطعی اوتیسم توسط متخصص معمولا از حدود ۱۸-۲۴ ماهگی است که کودک شروع به ارتباط کلامی می کند و تعامل با محیط بیشتر شکل می‌گیرد. با وجود این بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم تا حدود ۴ سالگی تشخیص نمی گیرد، همین موضوع می تواند درمان آن ها را به تعویق انداخته و احتمال بهبود آن ها را ضعیف‌تر کند.
در واقع هرچه تشخیص در سنین کمتری صورت گیرد و اقدام به درمان و آموزش سریع‌تر باشد کودکان پیشرفت بیشتری می کنند. کودکانی که به موقع درمان و آموزش دیده‌‌اند، عملکردشان به دیگر کودکان نزدیک تر است. معمولا خانواده ها و والدین پس از مواجهه با بیماری فرزندشان، دچار تشویش شده و ناراحتی از خود نشان می دهند. با دریافت مشاوره خانواده می توانید در خصوص چگونگی برخورد و روش های تربیتی مناسب آگاهی کسب نمایید.

علائم و نشانه های اولیه شناسایی اوتیسم
زمان و شدت نشانه های اوتیسم در کودکان مختلف متفاوت است. برخی کودکان از ماه های ابتدایی نشانه ها را بروز می دهند و برخی تا ۲ ۳ سالگی علائمی نشان نمی دهند. همه کودکان دچار اوتیسم تمامی این نشانه ها را نشان نمی دهند. بعضی از این نشانه ها گاها ممکن است در کودکان غیر اتیستیک مشاهده شود به همین دلیل مراجعه به متخصص برای تشخیص قطعی ضروری است. موارد زیر زنگ خطر هایی از ماه های ابتدایی هستند که نشان می دهد شاید کودک در خطر ابتلا به اوتیسم باشد، بنابراین با مشاهده آن برای ارزیابی به متخصص مراجعه کنید:
نشانه های اوتیسم در 6 ماهگی
_ نداشتن یا کمبود لبخند یا دیگر حالت های چهره ارتباطی، گرم و خوشایند
_ نبود ارتباط چشمی یا ارتباط چشمی محدود
علائم اوتیسم در ۹ ماهگی
_ کمبود یا نبود به اشتراک گذاشتن تعاملی صدا، لبخند یا دیگر بیانات چهره ای
با ورود به ۱۲ ماهگی علائم اوتیسم را جدی تر بگیرید
_ کمبود یا نداشتن غان و غون
_ کمبود یا نداشتن حالت های تعاملی مثل نشان دادن، اشاره کردن، گرفتن یا دست تکان دادن
_ کمبود یا عدم پاسخ به نام
علائم اوتیسم در ۱۶ ماهگی
_ فقدان به کار بردن کلمات یا کلمات به کار رفته خیلی کم
۲۴ ماهگی
_ عدم استفاده از عبارت های دو کلمه ای معنادار یا استفاده بسیار کم ( شامل تقلید یا تکرار نمی شود)
در هر سنی
_ از دست دادن کلام، غان و غون یا مهارت های اجتماعی کسب شده
_ اجتناب از تماس چشمی
_ ترجیح پایدار برای تنهایی
_ مشکل در شناخت احساسات دیگران
_ تاخیر در تحول زبان
_ تکرار مستمر کلمات یا عبارات دیگران ( اکولالیا)
_ مقاوت در برابر تغییرات کوچک در روتین های زندگی و محیط
_ علایق محدود
_ رفتارهای تکراری (مثل بال بال زدن، جلو عقب رفتن، چرخیدن)
_ واکنش های شدید یا غیر عادی به صداها، بوها، مزه ها، نورها و/یا رنگ ها

