اختلالات روانی کودکان، علائم شایع

معمولا از بسیاری بیماری‌های روانی در کودکان چشم‌پوشی می‌شود و آن‌ها را درمان نشده رها می‌کنند. به همین دلیل، دانستن علائم اختلالات روانی به شما کمک می‌کند در کمترین زمان ممکن، به کودک توجه کنید و در صورت نیاز، روند درمان را در پیش بگیرید. در مقاله پیشین، انواع اختلالات روانی در کودکان بررسی شد.

علائم اختلالات روانی در کودکان
علائم اختلالات روانی ممکن است در کودکان به صورت‌های گوناگون بروز کند، اما در ادامه، به بررسی برخی از شایع‌ترین این علائم خواهیم پرداخت:
تغییرات خلق و خو
ناراحتی یا روگردانی از خانواده و جامعه که بیش از چند هفته طول می‌کشد یا نوسانات خلق و خو که باعث ایجاد مشکلاتی در خانه و مدرسه می‌شود.
احساسات بسیار شدید
این شکل از احساسات موجب رنج کودک می‌شود و به نظر هیچ پایه منطقی ندارد. فرزند شما همراه این احساسات ممکن است تپش قلب شدید یا تنفس سریع را نیز تجربه کند. این علامت به صورت ترس یا نگرانی شدید توصیف می‌شود که کارهای روزمره کودک را مختل می‌کند.
تغییرات رفتاری
تغییرات دور از انتظار در رفتار، به‌خصوص تشدید خشونت یا رفتارهای پرخطری مانند اقدام به دعواهای غیرضروری، استفاده از اسلحه یا تمایل به آسیب رساندن به دیگران، در این دسته جای می‌گیرد.
بروز مشکلاتی در تمرکز
ناتوانی در نشستن در یک مکان و تمرکز بر یک موضوع که در نهایت باعث کاهش عملکرد کودک در مدرسه یا خانه می‌شود.
کاهش بی دلیل وزن
کاهش وزن، تهوع مدام یا استفاده از مسهل‌ها ممکن است نشانه‌هایی از وجود اختلال خوردن در فرزند شما باشد.
دردها و ناراحتی های فیزیکی غیر قابل توضیح
بعضی کودکانی که دچار بیماری‌های روانی می‌شوند، برخلاف بزرگسالان، وضعیت خود را به جای بروز دادن با علائم احساسی، با علائمی فیزیکی مانند سردرد و دل درد نشان می‌دهند.
آسیب زدن به خود
در برخی موارد ابتلا به بیماری‌های روانی، کودک به آسیب رساندن به خود با کارهایی مانند بریدن یا سوزاندن متوسل می‌شود. این علامت می‌تواند به جایی برسد که کودک دچار افکار خودکشی شود یا برای آن اقدام کند.
سوء مصرف مواد
در برخی کودکان، استفاده از مواد مخدر یا الکل گاهی به مکانیزم مقابله با بعضی اختلالات روانی تبدیل می‌شود.
خستگی و بی حالی
نبود تحرک لازم برای انجام فعالیت‌های روزانه یا دنبال کردن علاقه‌مندی‌ها و سرگرمی‌ها، اگر به دلیل خستگی مدام و غیر قابل توضیح اتفاق بیفتد، ممکن است علامت نگران‌کننده‌ای باشد.
وسواس نسبت به ظاهر یا غفلت کامل از آن
وسواس و حساسیت بیش از حد نسبت به ظاهر، اندام یا وزن و همچنین، بی‌توجهی کامل نسبت به آن‌ها از علائم هشداردهنده وجود اختلالات روانی به شمار می‌رود.
مشکلات خواب
بی‌خوابی، بدخوابی، سخت به خواب رفتن، خواب ناآرام یا کابوس‌های مکرری که به مدت طولانی وجود داشته باشد، می‌تواند علائمی مبنی بر وجود اختلال روانی در کودک محسوب شود.
پرهیز از تعاملات اجتماعی
تمایل نداشتن به برخورد با خانواده و دوستان یا کناره‌گیری از هر گونه تعامل اجتماعی می‌تواند برای شما زنگ خطری باشد.
شکایت های فزاینده دیگران از رفتار کودک
اگر فرزند شما شروع به قلدری کردن و کتک زدن کودکان دیگر در مدرسه کرده یا با مشکلات دیگری مواجه است که برای شما و خودش جدیدند، احتمالا وضعیت او به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد.