علائم و نشانه های اوتیسم
اوتیسم علائم مختلفی دارد که به شناسایی هر چه سریع تر آن کمک می‌کند. شناسایی این علائم و مداخله به هنگام، باعث کاهش علائم و بهبود مهارت‌های افراد مبتلا به اوتیسم می‌‌شود. برای اطلاع بیشتر در مورد اوتیسم به مقاله اختلالات طیف اوتیسم مراجعه کنید. بارزترین نشانه‌های ابتلا به اوتیسم در کودکان شامل موارد زیر می‌شود:
1. تعاملات اجتماعی ضعیف
یکی از مهم ترین نشانه‌های اوتیسم اختلال در تعاملات اجتماعی است. کودکان نرمال، به چهره افراد خیره می‌شوند، لبخند می‌زنند، و با دیگران بازی می‌کنند. اما کودکان اوتیسم در این گونه تعاملات مشکل دارند. تماس چشمی ندارند، به اسم شان پاسخ نشان نمی‌دهند و دیر به حرف می‌آیند. کودکان اوتیسم در بازی های گروهی مشکل دارند و تعامل نمی‌کنند.
دوست دارند که تنها باشند و به محبت یا خشم والدین نیز واکنشی طبیعی نشان نمی‌دهند. بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم نمی‌توانند دیگران را درک کنند و از دید آن ها به قضایا نگاه کنند. همچنین این افراد در کنترل هیجانات و احساسات خود نیز مشکل دارند. در صورت سرخوردگی، رفتارهایی همچون جیغ زدن، گاز گرفتن و خودزنی نشان می‌دهند.
۲. ناتوانی در تکلم
کودکان نرمال، تا قبل از سه سالگی شروع به صحبت می‌کنند و حرف زدن را یاد می‌گیرند. اما کودکان اوتیسم با تاخیر شروع به حرف زدن می‌کنند. بسیاری از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، نمی‌توانند از زبان گفتاری استفاده کنند و منظور خود را با استفاده از زبان اشاره، عکس و غیره نشان می‌دهند.
بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم (حتی بزگسالان) از درک معانی کنایه آمیز، زبان بدن و قدرت صدا عاجز هستند و درنتیجه نمی‌توانند ارتباط موثری با دیگران داشته باشند و دچار سرخوردگی می‌شوند. لازم به ذکر است که بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم، با مداخله به هنگام و درمان مناسب زبان گفتاری را یاد می‌گیرند و می‌توانند به خوبی صحبت کنند.
3. رفتارهای تکراری
یکی دیگر از علائم بسیار مهم اوتیسم علائق محدود و رفتارهای تکراری است. از رایج ترین رفتارهای تکراری افراد مبتلا به اوتیسم می‌توان به پریدن، چرخیدن، تکان دادن دست‌ها، چیدن چند باره اشیا، تکرار حرف‌ها و واژه‌ها اشاره کرد. این رفتارهای تکراری را می‌توان در بازی‌های کودکان اوتیسم مشاهده کرد.
این کودکان در هنگام بازی با اسباب بازی‌ها، ساعت‌ها به مرتب کردن و چیدمان دقیق وسایل خود می‌پردازند. در صورتی که کسی این نظم و تکرار آن‌ها را برهم بزند، به شدت عصبانی می‌شوند و رفتاری‌های نابهنجار همچون جیغ زدن و گریه کردن را از خود نشان می‌دهند. ممکن است که این رفتارهای تکراری به صورت وسواس بروز پیدا کند.
۴. اختلال در پردازش های حسی
بسیاری از بیماران مبتلا به اوتیسم به داده‌‌های حسی واکنش‌های نامعمولی نشان می‌دهند. مثلا ممکن است که صداهای طبیعی همچون بوق ماشین، آن‌ها را گیج و آشفته کند. بیماران اوتیسم به لمس شدن بسیار حساس هستند و نسبت به آن حالت دفاعی می‌گیرند.
از دیگر نشانه‌های اختلال حسی و حسایت بیش از حد افراد اوتیسم می‌توان به مقاومت در لباس پوشیدن و مقاومت به حضور در مکان‌هایی با نور زیاد اشاره کرد. اختلالات حسی با استفاده از روش‌هایی همچون درمان یکپارچگی و کاردرمانی بهبود می‌یابد.
5. هرزه خواری
هرزه خواری به معنی خوردن چیزهای غیر خوراکی است. هرزه خواری در سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی طبیعی است و بسیاری از نوزادان هر چیزی را به دهان می‌برند. اما برخی از افراد اوتیسم هرزه خواری را در سنین بالاتر نیز ادامه می‌دهند و موادی همچون خاک، گل و گچ را نیز به دهان می‌برند.
به همین دلیل لازم است که آزمایشات پزشکی دوره ای انجام شود تا از سلامت و عدم ابتلا به عفونت ها و باکتری ها اطمینان حاصل کرد. شیوه‌های تربیت فرزند در این گونه از کودکان باید با کودکان دیگر متفاوت باشد و معمولا نیز در مدارس استثنایی تحصیل می‌کنند.
۶. اختلالات خواب
بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم ، اختلال خواب دارند. اغلب آن‌ها در به خواب رفتن مشکل دارند و در طول خواب نیز به طور مداوم بیدار می‌شوند. همچنین بسیاری از آن‌ها سحر خیز هستند.
۷. اختلالات ژنتیکی
معمولا کودکان مبتلا به اوتیسم از نقص‌های ژنتیکی رنج می‌برند که تشخیص آن‌ها به عهده‌ی پزشک متخصص است. نقص‌هایی مانند سندرم ایکس‌شکننده، سندرم آنجلمن، توبروز اسکلروزیس یا تصلب تکمه‌ای، اختلال کروموزوم ۱۵ و دیگر اختلال‌های ژنی و کروموزومی ممکن است در کودکان اوتستیک وجود داشته باشد و در رشد مغز آن‌ها اختلال ایجاد کند.
۸. مشکل در دستگاه گوارش بیماران اوتیسم
وجود اختلالات در دستگاه گوارش نیز می‌تواند یکی از علائم رایج در کودکان اوتیستیک باشد؛ چرا که طی تحقیقات انجام شده حدود 85 درصد از مبتلایان به اوتیسم دچار یبوست، اسهال مزمن، التهابات روده و... بوده‌اند. درد‌های ناشی از این مشکلات منجر به افزایش و شدت گرفتن علائم دیگر اوتیسم مانند حرکات تکراری و رفتارهای پرخاشگرانه در آن‌ها می‌‌شود.
بسیاری از والدین در این شرایط کنترل اوضاع را از دست می‌دهند و دچار نگرانی و تنش‌های روانی مختلف می‌شوند. در این میان بهره‌مندی از مشاوره کودک ضرورت دارد؛ روانشناس در وهله اول راهبردهای برخورد با اوتیسم و حفظ آرامش درونی را به والدین آموزش می‌دهد.