تشخیص اختلالات روانی در کودکان با چه روش هایی امکان پذیر است؟
کودکان در معرض همان بیماری‌های روانی قرار می‌گیرند که بزرگسالان به آن‌ها مبتلا می‌شوند، با این حال، تشخیص چنین اختلالاتی در کودکان بسیار دشوارتر است، چرا که آن‌ها همچنان در حال پیمودن مراحل متفاوتی از رشد و پرورش فیزیکی و روانی هستند. پزشک متخصص، برای رسیدن به یک تشخیص قطعی، بر علائمی که کودک از خود بروز می‌دهد تمرکز می‌کند و ارزیابی‌هایی را که روانپزشک، روانشناس و متخصص رفتار درمانی انجام داده‌اند مطالعه می‌کند.
به این موضوع توجه داشته باشید، هیچ آزمایش یا تست ساده و سرراستی برای تشخیص بیماری‌های روانی وجود ندارد و پزشک کودک، به احتمال زیاد، از اطلاعاتی درباره سابقه بیماری‌های روانی و دیگر بیماری‌های جدی در خانواده و احتمال وارد شدن آسیب به کودک در روند بررسی نیز استفاده می‌کند.

درمان اختلالات روانی در کودکان با چه رویکردهایی انجام می شود؟
معمولا درمان اختلالات روانی ادامه‌دار است و به بیماری تشخیص ‌داده‌ شده و همچنین شخصیت کودک و شرایط او بستگی دارد. برای بعضی کودکان، به کار بردن ترکیبی از درمان‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد مناسب‌ترین رویکرد برای مقابله با بیماری خواهد بود:
درمان دارویی
انواع داروها به تنهایی یا در ترکیب با تراپی‌های دیگر، برای درمان مؤثر اختلالات روانی در کودکان، به کار برده می‌شود. داروهای ضد افسردگی، ضد روان‌پریشی، ضد اضطراب، محرک‌ها و داروهایی که باعث تثبیت خلق و خو می‌شوند از جمله مواردی هستند که برای کودکان مبتلا به اختلالات روانی تجویز می‌شوند.
روان درمانی
این رویکرد شامل شرکت در جلسات مشاوره با متخصصان حوزه سلامت روان است که به کودک کمک می‌کند با علائم، افکار و رفتار خود به شکل صحیحی مواجه شود. انواع پشتیبان، خانواده، شناختی ـ رفتاری، درون فردی و گروه درمانی، از مهم‌ترین دسته‌های روان درمانی به شمار می‌رود.
تراپی خلاقانه
این مورد به‌خصوص برای کودکانی کاربرد دارد که سن کمتری دارند و کار با آن‌ها دشوارتر است. درمان خلاقانه شامل هنردرمانی و بازی‌ درمانی است و به کودکان بیمار کمک می‌کند با افکار و احساسات خود بهتر ارتباط برقرار کنند.

چطور به فرزند خود کمک کنید تا با یک اختلال روانی مقابله کند؟
راهنمایی کودک، هم‌دردی با او و پشتیبانی او از سمت والدین و معلمانش قدم بسیار بزرگی در کمک به کودک در مواجهه با شرایط ناخوشایند است. در این زمینه، چگونگی مدیریت موقعیت‌های دشوار و رفتارهای نامعمول مرتبط با کودک را تمرین کنید، به دنبال مشاوره‌های خانوادگی باشید و به گروه‌های پشتیبان بپیوندید. انجام این کارها به شما کمک می‌کند در عبور از این بحران، به صورت مؤثر، کنار کودک خود بمانید.

آینده کودکی که با اختلالات روانی دست و پنجه نرم می کند چگونه است؟
تشخیص زودهنگام و انجام اقدامات درمانی مناسب به بهبودی کامل و مهار موفقیت‌آمیز علائم کودک در بیشتر بیماری‌های روانی منجر می‌شود. با این حال، اختلالات مزمن یا شدیدی نیز وجود دارد که باعث ناتوانی مادام‌العمر در برخی کودکان می‌شود. همچنین، شکست در پیگیری روند درمانی مؤثر گاهی باعث بروز مشکلاتی شبیه مسائل استفاده از الکل یا مواد مخدر مانند خشونت یا رفتارهای خودتخریبی مانند خودکشی می‌شود.

پرسش و پاسخ
در این بخش مقاله، با رایج‌ترین سؤالات مطرح شده در زمینه اختلالات روانی کودکان آشنا خواهید شد.
آیا وقوع مرگ در خانواده، بیمار شدن یکی از والدین، مشکلات مالی در خانواده، طلاق یا اتفاقات دیگر می‌تواند کودک را دچار اختلالات روانی کند؟
بله، چنین اتفاقاتی ممکن است فشار و استرس بسیار زیادی به محیط تزریق کند که بر کودکان و بزرگسالان تاثیر منفی می‌گذارد. به همین دلیل، در صورت بروز این رخدادهای ناخوشایند، تا مدتی باید مراقب وضعیت ذهنی و احساسی کودک خود و رفتارهایش باشید. اگر فرزندتان در مواجهه با این حادثه واکنش‌های شدیدی داشت و پس از گذشت یک ماه نتوانست با آن مقابله کند، وقت آن است که از افراد متخصص کمک بگیرید.
آیا بیماری روانی فرزند شما با گذشت زمان بهبود خواهد یافت؟
پاسخ این سؤال به شخصیت کودک و عواملی بستگی دارد که باعث ایجاد اختلال شده است. برخی کودکان به طور کامل با گذشت زمان بهبود می‌یابند، در حالی که برخی دیگر، حتی با گذشت مدت طولانی، همچنان به کمک حرفه‌ای نیاز دارند. به همین دلیل، بهتر است در صورت مواجهه فرزندتان با بیماری‌ها و مشکلات روانی، مراجعه به پزشک، گرفتن تشخیص و شروع فوری درمان را به تاخیر نیندازید، چرا که این اقدامات در نهایت باعث ایجاد بهترین نتایج در طولانی مدت خواهند شد.
آیا استفاده از دارو، برای کودکان کم سن تر، اثری متفاوت با نوجوانان یا بزرگسالان دارد؟
بله، دلیل این مسئله آن است که مغز کودکان کوچک‌تر هنوز در حال رشد است و باعث حساسیت هرچه بیشتر آن‌ها مقابل داروها می‌شود. همچنین، مشکلات درمان نشده جدی، مانند اختلالات رفتاری در کودکان، بر رشد مغزی آن‌ها اثر منفی می‌گذارد. هنگام درمان بیماری‌هایی مانند اختلال دو قطبی در کودکان، بسیار مهم است از تداخلات دارویی کاملا پرهیز شود. برای مثال، داروهایی که کودک هنگام ابتلا به مشکلات فیزیکی مانند آسم یا سرماخوردگی استفاده می‌کند در این زمان باید کنار گذاشته شود.

در نهایت
به خاطر داشته باشید، وجود یک بیماری روانی در کودک نباید موجب خجالت شما یا خودش شود. اختلالات روانی نیز، مانند بسیاری مشکلات دیگر، موضوعی مرتبط با سلامتی است که ممکن است هر کسی را، صرف‌نظر از جنسیت، طبقه و اعتقادش، تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، خبر خوب این است که تشخیص مشکل و کمک گرفتن در اولین زمان ممکن در حل مسئله بسیار مؤثر است. هرگز از یاد نبرید، اختلالات روانی قابل درمان است و ممکن است مسیر مقابله با آن‌ها طولانی و تاریک باشد، اما در انتهای راه، قطعا چراغ روشنی وجود دارد.