نحوه ارزیابی و تشخیص تخصصی نشانه های اوتیسم
برای ارزیابی کودک مشکوک به اوتیسم باید به روانشناس یا روانپزشک اطفال مراجعه کرد. برای تشخیص قطعی بهتر است دو فرد متخصص آن را تایید کنند. برای ارزیابی بیماری اوتیسم هم از گزارش های پدر و مادر استفاده می شود و هم کودک به طور جدا بررسی می شود.

ارزیابی علائم اوتیسم از طریق والدین
برای ارزیابی از طریق والدین تاریخچه تحولی کودک از پدر و مادر پرسیده می شود، تاخیرهای رشدی مثل تاخیر در زبان باز کردن، نشستن، راه رفتن و... بررسی می شود. نقص های ارتباطی و مشکلات رفتاری فعلی کودک، نوع ارتباط با والدین و همسالان و نوع بازی های کودک و مشکلاتی که برای زندگی کودک ایجاد شده است پرسیده می شود. نتایج آزمایش هایی که انجام شده مثل آزمون های هوش، آزمایش های ام آر آی، پت اسکن و... گرفته می شود و همچنین از آزمون هایی مانند آزمون گارز که توسط پدر و مادر پر می شود استفاده می شود.

ارزیابی کودک اوتیسم
برای ارزیابی کودک بسته به سن از طریق بازی و تعامل رفتار ارتباطی کودک بررسی و مشاهده می شود. معمولا برای کودکان سنین کمتر با تعاملاتی مثل صدا کردن، اشاره کردن به اشیای محیط، انجام بازی های تعاملی مثل دادن و گرفتن توپ، پاسخ‌های تعاملی و توجه کودک بررسی می شود، با صدا کردن و حرف زدن نیز کلام کودک ارزیابی می‌گردد. همچنین برای ارزیابی رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای، ژست های بدن و نوع نگاه، کودک به طور دقیق تحت نظر قرار می‌گیرد. برای سنین بالاتر که کلام شکل گرفته، از طریق بازی و صحبت، استدلال و منطق کودک هم بررسی می شود. یکی از آزمون ها برای کودکان بزرگتر دارای کلام "سالی-آن" است که از طریق بازی با عروسک ها میزان درک کودک از فکر و احساس فرد دیگر بررسی می شود.

شناسایی نشانه های اوتیسم کودک در خانه
با روش هایی می توانید کودک را از نظر مشکوک بودن به نشانه های اوتیسم بررسی کنید:
_ نام کودک را صدا کنید و پاسخ دادن به اسمش را بررسی کنید.
_ اسباب بازی های جالبی را در اختیارش بگذارید. کودک را به بازی ترغیب کنید و تمایل به بازی با هر اسباب بازی را بررسی کنید. یکی از نشانه های اوتیسم این است که کودک تمایل به بازی غیر عادی با اسباب بازی دارد برای مثال به جای ماشین بازی ساعت ها به چرخیدن چرخ نگاه می کند.
_ به اشیایی در محیط اشاره کنید و توجه کودک به شی را بررسی کنید.
_ برای بچه هایی که تا حدی کلام دارند، بازی هایی مثل تلفن بازی کنید. می توانید تلفن اسباب بازی را در اختیار کودک قرار دهید و ببینید از او استفاده می کند، بعد ادای تلفن حرف زدن را دربیاورید و ببینید کودک چقدر تمایل دارد پاسخ دهد و بازی کند.
_ با بازی هایی مثل رد و بدل کردن توپ ببینید کودک چقدر تمایل به ادامه بازی با شما دارد.
_ می توانید به وانمود کردن به اینکه دستتان درد گرفته، ببینید کودک چقدر کنجکاو می شود یا تمایل به دلسوزی دارد، یا بی تفاوت است.
_ با اسباب بازی های شبیه وسایل خانه یا ابزار مشاهده کنید چقدر کودک تمایل به بازی نمادین دارد.

رفتارهای قابل شناسایی در بیماران اوتیسم
به طور کلی مهارت های ارتباطی و اجتماعی، رفتاری و تخیلی کودک را بررسی کنید:
_ استفاده از ژست ها
_ استفاده از کلمات
_ درخواست یا سوال از والدین
_ علاقه و جستجوی تماس با والدین
_ نگاه چشمی داشتن، پاسخ به نام
_ تقلید از رفتار دیگران و بازی های تخیلی
_ بیقراری و جنب و جوش زیاد
_ خیره شدن به جایی
_ رفتارهای تکراری و کلیشه ای
_ بازی و استفاده متنوع از اشیا

درمان اوتیسم
با وجود پیشرفت‌های علم پزشکی و روانپزشکی هنوز درمان قطعی برای اختلال عصبی رشدی اوتیسم یافت نشده‌است. در این میان روانشناسی کودک به کمک می‌آید و هدف آن نیز بهبود علائم است. در درمان اوتیسم با استفاده از روش‌هایی همچون موسیقی‌ درمانی و رفتار درمانی تلاش و ممارست در جهت کاهش رفتارهای کلیشه‌ای، تکراری و بهبود ارتباط کلامی و روابط اجتماعی صورت می‌گیرد.